Complete college aantekeningen sociologie 2022/2023
58 keer bekeken 1 keer verkocht
Vak
Sociologie voor Psychologie studenten (400010B5)
Instelling
Tilburg University (UVT)
Dit document bevat uitgebreide aantekeningen (+ voorbeelden) van alle gegeven hoorcolleges van Sociologie in 2022/2023. Dit vak wordt gegeven door o.a. Bram Peper aan Tilburg University, in het derde blok van het tweede jaar van de studie psychologie. Hopelijk helpen deze college aantekeningen je m...
Samenvatting Sociologie
Inhoudsopgave
HC 1: Inleiding............................................................................................................................................... 3
Wat is sociologie?.................................................................................................................................................3
Wat is het verschil tussen sociologie en psychologie?.........................................................................................4
Voor- en nadelen aan sociologie..........................................................................................................................4
De samenleving....................................................................................................................................................5
Sociologische verbeelding....................................................................................................................................5
Sociologie is mensentaal......................................................................................................................................5
Het ontstaan van de sociologie............................................................................................................................6
Paradigmata.........................................................................................................................................................7
Sociologische benaderingswijzen.........................................................................................................................8
Theorie..................................................................................................................................................................9
HC 2: Karl Marx.............................................................................................................................................. 9
Karl Marx en ongelijkheid..................................................................................................................................10
Historisch Materialisme ontwikkeling in stadia................................................................................................11
Klassensamenleving...........................................................................................................................................12
Sociologie volgens Marx.....................................................................................................................................13
Politicologie volgens Marx.................................................................................................................................13
Economie volgens Marx.....................................................................................................................................13
Sociale ongelijkheid............................................................................................................................................14
HC 3: Emile Durkheim, Sociale Orde en Structureel Functionalisme..............................................................14
Durkheim en Sociologie als zelfstandige wetenschap........................................................................................15
Division of labour in society arbeidsdeling en solidariteit.................................................................................15
Rules of the sociological method........................................................................................................................16
Le Suicide............................................................................................................................................................17
Elementary Form of Religious Life religie en geloof..........................................................................................18
Structureel functionalisme.................................................................................................................................18
Sociale cohesie vraagstuk..................................................................................................................................19
Relevantie van Emile Durkheim..........................................................................................................................19
HC 4: Max Weber......................................................................................................................................... 19
Methodology of Social Sciences Methodologische Essays................................................................................20
Economy and Society..........................................................................................................................................21
The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism..............................................................................................23
Webers ‘theory of history’ rationalisering van de wereld.................................................................................24
Vier paradigmata in de sociologie.....................................................................................................................25
,HC 5: John Dewey en pragmatisme............................................................................................................... 26
De wetenschappelijke revolutie..........................................................................................................................27
Amerikaans pragmatisme..................................................................................................................................27
John Dewey........................................................................................................................................................29
Pragmatisme en Charles Darwin........................................................................................................................30
HC 6: John Dewey en Sociale controle.......................................................................................................... 31
Durkheims wetenschappelijke sociologie...........................................................................................................31
Problemen met Durkheims sociologie (volgens de pragmatist)........................................................................32
Deweys bijdrage aan de sociologie....................................................................................................................33
De toekomst van sociologie................................................................................................................................34
Relationele sociologie.........................................................................................................................................34
HC 7: Sociale ongelijkheid en de Verzorgingsstaat......................................................................................... 36
