Dit document bevat een overzicht van alle belangrijke begrippen, theorieën en modellen besproken in de hoorcolleges van de cursus Behandelmethoden van de Master Klinische Psychologie.
TiU: Behandelmethoden: Begrippen / theorieën / modellen overzicht (2022/2023)
Shimara van den Elzen
BEHANDELMETHODEN
BEGRIPPEN / THEORIEËN / MODELLEN
HOORCOLLEGE 1 + 2: ONDERZOEKSMETHODEN
Psychotherapie: een (vooral) interpersoonlijke behandeling met de volgende kenmerken:
- De behandeling is gericht op het verbeteren van een stoornis, probleem of klacht bij
een cliënt die daar hulp voor zoekt.
- De behandeling wordt uitgevoerd door een therapeut die getraind is.
- De behandeling is voldoende aangepast aan deze bepaalde cliënt en aan zijn of haar
stoornis, probleem of klacht.
- De behandeling is gebaseerd op psychologische principes.
Bona fide (= deugdzame / goede) psychotherapie:
- Staat beschreven in een handleiding.
- Is gebaseerd op een coherente theorie over de aard van de psychopathologie, de
aard van de verandering die nodig is om de psychische klachten te verbeteren,
inclusief een beschrijving van werkingsmechanismen en actieve ingrediënten van de
behandeling.
- Het is gebaseerd op modellen, principes, stromingen en methodes waar al
gedurende een aantal jaren enige onderzoeksevidentie voor bestaat.
- Worden al langere tijd uitgevoerd.
- Uitgevoerd door een academisch opgeleide behandelaar.
- Afgestemd op individuele hulpvraag, klachten en problemen van de cliënt.
- Gebaseerd op face to face meetings en dus op een therapeutische relatie.
Evidence-based behandelmethoden: behandelmethoden die theoretisch onderbouwd zijn
en ondersteund worden door wetenschappelijke evidentie (worden gezien als goede
behandelvormen).
Wetenschappelijke evidentie: er is onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van de
desbetreffende behandelmethode.
Interne validiteit: hoe overtuigend kan het waargenomen behandeleffect inderdaad aan de
specifieke interventie zelf worden toegeschreven? Het accent in het design ligt op het
kunnen borgen van de juistheid van de conclusies als er een bepaald behandeleffect wordt
gevonden. Dus het gaat om het bewaken van de kwaliteit van het design. Hierbij worden
factoren onder controle gehouden.
Externe validiteit: hoe representatief zijn de conclusies uit deze studie voor de dagelijkse
klinische praktijk?
Case study (gevalsstudie) design: een erg gedetailleerde beschrijving van de toepassing
van een behandelmethode bij één geval of een beperkt aantal gevallen; klein aantal
gevallen; kwalitatieve benadering; thick description (gedetailleerde en dichte beschrijving
van de casus in al haar facetten); studie van de casus in haar natuurlijke context; gerichte
keuze van een case op basis van de verwachting dat die veel informatie kan opleveren.
- Voordelen:
o Het is kleinschalig en het wordt gebruikt in het kader van een pilot, passend bij
de ontwikkelfase van een nieuwe behandelmethode.
o Er is sprake van nauwkeurige en rijke observaties en beschrijvingen.
o Er kan onderzoek gedaan worden naar unieke of zeldzame gevallen.
1
, TiU: Behandelmethoden: Begrippen / theorieën / modellen overzicht (2022/2023)
Shimara van den Elzen
o Het is vaak erg geschikt om hypotheses over de specifieke
werkingsmechanismen van een behandeling te genereren.
o De focus kan niet alleen liggen op de interventie, maar ook op de beschrijving
van de context waarin de interventie werd uitgevoerd.
- Nadelen:
o De generaliseerbaarheid is beperkt: weinig representatief voor de populatie.
Vaak worden cases geselecteerd omdat ze werkzaamheid aantonen en zijn
ze dus weinig representatief voor de werkzaamheid in een bredere groep.
o Er is weinig informatie over de grootte van het algemene effect van de
interventie, omdat slechts één of enkele cases worden onderzocht.
o De interne validiteit is volgens critici laag, want er is geen controlegroep en
dus weinig controle of de effecten niet bijv. aan placebo toe te schrijven zijn.
Case study design met herhaalde metingen (single case experimental design):
kwantitatieve case study (binnen een case worden herhaalde metingen uitgevoerd volgens
een bepaald schema dat samenhangt met het toedienen en onthouden van de interventie; er
wordt vanuit gegaan dat het effect samenhangt met het toedienen of onthouden van de
interventie); steekproefgrootte (n) is klein, maar het aantal meetmomenten is hoog
(meetmomenten kunnen toevallig verdeeld worden over de condities; de verdeling van de
meetmomenten over het wel of niet toedienen van de interventie worden gerandomiseerd);
de interne validiteit neemt toe door de verwachting dat de veranderingen in de
uitkomstvariabelen samenhangen met het al dan niet toedienen van de interventie.
