INLEIDING
WAAROM DIT OLOD?
EEN PLURIFORME (ETNISCH – CULTUREEL DIVERSE) SAMENLEVING IS DE REALITEIT
DIVERSITEIT = kenmerk van onze samenleving
= maatschappelijke heterogeniteit (drukt zich uit in egalisering van machtsverhoudingen, proces van individualisering,
ontkerkelijking, vergrijzing, uitdunning van familieverbanden, … )
Betrekking op: cultuur, etniciteit, sociale afkomst, beroep, interesses, leefstijl, betrokkenheid, …
CULTUUR = prominente marker van diversiteit
Door immigratie MULTICULTURELE SAMENLEVING (= toename van de etnisch culturele diversiteit)
= Groeperingen met elk hun eigen achtergrond en leefwijze.
Beeld van immigratie bepaald door de instroom van allochtonen
o Nieuwkomers = asielzoekers, vluchtelingen, huwelijksmigratie, arbeidsmigranten
o + globalisering en mondialisering
SUPERDIVERSITEIT HYPERDIVERSITEIT
DE REALITEIT VAN ETNISCH CULTURELE DIVERSITEIT IS EEN UITDAGING
*Etnisch culturele diversiteit = multiculturaliteit
SAMENLEVINGSPROBLEMEN
Samenlevingsdebatten
Individualisering in het
Maatschappelijke veranderingen verscheidenheid wordt op vele vlakken zichtbaar westen gaat gepaard
met een culturele
1) INDIVIDUALISERING homogenisering over
a. Individu en zijn behoeften staan meer centraal zaken als
b. Individu wordt niet meer gezien als onderdeel van grotere gehelen echtscheiding,
c. Culturele oriëntatie: onafhankelijkheid, autonomie, zelfredzaamheid gelijkheid van mannen
en vrouwen, scheiding
Voordeel: van kerk en staat,
- Autonome, vrije burgers die los van sociale druk hun eigen keuzes homoseksualiteit,
maken en verantwoordelijkheid nemen ongehuwd
moederschap,…
Nadeel:
- Kan leiden tot atomatisering (= versplintering van de samenleving)
- Leven is minder voorspelbaar
- Traditionele structuren bieden minder houvast
, - Nieuwe geloofssystemen in de huiskamer via internet en
TV
- Warm nest van familie en dorpsgemeenschap maakt
plaats voor stedelijke jungle
2) MODERNISERING
a. De vermeerdering van sociale leefwerelden
(werk, vrije tijd, religie, virtuele ruimte op het
internet)
b. Leefwereld = het geheel van betekenissen dat
een individu deelt met een ander
c. Scheiding van privédomein en publieke leven
3) GLOBALISERING
a. Benadrukken van verschillen
b. Brengt diversiteit voort de wereld wordt 1
Voordeel:
- Kosmopolitisme en wereldburgerschap
Nadeel:
- Geeft onzekerheid (bij vooral gevestigden) waardoor mensen houvast zoeken in eigen groep, zich
terugplooien en afsluiten voor de diversiteit
- Migranten profileren zich anders ten aanzien van de ontvangende samenleving; houden meer contact met
groepen in het herkomstland en de wijde diaspora; mede dankzij de nieuwe technologie (internet)
4) MULTICULTURALISERING
a. Globalisering en individualisering manifesteren zich in een specifieke vorm
b. Migratie + diversiteit = interne globalisering
Interne globalisering:
= De wereld dient zich, met al zijn rijkdom en al zijn problemen, aan binnen de grenzen van onze samenleving.
Nadelen:
- Culturele diversiteit leidt tot groepsprocessen
- Clash van culturen: sommige migrantengroepen anders gemoderniseerd: modernisering is niet lineair!
- Onbehagen over het samen-leven van verschillende groepen groeit
Vb. scheiding van kerk en staat, verschil tussen man en vrouw, belang van individuele vrijheid
Hoe willen we omgaan met elkaars verschillen en hoeveel- en welk verschil we aankunnen of aan willen.
Leren omgaan met culturele diversiteit is dus iets wat men op de een of andere manier moet verwerven of
ontwikkelen.