Sociale stratificatie.............................................................................................................................................36
Sociale stratificatie theoretiseren......................................................................................................................38
Klassenconflict....................................................................................................................................................39
Meritocratie.......................................................................................................................................................40
Verzorgingsstaat................................................................................................................................................40
Sociale klasse in de hedendaagse samenleving.................................................................................................41
Sociale klasse in kaart brengen..........................................................................................................................42
Conclusies...........................................................................................................................................................42
HC 8: Sociale cohesie.................................................................................................................................... 43
Sociale cohesie...................................................................................................................................................43
Anomietheorie Durkheim VS Merton................................................................................................................44
Deviantie............................................................................................................................................................45
Sociale cohesie drie typen bindingen die de samenleving bijeen houden.........................................................45
Structureel functionalisme.................................................................................................................................47
Groepen..............................................................................................................................................................47
Centrale concepten van groepen.......................................................................................................................48
Cultuur................................................................................................................................................................49
HC 9: Rationalisering, bureaucratie en moderniseringsproces.......................................................................51
Herhaling Weber en rationalisering...................................................................................................................51
Bureaucratie.......................................................................................................................................................53
Voorbeeld arbeidsorganisatie Taylors Scientific Management.........................................................................54
McDonaldisering................................................................................................................................................55
HC 10: Globalisering en migratie................................................................................................................... 56
Globalisering......................................................................................................................................................56
Migratie..............................................................................................................................................................57
2
, Consequenties van globalisering........................................................................................................................58
Immigratie..........................................................................................................................................................59
HC 11: Cultuur en massamedia..................................................................................................................... 60
Cultuur................................................................................................................................................................60
Cultuur elementen..............................................................................................................................................60
Gebruik maken van symbolen............................................................................................................................61
Veranderende waarden/cultuur.........................................................................................................................62
Technologie en Artefacten..................................................................................................................................63
LEGENDA:
- Rood = begrip
- Blauw = auteur, belangrijk persoon
- Schuingedrukt = voorbeeld
- Dikgedrukt = belangrijk woord (maakt het makkelijk om de tekst in 1x te begrijpen
wanneer je het al geleerd hebt)
- Plaatje = uitleg bij een foto
- Extra informatie uit het boek
-
HC 1: Inleiding
Wat is sociologie?
Sociologie = wetenschap die systematisch onderzoek doet naar de menselijke samenleving en de
menselijke patronen van denken, voelen en handelen onderzoekt. Het bekijkt hoe we het bijzondere in
het algemene kunnen zien en het erkent dat alles altijd verandert, maar dat ook veel dingen hetzelfde
blijven (met name de manier waarop mensen met elkaar omgaan in de samenleving en hoe we de
samenleving vormgeven). Sociologie bekijkt het daadwerkelijke functioneren van de samenleving,
waarmee gedrag voorspelt en gestuurd kan worden om de samenleving te verbeteren
Sociologie is dus het bestuderen en onderzoeken van de samenleving het onderzoeken, beschrijven
en verklaren van de manier waarop mensen met elkaar samenleven
3
, - Alles wat er in de samenleving gebeurt, roept bij een socioloog vragen op
Waarom kunnen supporters van Ajax en Feyenoord niet normaal met elkaar omgaan,
behalve bij wedstrijden van het Nederlandse Elftal?
Waarom mochten emoties eerst niet geuit worden, en nu wel?
Waarom kan binnen een bedrijf afdeling A wel samenwerken met afdeling B, maar niet met
afdeling C?
Sociologie is ook de interactie tussen mensen bestuderen en het zoeken naar algemeen sociaal gedrag.
(waarom kijken mensen in een lift naar de deur en niet naar de muur aan de achterkant?) Hierbij worden
individuen opgedeeld in hokjes, waarbij er overeenkomsten en verschillen worden gezocht tussen deze
hokjes. Veel zaken lijken achteraf logisch, maar deze zaken zijn eerder wel onderzocht geweest. Door het
zoeken naar algemeen sociaal gedrag kunnen dilemma’s en raadsels opgelost worden en kan het
daadwerkelijk functioneren van samenleving verbeterd worden
Wat is het verschil tussen sociologie en psychologie?
- Bij problemen psychologie zoekt problemen vaak in het individu (psyche), terwijl sociologie
problemen zoekt in de maatschappij en de wijze waarop mensen met elkaar samenleven
(buiten de psyche). Maar er is GEEN perfect onderscheid
- Bij verklaringen psychologie geeft een individuele verklaring (psyche), terwijl sociologie een
sociale verklaring geeft (buiten de psyche)
Er is een moord gepleegd, waarom is dit gebeurd?
