Hoofdstuk 1 – Inleiding in de sociale psychologie
Hoofdstuk 2 - hoe doen sociaal psychologen onderzoek
Hoofdstuk 3 - Sociale cognitie: hoe we denken over de sociale wereld
Hoofdstuk 4: sociale perceptie: hoe we andere mensen begrijpen
Hoofdstuk 5: Het zelf, onszelf begrijpen in een sociale co...
Wat is sociale psychologie?
Psychologie: is de wetenschap van het gedrag en psychische processen van een individu.
Sociale psychologie: is de wetenschap die bestudeert hoe de gedachten, gevoelens en gedragingen
van mensen worden beïnvloed door de echte of denkbeeldige aanwezigheid van anderen (in feite de
gehele sociale situatie).
Sociale invloed: het effect dat woorden, daden of alleen al de aanwezigheid van andere mensen
hebben op onze gedachten, gevoelens en attitude.
Er zijn wetenschappelijke methodes ontwikkeld om sociaalpsychologische vraagstukken empirisch te
onderzoeken. Empirische methodes zijn op waarnemingen en of onderzoek gebaseerde methodes
voor het toetsen van hypothesen. Hypothesen zijn een voorlopige waarheid maar nog te bewijzen
veronderstelling. Meer hierover in hoofdstuk 2.
Hoe onderscheidt de sociale psychologie ten op zichten van andere wetenschappen? Ze richten zich
eerst op de manier waarop mensen beïnvloed worden door hun interpretatie, of construct van hun
sociale omgeving. Sociaal psychologen menen dat je pas kunt begrijpen hoe mensen door hun sociale
wereld worden beïnvloed als je begrijpt hoe ze die sociale wereld waarnemen, begrijpen en
interpreteren. Het gaat dus echt om de interpretatie van het gedrag. Een groot deel van sociaal
psychologisch onderzoek richt op deze determinanten (bepalende factor in een ontwikkeling of
toestand) van gedachten, gevoelens en gedragingen. Later meer over determinanten.
Individuele verschillen: die aspecten van de persoonlijkheid die mensen onderscheiden van anderen.
Voor sociaal-psychologen is het analyseniveau het individu in de context van een sociale situatie.
Sociologie Sociale psychologie Persoonlijkheidspsychologie
Verschaft algemene wetten en Onderzoekt de psychologische Onderzoekt de kenmerken die
theorieën over samenlevingen, processen die mensen met maken dat individuen uniek
niet over individuen elkaar gemeenschappelijk zijn en van elkaar verschillen
hebben en hen gevoelig maken
voor sociale invloed
De macht van de situatie
We hebben allemaal de nijging om iemand te beoordelen op zijn of haar gedrag. Deze neiging wordt
de fundamentele atrributiefout genoemd. Dit is de neiging om de mate waarin iemands gedrag
wordt veroorzaakt door de rol van persoonlijke eigenschappen en andere interne factoren te
overschatten en de rol van externe, situationele factoren te onderschatten. Eigenlijk staat dit
centraal in de sociale psychologie, we laten zien dat iemands gedrag zelden door iemands persoonlijk
tot stand komt maar vaak door de social situatie waar in de persoon zich verkeerd.
Als we gedrag op deze attributieve manier in termen van persoonlijkheid verklaren, kan ons dat een
onterecht gevoel van veiligheid geven. Je schijft mensen af als bijv. gestoorde mensen en dan denk je
dat het jou nooit zal overkomen. Attributie is het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan
andermans gedrag en het daarmee voorzien van verklaringen.
De macht van sociale interpretatie
We kunnen dus nu stellen dat de sociale situatie van invloed is op het menselijk gedrag, maar wat
,bedoelen we precies met de sociale situatie? Een manier om deze term te definiëren is de objectieve
eigenschappen van de situatie te bepalen, zoals hoe lonend de situatie is voor mensen, en vervolgens
te kijken naar het gedrag dat door die objectieve eigenschappen ontstaat. Behaviorisme is een
stroming in de psychologie die zegt dat al het gedrag van mensen te verklaren is aan de krachtige
eigenschappen van de omgeving en dat het niet nodig is om er subjectieve zaken als denken en
voelen bij te betrekken. Helaas ging deze stroming te snel voorbij aan cognitie, denken en voelen -
omdat deze te vaag en slecht waarneembaar waren – welke veel invloed hebben op sociale
psychologie. Ze vergaten namelijk de manier waarop mensen de wereld interpreteren.
