Politieke Structuren – binnenland en buitenland
INHOUDSOPGAVE
1. Buitenland
1.1 De Koude oorlog
1.2 De dekolonisatie
1.3 Ontwikkelingen in China en het Indische subcontinent
1.4 Specifieke conflicten
1.4.1 Israël- Palestina
1.4.2 Iran- Irak
1.4.3 Centraal- Afrika (NIET)
1.4.4 Ex-Joegoslavië (NIET)
1.5 Ontwikkeling in de Arabische wereld
Excursus: De Verenigde Naties
2. Binnenland
2.1 De recente geschiedenis
2.1.1 De evolutie van het partijlandschap
2.1.2 De staatshervorming
2.2 Politieke en sociaaleconomische kernprincipes
2.2.1 De scheiding der machten
2.2.2 Verkiezingen
2.2.3 De sociale zekerheid
2.3 Politieke instellingen
2.3.1 Wetgevende organen
2.3.2 Uitvoerende organen
2.3.3 Rechterlijke organen
,1.1 De Koude Oorlog
Eerste fase
- wederzijds wantrouwen 1945
- Berlijn 1948
- Korea 1950-1953
Tweede fase
- destalinisatie 1956
- Hongaarse opstand 1956
- Cubaans rakettencrisis
Derde fase
- vreedzame co-existentie 1964
- Praagse lente 1968
- Vietnamese oorlog 1964-1975
Vierde fase
- Reagan-Brezjnew-era 1980
- Afganistan 1980
- Polen 1981
Eindfase
- Gorbatsjov 1985
- Oost-Europese kettingrevolutie 1989
- Ontbinding Sovjetunie 1991
Indeling ex-Sovjetunie
- Rusland - 3 Baltische landen (Est,Let,Lit)
- Oekraïne - 3 Kaukasische landen
- Wit-Rusland (Belarus) - 5 centraal-Aziatische landen
- Moldavië
,Wat de oorzaken van de Koude Oorlog betreft kunnen 3 verklaringen, die overeenkomen
met 3 scholen, worden vermeld.
1. Een eerste school, de klassieke richting, stelde het communistisch systeem in
de Sovjet-Unie, onder leiding van Stalin verantwoordelijk voor het wantrouwen
dat sinds de nederlaag van nazi-Duitsland tussen de voormalige bondgenoten
gegroeid was.
2. In de revisionistische interpretatie is de KO dan weer het gevolg van een
verkeerde inschatting en overreactie van de VS op de politiek van de SU. Volgens
de harde revisionisten ging het zelfs om een façade die onderliggende
sociaaleconomische belangen moest maskeren (bewapeningswedloop)
3. De postrevisionistische school stelt dat de tegenstellingen tussen de beide
grootmachten, gegeven de internationale machtsverhoudingen, in feite moeilijk te
vermijden waren.
Als begindatum wordt 1917 geciteerd (Russische revolutie) of 1945 (einde WOII). Als
einddatum wordt nogal eens de dubbeldatum 1989-1991 geciteerd (val Berlijnse Muur,
respectievelijk instorting communistische regime in de Sovjet-Unie)
Een eerste fase in de KO speelde zich af in een sfeer van wederzijds wantrouwen
tussen de overwinnaars van WOII. Er was onder andere de blijvende bezetting van Oost-
Europa door de Sovjet_unie omwille van de vrees voor de herbewapening van Duitsland.
Hoofdrolspelers waren Stalin en Truman-Eisenhower. Crisissen waren de blokkade van
Berlijn (1948-1949 en de Koreaanse oorlog (1950-1953).
Blokkade van Berlijn (1948-1949)
- Warschaupact
tegenhanger van de toenmalige NAVO
legers onder het commando zetten van Sovjet leiders
had ook voordeel (grotere afzetmarkt)
- kan je niet los zien van WOII
Duitsland werd langs twee kanten aangevallen en verloor
Verdrag van Potsnam: Duitsland werd verdeeld in 4 zones ( USA,GB,FR,SU) + Berlijn
werd ook nog eens verdeeld in 4 zones ook al lag in de 4de zone (SU).