- Psychologie dit kan komen doordat de moordenaar een psychische aandoening heeft (= iets
wat in het individu aanwezig is)
- Sociologie kijken naar de mate waarin het individu wel of geen contact heeft met anderen =
sociaal contact als je veel mensen om je heen hebt en je bent ingebed in een sociale
omgeving, is de kans kleiner dat je afwijkend (moordend) gedrag vertoont
Psychische aandoeningen en sociaal contact kunnen interacteren, wat leidt tot een groter risico op
het vertonen van afwijkend gedrag
Voor- en nadelen aan sociologie
Voordelen aan de sociologische visie/blik
1. Debunking = sociologen stellen altijd vragen, ook over zaken die als waar zijn bewezen
2. Begrip = sociologen zorgen voor een beter begrip van omstandigheden (en waarom)
3. Empowering = sociologen laten zien welke groepen benadeeld of bevoordeeld worden in de
samenleving, wat mobiliserend kan werken door de benadeelde groepen extra steun te geven
4. (H)erkenning = sociologie zet aan tot kritisch denken over de sterke en zwakke punten van alle
denkbare levenswijzen
Nadelen aan de sociologische visie/blik
1. Alles verandert altijd (maar veel dingen blijven ook hetzelfde)
2. Balans tussen afstand en betrokkenheid sociologen zijn zowel mens als wetenschapper,
waardoor het moeilijk is om afstand te nemen en objectief te zijn en tegelijkertijd betrokkenheid
te voelen (wanneer je te betrokken bent kan dit je beeld/oordeel vertroebelen)
3. Sociologie wordt onderdeel van het maatschappelijk debat dingen die je als wetenschapper
zegt krijgen snel een maatschappelijke of een politieke notatie (allochtoon). Hierdoor zie je dat
er nieuw jargon (= benaming) wordt ontwikkeld in de sociale wetenschappen, omdat begrippen
vervuilen in de dagelijkse discussie (mensen met een buitenlandse afkomst)
4
,De samenleving
1) De Engelse prime minister Margaret Thatcher deed in de jaren ’80 een uitspraak over de
‘samenleving’: ‘There is no such thing as society; there are individual men and woman, and there are
families.’ als er niet zoiets is als een samenleving, maar er sprake is van een wereld die vooral bestaat
uit individuele mensen en families, hoe kunnen we dan verklaren dat mensen vaak dezelfde dingen
doen en elkaar beïnvloeden? Hoewel mensen erg gericht zijn op zichzelf en origineel zijn, zie je dat
mensen toch veel op elkaar lijken en graag ergens bij horen (samen demonstreren, bij een sportclub
zitten, modetrends volgen) groepen zijn belangrijke aspecten in het menselijk leven
2) Durkheim: het individu in massa samenlevingen Durkheim stelde dat de mens een dubbel wezen is.
Er schuilen twee elementen in de mens:
1. Een individueel wezen dat gebaseerd is op zijn eigen biologische zijn
2. Een sociaal wezen dat ergens bij wil horen en een onderdeel wil vormen van een samenleving
die zaken voorschrijft (gedrag, normen, waarden)
Voorbeeld = zelfmoord zelfmoord wordt gezien als de meest individuele daad die een mens kan
plegen, waar weinig sociale aspecten bij komen kijken. Echter wordt deze daad sociaal bepaald door in
hoeverre men is ingebed in een bepaalde sociale groep (= integratie en regulatie) verder in HC 3
3) Mills: veranderingen in de samenleving volgens Mills zorgen perioden waarin de samenleving veel
veranderingen ondergaat of in een crisis verkeert, voor het uit evenwicht brengen van de mensen en het
aannemen van een sociologische visie mensen die gebruik maken van sociologische
verbeeldingskracht krijgen een beter inzicht in het functioneren van de samenleving en de wijze waarop
deze hun leven beïnvloedt
Sociologische verbeelding
De sociologische verbeelding stelt dat er zowel persoonlijke als sociale problemen zijn. Wanneer een
persoonlijk probleem bij veel mensen in een samenleving voorkomt, wordt het een sociaal probleem. Dit
heeft tot gevolg dat men bewust wordt over hoe de samenleving werkt. Deze verbeelding is een manier
van denken op basis van theorieën en een manier van doen op basis van methoden. Sociologie leert men
om kritisch te kijken naar alles wat als vanzelfsprekend wordt aangenomen
- Sociologie VS common sense je moet je bewust zijn van het feit dat veel dingen common sense
zijn en dat je als socioloog vaak te horen krijgt dat mensen dingen al weten. Maar als socioloog
moet je wat iedereen weet juist op zo’n manier vertellen dat niemand het meer begrijpt
- Kritiek op de sociologie het is een pseudowetenschap, aangezien het geen eigen object van
studie is, maar dit blijkt onjuist.