De manier waarop de mens sociale situaties interpreteert vormt de basis van een benadering
genaamd de gestaltpsychologie. De gestaltpsychologie onderzoekt hoe mensen de fysieke wereld
waarnemen en stelt dat we de subjectieve manier moeten onderzoeken waarop een object in de
geest van mensen verschijnt (het gestalt of geheel), in plaats van de manier waarop de objectieve,
fysieke eigenschappen van het object een geheel vormen. Gestaltpsychologen menen namelijk dat je
onmogelijk kunt bepalen hoe en object wordt waargenomen wanneer je alleen de bouwstenen
beoordeeld. Je moet kijken naar het totale plaatje. Fenomenologie is de filosofische methode die
probeert door de geestelijke intuïtieve beschouwing van de dingen, niet door rationele kennis, de
constitutie van de wereld in de geest en het wezen der dingen te beschrijven. Dus bijv. hoe komt een
schilderij op iemand over en niet op ratio over gaan. Wat is de beleving?
Lewin is grondlegger van de sociale psychologie. Hij zette de belangrijke stap om de
gestaltpsychologie niet alleen op perceptie van objecten toe te passen, maar ook op sociale
perceptie. Hij stelde dat het vaak belangrijker is om te begrijpen hoe mensen de sociale wereld
waarnemen, doorgronden en interpreteren dan het is om de objectieve eigenschappen ervan te
begrijpen (objectieve waarschijnlijkheid/subjectieve waarschijnlijkheid: vb. Duur, intensiteit van een
kus etc. vs. hoe wordt de kus geïnterpreteerd)
Naïef realisme: de overtuiging dat ieder van ons dingen waarneemt zoals ze echt zijn. Als andere
mensen dezelfde dingen dus anders zien, moet dat wel zijn om zij bevooroordeeld zijn. Vb.
Onderhandelingen Palestijnse en Israëliërs
De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke motieven
In de loop van de jaren hebben sociaal psychologen ontdekt dat twee motieven van essentieel belang
zijn: (1) de behoefte aan een positief zelfbeeld en (2) de behoefte om de wereld accuraat waar te
nemen. Meestal worden we door deze twee motieven in twee tegenstelde richtingen getrokken:
waardoor we om de wereld accuraat te kunnen waarnemen, niet anders kunnen dan het feit onder
ogen te zien dat we ons idioot of immoreel gedragen. Leon Festinger, een van de meest vernieuwede
sociaal psychologen besefte al snel dat we precies op het moment waarop deze twee motieven ons
in tegenstelde richting trekken, de waardevolste inzichten kunnen verwerven in de werking van het
menselijk gevoel en de menselijke gedachten. Vb. Oorlog in Vietnam president Johnson +
Betuwespoorlijn.
(1) De behoefte aan een positief zelfbeeld
Mensen hebben een sterk behoefte aan positief zelfbeeld, dat wil zeggen dat ze zich graag
als goed, competent en beschaafd willen zien. De reden dat mensen de wereld zo zien zoals
ze zien kan vaak terug gevoerd worden op deze reden. Mensen kiezen vaak eerder voor een
behoefte voor een positief zelfbeeld dan voor de behoefte om accuraat waar te nemen.
(2) Het motief van sociale cognitie: de behoefte om accuraat waar te nemen
Veel sociaal psychologen specialiseren zich in sociale cognitie: hoe mensen informatie
selecteren, interpreteren, onthouden en gebruiken om te oordelen en te beslissen.
Onderzoekers die sociaal cognitief processen onderzoeken, nemen als uitgangspunt dat alle
mensen de wereld zo accuraat mogelijk proberen waar te nemen. Daarom beschouwen
onderzoekers menselijke wezens als amateur-detectives die hun best doen om hun sociale
, wereld te begrijpen en te voorspellen.
Selffulfilling prophecy: je verwacht een bepaald gedrag van je zelf of iemand anders, dus
handel je op zo’n manier dat je verwachting waarheid wordt.
Naast deze redenen kunnen ook biologische drijfveren zoals honger en dorst een rol spelen, maar
ook op psychologisch niveau kunnen we gedreven worden door angst of goedkeuring. Een ander
belangrijk motief is de behoefte aan controle.
Samenvattend kunnen we sociale psychologie samenvatten als de wetenschappelijke studie naar
sociale invloed. Waarom doen we dit? (1) uit nieuwsgierigheid, (2) maatschappelijke problemen op
te lossen (waarom komt WOII tot stand?)
Hindsight bias: de neiging van mensen om hun vermogen om een uitkomst te voorspellen te
overschatten, nadat ze te weten zijn gekomen hoe die uitkomst er uitziet.
Elk onderzoek begint met een vermoeden, een hypothese, die een onderzoeker wilt testen. De
sociale psychologie kent drie methoden waarmee we vragen kunnen beantwoorden over sociaal
gedrag: (1) observationele methode, (2) de correlationele methode en (3) het experiment.
Methode Focus Beantwoorde vraag
Observationeel Beschrijven Wat is het aard van het
fenomeen?
Correlationeel Voorspellen Als we X kunnen, hoe kunnen
we dan Y voorspellen?
Experimenteel Causaliteit Is variabele X de oorzaak van
variabele Y?