- Voordelen:
o Er is meer interne validiteit en de causaliteit kan beter worden getoetst.
- Nadelen:
o Het is zeer arbeidsintensief voor deelnemers (veel metingen).
o Er is minder sterke generalisering naar populatie (minder representativiteit).
One-group pre-post treatment design: quasi-experiment waarbij een specifieke uitkomst
waarvan wordt verwacht dat ze zal worden gerealiseerd door de interventie gemeten wordt
bij een groep patiënten voor én na de toepassing van de interventie; geen random
toewijzing; geen controlegroep. Het effect van de interventie wordt geëvalueerd door de
meting voor en na de interventie met elkaar te vergelijken, waarbij de nulhypothese is dat er
geen verschil is. Er wordt gekeken of de nulhypothese verworpen kan worden. Wanneer er
een verbetering vastgesteld wordt na de interventie, kan dit toegeschreven worden aan het
effect van de interventie.
- Voordelen:
o Dit design kan worden toegepast wanneer het niet ethisch is om te
randomiseren.
o Dit design kan worden toegepast wanneer er geen randomisering mogelijk is
of wanneer er geen controlegroep haalbaar is.
o Dit design is goedkoper, makkelijker uit te voeren en vraagt minder middelen.
- Nadelen:
o Problematisch voor interne validiteit. De aanname is dat het verschil in score
voor en na de interventie het effect van de interventie weergeeft, maar er
kunnen diverse andere redenen zijn waarom de verandering optreedt, zoals
het natuurlijke beloop.
2
, TiU: Behandelmethoden: Begrippen / theorieën / modellen overzicht (2022/2023)
Shimara van den Elzen
Pretest-posttest nonequivalent groups design: deelnemers worden
verdeeld over twee groepen. Zij worden niet random verdeeld over beide
groepen. Er is een behandelgroep en een controlegroep. De deelnemers
worden vooraf en achteraf gemeten op de uitkomstvariabele. De uitkomsten
worden met elkaar vergeleken. Dus het verschil tussen voor- en nameting
van twee groepen (behandelgroep en controlegroep) wordt vergeleken.
Wanneer er een duidelijk verschil in uitkomst is, is dit verschil toe te wijzen
aan het verschil in behandelinterventie.
- Voordelen:
o Dit design is praktischer en makkelijker toepasbaar dan een RCT (geen
random toewijzing).
o Het is toepasbaar om bijvoorbeeld twee interventies te vergelijken die op
verschillende locaties worden uitgevoerd.
- Nadelen:
o De interne validiteit is zwakker omdat het zou kunnen zijn dat er
systematische verschillen zijn tussen de deelnemers in beide condities die
impact hebben op de uitkomstmetingen.
Randomized Controlled Trial (RCT): deelnemers worden verdeeld
over twee groepen, maar bij dit design worden zij wel random verdeeld
over beide groepen (ofwel twee behandelgroepen ofwel een
behandelgroep en een controlegroep). Vervolgens wordt het verschil
tussen voor- en nameting van twee groepen (behandelgroep en
controlegroep) vergeleken. Er wordt vanuit gegaan dat wanneer het
verschil in de behandelconditie duidelijk groter is dan in de
controleconditie, dit te maken heeft met het feit dat de behandelconditie
een andere interventie heeft gekregen dan de controleconditie
- Voordelen:
o Interne validiteit is sterker. Het randomiseren vermindert de selectie- en
toewijzingsbias, waardoor bekende en onbekende prognostische factoren in
beide condities in evenwicht zijn. Randomisering zorgt ervoor dat de invloed
van de proefleider en van de deelnemers op de keuze voor de conditie
wegvalt.
o Doordat mogelijke confounding variables at random worden verdeeld over de
twee condities zullen ze naar alle waarschijnlijkheid minder een rol spelen in
de uitkomsten.
o Randomisering is vooral geschikt om causale invloed te onderzoeken.
o Meestal worden RCT’s beschouwd als de sterkste vorm van evidentie omdat
er controle wordt uitgeoefend op diverse mogelijke variabelen die de
verschillen in behandelresultaten kunnen verklaren.
- Nadelen:
o Randomisering is niet steeds ethisch te verantwoorden.
o De externe validiteit is vaak lager. RCT’s worden vaak in ideale en enigszins
kunstmatige omstandigheden uitgevoerd.
o Het zijn dure studies die niet altijd haalbaar zijn en veel onderzoeksmiddelen
vragen.
Efficacy (= doelmatigheid) trial: wordt (vooral) opgezet om de interne validiteit te bewaken.
Je gaat de interventie maximaal een kans geven om zichzelf te bewijzen. Dat wil zeggen dat
het verschil in behandelresultaten tussen beide condities ook effectief (‘causaal’) kunnen
worden toegeschreven aan het verschil in interventie.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper shimaravdelzen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