- Probleem
Westerse tanken mochten niet op de Sovjet zone maar mochten er wel over vliegen
De USA en GB besluiten om in hun zones een nieuwe munt in te voegen (later de
Mark). De SU voelt zich hierdoor op hun tenen getrapt. Waardoor er overal blokkades
(overal werken) zijn en geen enkel voertuig door Berlijn kan. De mensen verhongeren
hierdoor. MAAR volgens het verdrag mag je wel over de SU zone vliegen dus legde men
een luchtbrug in. Na 12 maanden bevoorrading op deze manier zijn de werken plots
gedaan en mochten er opnieuw voertuigen in Berlijn. De SU deed dit omdat ze hoopten
dat de USA atoombommen zou leggen doordat ze hun geduld zouden verliezen.
Koreaanse oorlog (1950-1953)
- Korea werd verdeeld in Noord-Korea en Zuid-Korea. De grens lag op de 38ste
breedtegraad. In China wordt na de Chinese burgeroorlog Mao Zedong president, het
was een communistische overwinning waarbij de nationalisten naar Taiwan gingen. Vanaf
dan wordt Zuid-Korea (kapitalistisch, westers gezind)beheerd door de USA en de Russen
en Noord-Korea door de SU. (communistisch, chinees gezind)
,- In 1950 valt NK ZK binnen. NK rukt op naar het zuiden tot in Seoul. De USA laat de VN
door deze kwestie samen komen. De USA stelt voor een leger te sturen tegen NK. De
Russen waren niet aanwezig, het was het goede moment. GROOTSTE BLUNDER
- Seoul wordt veroverd door NK.
Truman (president van de USA) stelde MacArthur aan als opperbevelhebber van de
VN-troepenmacht, die Zuid-Korea moest verdedigen. Onder zijn bewind wordt Seoul
terug veroverd. Op de petjes van de NK troepen stond een ster (het waren chinezen). De
VN-troepenmacht zat verwikkelend in een Amerikaans-Chinese oorlog. MacArthur stelde
voor om door te dringen in China. Maar Truman beslist van China niet binnen te vallen en
ontslaat MacArthur. Het front ging over en weer, niemand kon winnen. In 1953 sluit men
het akkoord om de grens terug te plaatsen waar ze lag. De opvolger van MacArthur zegt
van de USA terug te laten dringen.
In 1953 stierf Stalin plots. Er was geen opvolger voorzien. Er waren drie kandidaten. Na
3 jaar kreeg de kandidaat “Chroesjtsjov” de bovenhand. Met hem brak een tweede fase
aan, beginnend met een periode van destalinisatie en ook ontspanning. In het 20 ste
partijcongres vertelde Chroesjtsjov dat Stalin slecht was maar het communisme is niet
slecht. De USA vindt dit raar en verspreid de toespraak om ze in opstand te laten komen.
Deze ‘detente’ werd afgebroken na de onderdrukking door het Russische leger van een
opstand in Hongarije (1956). Hongarije was een bezet land door de Russen. In 1953 is er
een nieuwe premier, Nagy, hij wil hervormingen en meer vrijheid. Maar de SU zet hem af
want Nagy is tegen het communisme in hun ogen door die vrijheid. In 1956 is er de
Hongaarse crisis. Er wordt betoogd voor hervormingen en de terugkeer van Nagy. De
Hongaren gooien het standbeeld van Stalin om. Het is een anticommunistische opstand
en Russische tanks worden ingezet. De Russen zien in dat ze deze Guerrilla niet zullen
winnen en lassen een wapenstilstand in om zich te hergroeperen. Deze wordt vrij snel
verbroken en de Russen slaan met veel meer de opstand neer. De Hongaren krijgen geen
hulp van de USA omdat er anders oorlog uitbreekt + er is nog een andere oorlog aan de
gang (de 2de Israëlisch-Arabische oorlog). Nagy wordt doodgeschoten maar krijgt jaren
later (1989) een herbegrafenis.
Deze Hongaarse crisis ging gepaard met de 2 de Israëlisch-Arabische oorlog, een door de
Egyptische nationalisatie van het Suezkanaal uitgelokte Israëlische aanval (met Engelse
en Franse hulp), die na zware nucleaire bedreigingen werd stopgezet.
De zwaarste bedreiging van de wereldvrede vond plaats in 1962 tijdens de Cubaanse
rakettencrisis toen Chroesjtsjov en Kennedy op het nippertje een kernoorlog vermeden.
Onder andere dankzij toegevingen van Chroesjtsjov.