Zygmunt Bauman: er zijn manieren waarop de sociale wetenschap zich onderscheid van de common
sense. Sociologen handelen verschillend van de common sense op 4 manieren:
1. Responsible speech = regels van verantwoorde argumentatie
2. Size of the field = het overstijgen van de eigen sociale wereld
3. Making sense = het verklaren en interpreteren van menselijk gerag door te kijken naar de
verschillende figuraties en instituties waarin mensen zijn ingebed
4. Defamiliarize = het vermogen om bekende en vanzelfsprekende zaken ter discussie te stellen
Sociologie is mensentaal
Bètawetenschappen hebben een kunstmatige, door mensen bedachte taal (wiskunde). Hierdoor kunnen
ze veel van de niet-menselijke werkelijkheid beschrijven. Echter is sociologie een wetenschap die zich
5
,bedient van de menselijke taal. Hierdoor is het interessant, maar ook lastig. Er zijn veel manieren voor
het beschrijven van gedrag tussen mensen en soms is het lastig om al die verschillende manieren
structureel en strikt wetenschappelijk te verwoorden
Sociologie bestudeert de samenleving, het gedrag van mensen en de manier waarop mensen
samenleven op 3 niveaus:
1. Micro = hoe individuen met elkaar omgaan, kleine groepen (familie en vrienden)
2. Meso = werk, universiteit en sportvereniging
3. Macro = overheid landelijk en internationaal
Sociologen onderzoeken ook de interactie tussen deze niveaus
De 3 hoofdvragen in de sociologie (en dus deze cursus):
1. Hoe is sociale (wan)orde mogelijk?
2. Hoe is sociale (on)gelijkheid mogelijk?
3. Hoe werkt het proces van rationalisering (modernisering) van de wereld?
Het ontstaan van de sociologie
Sociologie is ontstaan door veranderingen in de structuren van samenlevingen (van agrarisch naar
industrieel (van traditioneel naar modern)). Hierdoor ging men meer nadenken over de samenleving en
hun positie hierin.
