Ter inspiratie en als leidraad voor je eigen uitwerking van Thema 4 van het Onderzoekspracticum Kwalitatief Onderzoek (PB1612), kun je hier een volledige uitwerking vinden. Wees ervan bewust dat deze tekst niet volledig overgenomen mag worden vanwege plagiaat.
Aarzel niet om me te laten weten al...
Dit document mag wel worden gekopieerd en gewijzigd, maar niet worden verkocht
Op afgeleide documenten moet dezelfde licentie worden toegepast:
ook afgeleide documenten mogen niet worden verkocht.
Zie voor meer informatie https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.nl
Deze tekst en het logo erboven mogen niet worden verwijderd of gewijzigd
,Determinanten van slaapgedrag 2
Samenvatting
(geen abstract, LAAT DIT LEEG)
(geen keywords, LAAT DIT LEEG)
(De opmaak van deze rapportage volgt de template voor papers volgens de 7de editie van de
APA handleiding, zie de Methodologie en statistiek community in yOUlearn en
Een kwalitatieve studie naar determinanten van slaapgedrag in Nederlandse
volwassenen
Goed slapen is belangrijk. Tijdens de slaap treedt er herstel op en wordt energie
aangevuld (Piper, 2016). Een gezond slaapritme voor volwassenen houdt in op een vaste tijd
naar bed gaan en tussen de 7 en 9 uur slaap (Hirshkowitz et al., 2015). Te kort of te lang
slapen wordt geassocieerd met diverse gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten,
diabetes type 2, ademhalingsproblemen, overgewicht en een slechtere zelfgerapporteerde
gezondheid en welzijn (Cappuccio, et al., 2010; Piper, 2016).
Er blijkt veel variatie te zijn in slaapgedrag, waarbij de slaapduur onder meer wordt
beïnvloed door leeftijd, sociaaleconomische status, gezondheidsproblemen, depressie,
gewicht, roken, alcoholconsumptie en fysieke activiteit (Steptoe et al., 2008). Verder blijken
mannen iets korter te slapen dan vrouwen, mensen met een baan minder te slapen dan
gepensioneerden en werkzoekenden, en ouders korter te slapen dan mensen zonder kinderen,
zeker als de kinderen nog jong zijn (Piper, 2016). Met name werkende ouders met (jonge)
kinderen ervaren vaak een opvallende daling in de hoeveelheid uren slaap in vergelijking met
de periode voordat ze kinderen kregen (Richter et al., 2019). De verplichtingen als gevolg van
werk en zorg maken het voor deze doelgroep doorgaans moeilijker om tot een ideaal
slaapritme te komen. Behalve deze individuele verschillen heeft er ook een ontwikkeling
plaatsgevonden over de tijd. Als gevolg van meer uren werk, meer ploegendiensten en de 24-
uurs economie, zijn mensen over het algemeen steeds minder gaan slapen (Åkerstedt &
Nilsson, 2003). Slaap lijkt dus belangrijk voor gezondheid en welzijn, maar het lukt veel
mensen niet om stabiele gezonde slaappatronen te handhaven.
Gedragsveranderingsinterventies kunnen mensen helpen om over te stappen naar
gezondheidsbevorderende gedragingen. Gedragsveranderingsinterventies zijn doelgerichte
pogingen om mensen te ondersteunen bij gedragsverandering om zo uiteindelijk de
gezondheid of het welzijn van de doelgroep te vergroten (Peters, 2014). Om effectief te
,Determinanten van slaapgedrag 4
kunnen interveniëren is het van belang om de determinanten van een bepaald gedrag in kaart
te brengen (Peters & Crutzen, 2018).
Dit onderzoek richt zich op de psychologische constructen die slaapgedrag
voorspellen. De Reasoned Action Approach (RAA) onderstreept het belang van attitudes,
normen en waargenomen gedragscontrole bij het voorspellen van gedrag. Wat iemand zelf
vindt van bijvoorbeeld een vaste bedtijd en 7-9 uur slaap, wat de mensen in de omgeving van
deze persoon hiervan vinden en in hoeverre de persoon ervaart hier zelf controle over te
hebben, zou dus van invloed zijn op het slaappatroon.
De Reasoned Action Approach
De Reasoned Action Approach, RAA of ‘beredeneerd gedrag aanpak’ is een theorie die
gedrag kan verklaren (Fishbein & Ajzen, 2010), en dat bovendien succesvol heeft gedaan voor
verschillende gezondheidsgedragingen (Godin & Kok, 1996). Het is belangrijk om te beseffen
dat beredeneerd niet hetzelfde is als rationeel. De RAA is ook goed toepasbaar om irrationele
overwegingen in kaart te brengen, maar gaat er vanuit dat er altijd een affectieve en/of
cognitieve overweging (‘beredenering’) ten grondslag ligt aan het gedrag. De RAA stelt dat
de voornaamste determinant van gedrag de intentie om het gedrag uit te voeren is. Deze
intentie heeft meer voorspellende waarde naarmate een individu meer daadwerkelijke controle
over het gedrag heeft, en naarmate het individu de perceptie heeft meer controle over het
gedrag te hebben. Intentie wordt voorspeld door drie determinanten, waarvan de eerste twee
elk uit twee onderdelen bestaan (Fishbein & Ajzen, 2010). Zie Figuur 1 voor een
schematische weergave van de RAA.