Tot 1959 werd Cuba geregeerd door Batista. Er groeide een opstand tegen hem onder
leiding van Fidel Castro en Che Guevara. Onder hen nemen ze Havana in. In 1967 wordt
Batista in Bolivia vermoord op bevel van Che Guevara. Castro blijft in Havana en kondigt
een landbouwhervorming aan. De USA reageert en de CIA organiseert een moordcomplot
maar dit mislukt. Castro nationaliseert het Cubaans grondbezit en de fruitindustrie.
Hierdoor zijn er geen Amerikaanse eigenaars meer. De Amerikanen vormen een blokkade
rond Cuba zodat er geen voedsel meer door kan. Castro besluit daarop om samen te
werken met de SU. De US stuurt technici naar Cuba. De USA vertrouwt dit niet en valt
Cuba aan. Het Amerikaanse leger wordt in de pan gehakt.
,De Cubaanse crisis in 1962. Een Amerikaans spionagevliegtuig maakt foto’s en ziet
raketten. De USA denkt dat ze een atoomaanval voorbereiden. Uiteindelijk zenden ze
schepen om de Russische schepen en onderzeeërs tegen te houden en de Russen gaan
terug. Maar er komt een opdracht van Moskou om door te gaan. De bemanning is slim en
doet niet veel (ze schieten niet). De toestand wordt niet erger, maar de raketten liggen
daar nog steeds. Via geheime onderhandelingen komt men tot een compromis. De USA
moet zijn raketten weghalen in Turkije en de US zal zijn raketten weghalen in Cuba.
Chroesjtsjov krijgt commentaar van zijn collega’s + in 1963 mislukt de oogst. Hij wordt
afgezet en de opvolger is Brezjnev.
Na de afzetting van Chroesjtsjov (in zekere zin de derde fase van de KO), brak onder
Brezjnev een periode van vreedzame co-existentie aan, weliswaar onder dreiging van
wederzijdse vernietiging. Deze dreiging leidde tot diverse besprekingen tussen de
grootmachten betreffende wapenverminderingen. = De beide presidenten (USA en US)
formuleren een nieuwe ideologie: ze willen geen oorlog meer. Daarom is er een
wapenbeheersingsakkoord = SALT (Strategic Arms Limitation Talks)
Een uitdaging voor de vreedzame co-existentie vormde zeker de Praagse Lente (1968).
Het betrof een poging van het toenmalige bewind in Tsjecho-Slowakije (met partijleider
Dubcek, werd benoemd door de Russen) om te komen tot een zogenaamd ‘socialisme
met een menselijk gezicht’, waarbij democratische waarden als persvrijheid, vrije
verkiezingen in het vooruitzicht werden gesteld, met behoud van het communistisch
systeem dat door de SU opgedrongen werd. De machthebbers in de SU voelden zich door
het experiment bedreigd. Dubcek herinnert zich Hongarije en denkt zolang de Russen
niet vraag om zich terug te trekken heb ik geen probleem. Maar dat is verkeerd gedacht.
De extreme vleugel van Moskou wint en beslist om Tsjecho-Slowakije binnen te vallen.
De Brezjnevdoctrine (geen experimenten in het Oostblok, geen communisme met wat
meer vrijheid) zou voortaan de relaties tussen de SU en het Oostblok dicteren. De
Russen nemen Praag in en ze nemen Dubcek mee naar Moskou. Hij krijgt de keuze om
daar te blijven onder huisarrest of terug te gaan en zijn hervormingen terug te nemen.
Dubcek kiest om terug te gaan. Maar hij neemt deze niet terug en wordt afgezet.
Hij wordt boswachter tot in 1989 er een vreedzame revolutie is tegen het voormalig
bewind. Hij mag dan een toespraak doen, wordt als held gezien, maar sterft kort daarna.