1. Jagers en verzamelaars
2. Nomadische samenleving
3. Agrarische samenleving
4. Industriële samenleving
5. Postindustriële samenleving
De indeling wordt gebaseerd op technologie, dit is geen neutraal begrip omdat mensen bepalen HOE deze
technologie wordt gebruikt. De vijf samenlevingen zijn geen opeenvolgende stadia of ‘vooruitgang’
(= eurocentrisme). Ook technologie kent zijn grenzen, aangezien het geen oplossing biedt voor alle
problemen. Het kan zelfs nieuwe problemen veroorzaken. Daarnaast stelt technologische vooruitgang
grenzen aan het milieu
Maatschappelijke veranderingen
- Economische veranderingen groei van het kapitalisme/welvaart en de Industriële Revolutie
(vanaf 1750)
- Politieke veranderingen vrijheid, gelijkheid en solidariteit door de Franse Revolutie (1789)
- Kerkelijke/Religieuze ontwikkelingen het ontstaan van het protestantisme (splitsing van
katholieke en protestantse kerk) en minder invloed van religie op het maatschappelijke leven =
proces van secularisering (op individueel niveau bleef religie nog wel belangrijk)
- Groei van steden en het ontstaan van sociale problemen
De ontdekking van de samenleving (als studieobject)
De opkomst van de moderne wetenschap + de ontdekking van de samenleving sociologie als studie
van de samenleving
Auguste Comte is de bedenker van de term ‘sociologie’ om het denken over de samenleving te kunnen
beschrijven en de bedenker van de wet der drie stadia = de drie ontwikkelingsfasen die voorafgingen aan
het ontstaan van de sociologie:
1. Theologisch stadium (begin mensheid – 1350) = verklaringen door middel van goden en geesten
2. Metafysisch stadium (Renaissance) = verklaringen door abstracte, filosofische speculatie over
de ‘natuurlijke orde’ (= verlichtingsfilosofie) er wordt wel nagedacht over hoe dingen in
elkaar zitten, maar mensen gaan niet zelf op onderzoek uit, ze denken er alleen over na
6
, 3. Wetenschappelijk stadium = verklaringen door wetenschappelijk onderzoek en objectieve
waarneming
Door de combinatie van industrialisering, de explosieve groei van steden en nieuwe opvattingen over
democratie en politieke rechten werd de aandacht steeds meer gericht op de samenleving. De
menselijke rede (= het verstand) werd de nieuwe maatstaaf om de wereld mee te duiden. Dit had tot
gevolg dat men de wereld minder zag als door God of door het lot bepaald in de landen waar de
grootste veranderingen plaatsvonden (Frankrijk, Duitsland, Engeland) ontstond een nieuwe discipline:
sociologie
19e eeuw
- Opkomst van het sociaal-Darwinistisch denken over ‘survival of the fittest’
Darwin het organisme wat het beste is aangepast aan een bepaalde omgeving zal meer
overlevingskans hebben. Soorten passen zich aan aan de omgeving, maar achter deze
aanpassing zit geen doel of logica, het is toeval dat de ene soort een voordeel heeft (en dus
overleeft)
Herbert Spencer alleen het beste blijft over, de samenleving wil veranderen omdat je de
samenleving wil verbeteren
- Beschavingsarbeid = midden en hoge klassen gingen zich bekommeren over de situatie van
arbeiders arbeiders werden onderworpen aan disciplinering en volksopvoeding, waarbij
onderwijs men leerde om vrij te zijn en de wereld te ontdekken. Echter zorgt onderwijs er ook
voor dat men gedrild wordt om zich op een bepaalde manier te gedragen
- Gegoede burgerij = mensen die zich bekommeren over de arbeiders (= voorganger van social
work)
- Toenemend vertrouwen in de wetenschap
- De sociale kwestie = in de industriële samenleving gingen mensen in fabrieken en bij fabrieken
in clusters wonen, in steeds grotere getalen. Dit zorgde ervoor dat arme landarbeiders die naar
de fabrieken trokken in slechte huizen woonden zonder riolering enz. Dit trok de aandacht van
sociologen
De ellende van urbanisatie en industrialisatie (Karl Marx en Friedrich Engels)
Opkomst van arbeidersbeweging
Reactie van liberalen en confessionelen vanuit een welbegrepen eigenbelang (Abram de
Swaan)
Er kwam een socialistische en Marxistische interesse in Nederland, waardoor men meer interesse kreeg
in maatschappelijke vraagstukken. Er waren veel intellectuelen actief rond 1880 (Frederik van Eeden,
Herman Gorter, Henriette Roland Holst), maar er was relatief weinig academische invloed.
Onderzoeksthema’s voor sociale wetenschappers gingen over armoede, arbeidsverdeling en de
verhoudingen tussen klassen
De academici en ‘do gooders’ doen in deze tijd aan volksverheffing waarbij ze mensen proberen een
bepaald idee bij te brengen). Ze worden gezien als de social workers van nu en hun Blauwe Knoop was
‘neem je geld mee naar huis, verspil het niet in het café’.
