Anatomie: H9: de zintuigen
9.1. Sensorische cellen
Sensorische transductie
• Omstandigheden binnen of buiten lichaam omzetten in elektrisch signaal
• Via sensorische cellen (‘zintuigcellen’):
- Neuronen via hun dendrieten: ‘vrije zenuwuiteinden’
- Gespecialiseerde cellen
• Soms beschermd door accessoire structuren en bindweefsel
• Types sensorische transductie
- Nocitransductie: pijn
- Thermotransductie: temperatuur
- Mechanotransductie: tast, druk, houding, evenwicht, gehoor
- Chemotransductie: pH, pO2, pCO2, reuk, smaak
- Fototransductie: zicht
Receptoren:
• Exteroceptoren
- Prikkel afkomstig van externe milieu
- Pijn, temperatuur, tast, druk, reuk, smaak, zicht, gehoor
• Interoceptoren
- Prikkel afkomstig van interne milieu
- Pijn, temperatuur, baroreceptoren (bloeddruk), chemoreceptoren (pH,
pO2, pCO2, glucosegehalte)
• Proprioceptoren
- Prikkels afkomstig van vestibulum, halfcirkelvormige kanalen,
peeslichaampjes, spierspoeltjes
- Geven info over positie lichaam in ruimte
Receptorveld:
• Het gebied dat informatie levert aan één sensorische cel
• Hoe groter het gebied, hoe kleiner het onderscheidend ofte discriminerend
vermogen
• Tweepuntsdiscriminatie
- Minimale afstand tussen twee prikkels om afzonderlijk te worden
waargenomen
1
, Intensiteit:
- Hoe intenser de prikkel, hoe hoger de frequentie van de actiepotentiealen
door axon
Adaptatie:
- Afname gevoeligheid van sensorische cel in aanwezigheid van constante
prikkel
9.2. Algemene zintuigen
- Sensorische cellen van algemene zintuigen zijn vrij eenvoudig van
structuur
- Ze liggen verspreid over het hele lichaam
1) Pijn (en nociceptie):
- Vrije zenuwuiteinden zijn gevoelig voor
o Mechanische prikkels (bv. snijwonde)
o Thermische prikkels (bv. kokend water)
o Chemische prikkels (bv. n.a.v. ontstekingsreactie ofte inflammatie)
- Twee types axonen
o Gemyelyniseerde Aδ-vezels: snelle, stekende, goed gelokaliseerde pijn
o Ongemyeliniseerde C-vezels: trage, brandende, slecht gelokaliseerde pijn
- Onderscheidt tussen:
o Nociceptie:
Autonome respons op schadelijke prikkel thv sensorische cellen
Zweten, bloeddrukdaling,..
o Pijn:
Bewuste, onaangename ervaring als gevolg van echte of potentiële
weefselschade
- Via tractus spinothalamicus naar primair sensorische cortex
- Gerefereerde pijn: pijngewaarwording in deel van lichaam dat niet wordt geprikkeld
o Prikkels worden van ingewanden maar lijken onterecht afkomstig van
lichaamsoppervlak
o Axonen van de ingewanden en het gerefereerde lichaamsoppervlak delen
dezelfde spinale zenuw
2) Temperatuur
- Vrije zenuweinden:
2