In andere delen van de wereld escaleerde verschillende regionale conflicten omdat ze
steeds weer werden geïnterpreteerd in een oost-west-schema. Een typisch voorbeeld was
de Vietnamese oorlog (1964-1975). In 1950 was Vietnam een Franse kolonie. In 1954
worden de Franse koloniale troepen in de pa n gehakt in DIEN PIEN PHU. Het is KO en de
USA en USSR komen zich moeien. Zuid-Vietnam komt onder leiding van de USA en
Noord-Vietnam onder leiding van de USSR. De angst voor de gevolgen van een
communistische machtsovername in het zuiden (dominotheorie) bracht de Amerikaanse
regering ertoe het terreurbewind van de zuidelijke president Diem te steunen, tegen wie
een opstand was uitgebroken. Later kregen ook de volgende regeringen Amerikaanse
steun. De situatie werd steeds onoverzichtelijker toen Noord-Vietnamese soldaten in het
Zuiden infiltreerden om de opstandelingen te helpen. De USA vecht tegen NV op een
bepaald moment maar er was geen verschil zichtbaar tussen burger en soldaat. Het lijkt
uit te draaien dat de USA de oorlog zal verliezen. Men begint met uitmoorden en gebruikt
napalm. Er werd ook gevochten in de grensgebieden Laos en Cambodja. De USA heeft
door dat het zal verliezen en gebruikt ontbladeringsmiddelen. Zonder bladeren zien ze de
bevolking beter maar de middelen zijn giftig.
, Nixon, president van de USA, ziet het verlies en opstanden in eigen land (door het
oproepen van Amerikaanse dienstplichtigen). De USA wilt de oorlog beëindigen door een
overwinning. Ze bombarderen de hoofdstad van Noord-Vietnam. Hierdoor zijn er nog
meer vrijwilligers om te vechten in Zuid-Vietnam waardoor de oorlog nog langer duurt.
Nixon ziet meer en meer het verlies en organiseert geheime onderhandelingen. In de
Parijse Akkoorden wordt er vrede gesloten en een paar maanden later vluchten de
Amerikanen. Vietnam wordt herenigd, Laos en Cambodja worden mee communistisch. In
Cambodja volgde een schrikbewind waarbij miljoenen mensen werden vermoord.
In december 1979 brak een vierde fase aan toen de Sovjet-Unie Afghanistan binnenviel,
uit angst voor het aan de macht komen van een Islamitisch fundamentalistisch regime
(zoals in in Iran was gebeurd met de Iraanse revolutie). In de daarop volgende jaren
raakten de Sovjettroepen verstrikt in een guerrillaoorlog met Islamitische opstandelingen
die gesteund werden door geloofsgenoten en door de USA, wat de oost-west relaties erg
verziekte. Bovendien nam de NAVO rond die tijd de beslissing om onder andere
kruisraketten te plaatsen, als antwoord op de modernisering van de verouderde
Sovjetraketten. De beslissing werd door een deel van de publieke opinie sterk
aangevochten, maar werd desondanks uitgevoerd.
In Polen was onder leiding van Lech Welsea ondertussen een onafhankelijke vakbond,
Solidarnosc, opgericht, die een steeds prominentere rol in de Poolse samenleving opeiste
(lidkaarten van het communisme werden verscheurd en vervangen door lidkaarten van
Solidarnosc). Zeker ook onder impuls van Johannes Paulus II. Toen de vakbond in 1981
vrije verkiezingen eiste, pleegde generaal Jaruzelski uit angst voor een invasie door de
SU een staatsgreep. De vakbond werd verboden, maar de fundamentele ontevredenheid
bleef gisten.
De Koude Oorlog trad in een eindfase in 1984-1985. Rond die tijd moet in de Sovjet-
Unie een nieuwe garde tot de overtuiging gekomen zijn dat de USSR de zichzelf
opgelegde race met de VS nooit tot een goed einde zou brengen. Er was de corruptie en
bureaucratie, de eindeloze rijen voor de winkels, de reusachtige sommen opslorpende
bewapeningswedloop, de economische onderontwikkeling, de verborgen gehouden
inefficiëntie enz. In maart 1985 werd Michail Gorbatsjov tot secretaris van de
Communistische partij gekozen. Na de geleidelijke uitschakeling van oudere
functionarissen begon Gorbatsjov aan een campagne van openheid (glasnost) en
economische hervormingen (perestroika). Hij bezoekt een fabriek waarbij hij zegt dat
deze niet meer efficiënt is, hij zorgt ervoor dat de pers schrijft over corruptie bij
tegenstanders. In die tijd was er de kernramp van Tsjernobyl, de USSR houdt dit stil
maar dat wil Gorbatsjov niet, hij wil openheid.
Sacharov was de vader van de Russische waterstofbom. Hij werd naar Siberië gestuurd,
Gorbatsjov haalt hem terug + laat hem verkozen worden in het parlement. Hij mag er
zelfs zijn kritiek verkondigen. Gromyko, lid van de Communistische partij, werd
gedwongen af te treden vanwege zijn verzet tegen de hervormingen van Michail
Gorbatsjov.