Paradigmata
Paradigmata = verschillende visies op de werkelijkheid die naast elkaar bestaan dezelfde setting kan
op verschillende manieren ervaren worden, waardoor er een andere werkelijkheid ontstaat
- Paradigma (= benadering/stroming/perspectief) = een beeld van de samenleving die
wetenschappelijk denken en onderzoek theologisch en methodologisch stuurt. Dit beeld wordt
steeds aangepast door nieuwe kennis
7
, Optische illusies als je eenmaal een beeld hebt van het plaatje, is het lastig om het
andere beeld dat in het plaatje verstopt zit ook te zien
Thomas Kuhn was geïnteresseerd in het ontstaan van verschillende ideeën in de wetenschap = The Kuhn
Cycle
1. Normale wetenschap = met bestaande theorieën worden de meeste vraagstukken beantwoord
2. Model drift = op een gegeven moment kunnen vraagstukken niet meer beantwoord worden
door bestaande theorieën
3. Model crisis = het ontstaan van een crisis in het wetenschapsmodel, veel is niet meer oplosbaar
4. Model revolutie = het ontstaan van een nieuw model waarmee je de wereld inzichtelijk kan
maken
5. Paradigma change = door het nieuwe model verschuift het paradigma
Wetenschap wordt continu verbeterd en doorgebouwd, waardoor er vanzelf nieuwe manieren en
beelden op de samenleving ontstaan die het onderzoek sturen
Vier paradigmata van de sociale wetenschap
Bij natuurwetenschappen wordt vaak het ene paradigma vervangen voor het andere, maar in de
sociologie bestaan er vier manieren van kijken naar de sociale werkelijkheid die naast elkaar bestaan. In
de sociale wetenschap is er niet één overkoepelende manier van kijken (komen later meer aan bod)
- Structureel-functionalistisch paradigma Durkheim (1)
- Conflictparadigma Marx (2)
- Interactionistisch paradigma
Symbolisch interactionistisch paradigma Dui & Meet (3)
Rationele keuze paradigma Weber & verlichtingsfilosofen (4)
Problemen met paradigmata
1. Sociologie staat niet los van de positie van de onderzoeker in de samenleving, maar maakt daar
deel van uit als socioloog heb je ook nog altijd een bepaalde bril op
2. De positie van de socioloog bepaalt de kijk op de samenleving
3. Er is geen compleet, overkoepelend beeld van hoe de samenleving werkt
4. Altijd beperkt en selectief door het beeld waarmee je naar de samenleving kijkt = partial
perspectives
Sociologische benaderingswijzen
Positivistische sociologie (Marx)
Positivistische sociologie kijkt naar de wereld volgens natuurkundige principes volgens systematische
observaties van sociaal gedrag, op zoek naar wetmatigheden er wordt gezocht naar empirische feiten
die d.m.v. de zintuigen bevestigd kunnen worden. Er wordt een objectief standpunt ingenomen om zo
de feiten te kunnen repliceren op een deductieve manier = een theorie/hypothese onderzoeken
- Waarnemersperspectief = onderzoekers bewaren de nodige afstand om nauwkeurige metingen
te verrichten
Humanistische sociologie (Weber)
Humanistische sociologie richt zich op het proberen te begrijpen en interpreteren van het gedrag van
mensen een socioloog moet zowel gedrag observeren als interpreteren en erachter komen waarom
mensen doen wat ze doen. Er wordt een subjectief standpunt ingenomen (je kan je inbeelden hoe het
voelt om nu in Ukraine in oorlog te leven) om zo ervaringen te kunnen kwalificeren op een inductieve
manier = d.m.v. observaties tot een theorie komen
- De werkelijkheid wordt bij humanistische sociologie door de mensen zelf geconstrueerd, terwijl
de positivistische sociologie stelt dat er een objectieve werkelijkheid bestaat
- Deelnemersperspectief = onderzoekers nemen deel aan de samenleving en hebben contact met
mensen om zo hun bestaan inhoud en betekenis te geven
8
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sannehielkema. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