,Determinanten van slaapgedrag 5
Figuur 1
De Reasoned Action Approach (Fishbein & Ajzen, 2010).
Attitude is de eerste determinant van gedrag. Attitude betreft de verwachtingen die
iemand heeft over mogelijke gevolgen van het gedrag en iemands evaluatie van die gevolgen.
In het kader van slaappatronen zijn dit verwachtingen, of opvattingen, over de gevolgen van
een gezond slaapritme. Er worden twee typen opvattingen onderscheiden. Instrumentele
opvattingen hebben betrekking op de voor- en nadelen van het al dan niet uitvoeren van het
gedrag. Instrumentele attitude betreft dus vooral opvattingen over iemands langere termijn
doelen zoals gezondheid of carrière. Experientiële opvattingen hebben betrekking op de
ervaring van het gedrag. Hedonistische opvattingen, of bijvoorbeeld het idee dat een gedrag
betekent dat iemand van iets leuks moet afzien, vallen dus onder experiëntiele attitude.
Instrumentele en experiëntiele opvattingen vormen samen de algemene determinant
attitude. Deze attitude bestaat weer uit twee componenten. Een eerste component is iemands
verwachting over de waarschijnlijkheid van een gegeven gevolg, bijvoorbeeld hoe
waarschijnlijk denkt een persoon dat een bepaald slaappatroon een negatieve invloed heeft op
het eigen concentratievermogen gedurende de dag. Een tweede component is hoe iemand dat
gevolg evalueert in termen van wenselijkheid, bijvoorbeeld hoe erg vindt een persoon het als
deze een lager concentratievermogen gedurende de dag heeft.
,Determinanten van slaapgedrag 6
De tweede determinant van gedrag is waargenomen norm. Waargenomen norm omvat
iemands ideeën over sociale normen rondom het doelgedrag, dat wil zeggen wat anderen van
een bepaald gedrag vinden. Er worden twee typen opvattingen onderscheiden. De injunctieve
norm betreft de waargenomen goed- of afkeuring van het gedrag van belangrijke mensen in
iemands omgeving. In het kader van slaappatronen is dit bijvoorbeeld wat de partner of de
vrienden denken van een bepaald slaapritme. De descriptieve norm gaat over het
waargenomen gedrag van mensen in iemands omgeving. Dit gaat dus over het daadwerkelijke
slaapritme van mensen in de omgeving. De opvattingen die samen de injunctieve norm
vormen, hebben twee componenten: iemands waargenomen goed- of afkeuring van mensen in
iemands omgeving, en iemands neiging om zich te voegen naar die norm. De opvattingen die
samen de descriptieve norm vormen, hebben ook twee componenten: het waargenomen
gedrag van anderen in iemands omgeving, en de mate waarin iemand zich met diegene
identificeert.
De derde determinant van gedrag is de waargenomen gedragscontrole. Waargenomen
gedragscontrole omvat iemands opvattingen over de eigen vaardigheden rondom het
doelgedrag, over barrières en faciliterende omstandigheden in de omgeving, en over hoe goed
iemand daarmee om kan gaan. Opvattingen die onder waargenomen gedragscontrole vallen
zijn bijvoorbeeld de inschatting dat zich een situatie ontwikkeld die het doelgedrag
belemmerend, en hoe goed iemand dan met een dergelijke situatie om kan gaan. In de context
van slaapgedrag gaat het bijvoorbeeld over de controle die mensen ervaren om te beslissen
wanneer ze naar bed gaan en hoe lang ze slapen.
Huidige studie
Werkende ouders en verzorgers met thuiswonende kinderen vinden het vaak moeilijk
om een ideaal slaapritme aan te houden. Om doelgericht te kunnen interveniëren in het
slaapgedrag van deze doelpopulatie moet eerst duidelijk zijn welke overwegingen in deze
doelgroep meespelen bij de keuze voor een bepaald slaappatroon, bijvoorbeeld om wel of niet
elke avond op dezelfde tijd te gaan slapen. Om hier meer inzicht in te krijgen, wordt
,Determinanten van slaapgedrag 7
gebruikgemaakt van de techniek ‘belief elicitation’, oftewel ‘opwekking van opvattingen’
(Peters & Crutzen, 2018). Met deze techniek worden door middel van kwalitatieve diepte-
interviews de opvattingen en overwegingen van mensen uit de doelgroep in kaart gebracht.
Binnen het kader van de Reasoned Action Approach wordt gekeken hoe er door werkende
ouders en verzorgers invulling wordt gegeven aan de theoretische constructen van attitude,
normen en waargenomen gedragscontrole rondom hun slaapgedrag.
Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek kunnen specifieke opvattingen worden
geïdentificeerd waarop een gedragsveranderingsinterventie zich zou kunnen richten. Verder
geven de resultaten input voor een kwantitatieve studie waarin het belang van de opvattingen
die tijdens deze ‘belief elicitation’ naar boven komen in de doelpopulatie middels een survey
wordt onderzocht om zo nog gerichter te kunnen interveniëren (Kok, 2014).