- Verzoenen, ontwikkelen, overnemen, bedwingen, vrede stichten, …
o Vragen scherpzinnigheid en doorzettingsvermogen
!! INTERCULTURELE OF TRANSCULTURELE COMPETENTIE
MEERVOUDIG KIJKEN NAAR VERSCHIL: DIVERSITEITSBENADERINGEN
, Een benadering ten aanzien van diverse groepen = de 4 D’s
o Deficit = gebrek
o Difference = verschil
o Discrimination = discriminatie
o Diversity = diversiteit
DEFICITBENADERING = GEBREKMODEL = INHALEN VAN ACHTERSTANDEN
= Oudste model
Idee dat nieuwkomers gebreken hebben ze missen iets
“Die mensen” hebben de waarden en normen van de organisatie niet geïnstalleerd
o OF ze hebben niet genoeg vaardigheden
De mensen zelf te veranderen tot ze in de dominante cultuur passen
Activiteiten: cursussen, voorlichtingen en bijscholingen
Voordelen:
- Mensen kunnen groeien
Nadelen:
- Nieuwkomers zijn probleemgroep
o Verwachten dat zij hen aanpassen
- Gedrag dominante groep niet bevraagd
- Uitsluitingsmechanismen van organisatie niet aan de orde
DIFFERENTIATIEBENADERING (VERSCHILMODEL): OVERBRIGGEN VAN CULTUURVERSCHILLEN
Nadruk op waarde van culturele verschillen
Alle culturen zijn in deze visie gelijkwaardig
o Verschillen worden erkend of overbrugd
Oplossing:
- Interculturele communicatie/ cultuurkennis/ begrip voor de ander
Voordeel:
- Intentie van respect voor elkaar en
- Het vertrouwen dat spanningen verminderen door begrip voor de culturele context van de ander en
- De dialoog
Nadeel:
- Het cultuurrelativisme: gebrek kritisch inzicht en het ter discussie stellen van waarden en normen die botsen
met de universele rechten van de mens.
- Te veel nadruk op verschillen:
o Blind voor de overeenkomsten tussen groepen
o Versterkt neiging om ‘Ander’ als afwijkend, als het probleem te zien
o Versterkt idee dat eigen manieren normaal; rest abnormaal
- Negeert machtsrelaties: Communicatie verbeteren en informeren verandert de machtsverschillen tussen
groepen niet.
, DISCRIMINATIEBENADERING: TEGENGAAN VAN UITSLUITING EN PATERNALISME
Al dan niet bewuste discriminatie, uitsluiting en marginalisatie door dominante groepen die eigen privileges willen
veiligstellen.
Nadruk leggen op machtsverschillen
o Dominante groep is het probleem
Discriminatie van de minderheid
Hinderen de minderheid de toegang tot arbeidsmarkt of promoties
o Minderheden worden gemarginaliseerd
Op het werk en de samenleving
Voordeel:
- Veel expertise ontwikkeld op vlak van structurele discriminatie
Instrumenten:
- Positieve actie
- Quota
- Gerichte wervingen selectiemethoden
Nadeel:
- Alle problemen tot kwesties van discriminatie en vooroordelen worden gereduceerd
- Sterke nadruk op structuren en sociale verbanden gevolgen van individueel handelen verwaarlozen
- Bondgenootschappen met andere minderheden onmogelijk
o Concurrenten om de macht
- Belang van goede persoonlijke verhoudingen worden vergeten
DIVERSITEITSBENADERING: VERSCHILLEN EN OVEREENKOMSTEN TUSSEN MENSEN
ONDERKENNEN
Positieve aspecten van de 3 bovenstaande modellen verenigen en integreren in 1 benadering
Vertrekpunt =
De verscheidenheid in de brede betekenis van het woord al datgene waarin mensen van elkaar verschillen.
Vb. religie, seksuele geaardheid, opleiding, leeftijd, mentale vermogens, fysieke vermogens, …
Activiteiten:
- Gericht op alle mensen; wil iedereen aanspreken op overeenkomsten in wensen en noden.
- Expliciet de nadruk op uitsluitingsmechanismen, de oorzaken van discriminatie en de manier waarop het zich
voordoet.
- Erkend dat zulke mechanismen ook binnen groepen bestaan
Kracht en kritiek:
- Te veel nadruk op individuele verscheidenheid, op het unieke van iedere persoon
- Kan leiden tot ‘blindheid’ voor sociale en culturele invloeden, zowel positieve als negatieve
o Blind voor groepsverschillen: individuen altijd sociale wezens, zijn verbonden met groepen en
gemeenschappenblind voor groepsverschillen
o Blind voor achterstelling van bepaalde maatschappelijke groepen: belemmering individuele
ontplooiing is geen louter individueel probleem, maar ligt mee aan het behoren tot benadeelde
groepen in de samenleving.