De observationele methode: sociaal gedrag beschrijven
Door het zorgvuldig observeren van menselijk gedrag kunnen we heel wat leren. Als een onderzoek
bedoeld is om een beschrijving te geven van een bepaalde groep mensen of een bepaald type gedrag
is de observationele methode erg handig. Dit is de de techniek waarbij een onderzoeker mensen
observeert en de metingen of observaties van hun gedrag systematisch vastlegt. Een voorbeeld van
observationeel leren is de etnografie, de methode waarbij een onderzoeker probeert een groep of
cultuur te begrijpen door die van binnenuit te observeren, zonder de groep zijn eigen normen en
waarden op teleggen. Het doel is kennis verzamelen over de rijkdom en complexiteit van een groep
door die in zijn natuurlijke omgeving te observeren.
Operationaliseren: vastleggen van je variabelen (Agressie is bijv. het slaan en schoppen van
kinderen). Het is belangrijk dat er tijdens observationele methoden sprake is van
interbeoordelaarsbetrouwbaarheid: de mate van overeenkomst tussen de resultaten van twee of
meer mensen die onafhankelijk van elkaar een aantal data observeren en coderen. Door aan te
tonen dat twee of meer beoordelaars onafhankelijk van elkaar tot dezelfde observaties komen,
voorkomen onderzoekers dat hun observaties subjectieve, vervormde indrukken van een enkel
individu zijn.
Observationele methoden beperkt zich niet tot observaties van reëel gedrag, de onderzoeker kan
ook de verzamelde documenten of archieven van een cultuur onderzoeken. Dit noemen we analyse
van archieven. Dit kunnen archieven zijn, maar ook dagboeken, tijdschriften, romans, films,
advertenties of sociale media zijn.
, Beperkingen van observationele methoden
Bij observationele methoden kan je niet achterhalen waarom iets tot stand is gekomen. Je kan bijv.
observeren dat mensen positief gestemd zijn door elke avond tv te kijken. Maar je weet niet waarom
dit zo is. Dit kan beter door middel van andere onderzoekmethoden. Daarnaast is sommige gedrag
moeilijk observeerbaar omdat ze zelden voorkomen of alleen in privésfeer.
De correlationele methode: sociaal gedrag voorspelen
Een doel van de sociale wetenschappen is het begrijpen van relaties tussen variabelen en in staat zijn
om te voorspellen wanneer bepaalde soorten sociaal gedrag zullen optreden. Bijv. wat is de relatie
tussen de hoeveelheid pornografie en de kans dat ze seksueel geweld plegen. Voor dit soort vragen
wordt vaak correlationele methoden gebruikt. Met de correlationele methoden worden twee
variabelen systematisch gemeten en wordt vastgelegd in welke mate deze variabelen samenhangen.
Hoe kun je dit meten? Sommige onderzoekers kiezen ervoor om dit te observeren, maar ook door
vragenlijsten.
Onderzoekers verdiepen zich in dergelijke relaties door de correlatiecoëfficiënt te berekenen, een
maat voor correlatie waarmee je kunt vaststellen in hoeverre twee variabelen samenhangen.
De correlationele methoden wordt ook vaak gebruikt in vragenlijstonderzoek (surveys). Dit zijn
onderzoeken waarbij een representatieve steekproef – een selectie uit een totale populatie – van
mensen vragen gesteld worden over hun attitudes of gedrag.
De voordelen van surveys zijn dat we (1) een representatieve steekproef kunnen nemen uit de
bevolking (2) we kunnen een beeld vormen van de relatie tussen variabelen die moeilijk
observeerbaar zijn (bijv. seks)
Met een aselecte steekproef zorgen we ervoor dat de steekproef representatief is voor de hele
populatie, omdat iedereen in de populatie evenveel kans heeft om geselecteerd te worden. Zolang
de steekproef willekeurig (at random) geselecteerd is, kunnen we ervan uitgaan dat die antwoorden
van de steekproef redelijk goed zullen overeenkomen met die van de gehele populatie.
Nadelen van de survey is de (1) nauwkeurigheid van de antwoorden. Mensen denken iets te weten
en vullen zomaar iets in. Dit noemen we ook we meer vertellen dat je kunt weten fenomeen.
Mensen denken te weten wat ze zouden doen onder bepaalde omstandigheden maar doen dit in de
werkelijkheid niet. Ten tweede is (2) sociaal wenselijk antwoorden ook een probleem. Ze behandelen
dan vragen zoals ze denken dat andere mensen ook zouden doen. En ten derde (3) vertelt de
correlationele methode alleen dat er samenhang is tussen twee variabelen. Vaak is echter het doel
van de sociaalpsycholoog om de oorzaak te identificeren. We willen kunnen zeggen dat A de oorzaak
is van B, maar we zeggen nu alleen dat A met B samenhangt. Correlatie is niet de oorzaak van
causaliteit.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marlottekalkdijk. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,39. Je zit daarna nergens aan vast.