Dit onderzoek richt zich op de volgende centrale vraagstelling:
Wat zijn de attitudes, normen en waargenomen gedragscontrole van werkende ouders rondom
een gezond slaapritme?
Methode
NB Dit is een fictieve studie die enkel voor onderwijsdoeleinden dient. De interviews
hebben niet daadwerkelijk plaatsgevonden en zijn niet gebaseerd op waargebeurde verhalen.
Procedure
Omdat het doel van de studie is om de redenen van deelnemers voor hun
slaappatronen in kaart te brengen, is gekozen voor diepte-interviews als methode van data-
verzameling. In focus-groepen zou het niet mogelijk zijn om dieper in te gaan op specifieke
opvattingen en zo de aspecten van de relevante determinanten in detail uit te vragen.
Individuele interviews bieden wel de gelegenheid om de situatie van elke deelnemer in detail
in kaart te brengen.
Voor de start van het interview hebben de deelnemers mondelinge en schriftelijke
informatie ontvangen over het doel van de studie, de te bespreken onderwerpen en het
waarborgen van hun anonimiteit. Ook zijn de deelnemers geïnformeerd dat ze vrij zijn tijdens
,Determinanten van slaapgedrag 8
het interview, zonder opgaaf van reden, één of meerdere vragen niet te beantwoorden en/of
helemaal te stoppen. Er is benadrukt dat de gegevens volledig vertrouwelijk verwerkt worden,
zo snel mogelijk worden geanonimiseerd, en er is toestemming gevraagd om de
oorspronkelijke audio-opname versleuteld te archiveren (conform de Algemene verordening
gegevensverwerking) en het geanonimiseerde transcript openbaar te maken (conform de
principes van de open wetenschap).
Er is gebruikgemaakt van semigestructureerde interviews, aan de hand van een
topiclijst met drie hoofdthema’s: slaapgedrag, sociale context en gedragsbepalende factoren
(zie Appendix A). De interviews zijn face-to-face gehouden en opgenomen met een recorder.
De interviews zijn getranscribeerd en geanonimiseerd, waarna deze in het Open Science
Framework repository voor deze studie openbaar zijn gemaakt. De oorspronkelijke
audiobestanden zijn versleuteld met 256-bit AES encryptie en gearchiveerd. De transcripten
zijn gecodeerd met behulp van ATLAS.ti 2 (zie voor details kopje ‘Analyse’).
Materialen
De gebruikte topiclijst is bijgevoegd in Appendix A. De topiclijst omschrijft dat eerst
algemene vragen worden gesteld, waarna wordt ingegaan op het huidige slaapgedrag en de
voor- en nadelen van het gewenste slaapgedrag. Vervolgens wordt de sociale context
besproken, gevolgd door de belemmerende en faciliterende factoren. Tot slot wordt ingegaan
op de wensen voor de toekomst over hun eigen slaapgedrag. Hierna wordt deelnemers
gevraagd of ze nog dingen willen bespreken die niet aan bod zijn gekomen. Als laatste wordt
gevraagd hoe men zichzelf ziet over vijf jaar, waarna het interview wordt afgesloten. De
functie van dit laatste onderwerp is om het gesprek op een positieve noot te eindigen.
,Determinanten van slaapgedrag 9
Deelnemers
Dit onderzoek omvatte zes deelnemers, allen werkende ouders met kinderen en
zorgbehoevende kinderen. Het interview bestond uit drie mannen en drie vrouwen, in de
leeftijdscategorie van zevenentwintig tot negenenveertig jaar oud. De leeftijd van hun
kinderen varieerde van twee tot tien jaar oud. Bovendien waren twee deelnemers op het
moment van het interview in verwachting van een kind. Elke deelnemer had één of twee
kinderen die bij hen thuis woonden. De woonplaats van de deelnemers was divers, met twee
deelnemers uit een landelijke omgeving en drie uit een stedelijk gebied. Wat betreft de
burgerlijke staat van de deelnemers, waren vijf van hen gehuwd en één deelnemer had een
ongehuwde status. Alle deelnemers gaven aan dat ze actief waren op de arbeidsmarkt, met
verschillende werk statussen, variërend van in loondienst zijn tot het hebben van een eigen
onderneming.
Gelieve er nota van te nemen dat de vermelde verschillen en overeenkomstige
kenmerken slechts algemene bevindingen zijn en dat wij in de Resultaten sectie een
gedetailleerdere analyse zullen maken van de verschillen en overeenkomsten tussen de
deelnemers. Om de uniciteit van elke deelnemer te benadrukken in deze sectie, zullen wij de
bevindingen uit het interview per deelnemer nader bespreken. De volledige transcripten van
de interviews zijn beschikbaar in Appendix C.
, Determinanten van slaapgedrag 10
Deelnemer A (D39D): is een vrouw van drieënveertig jaar oud, woont samen met haar
vriendin en haar dochter van twee in stad X. De informatie waar de deelnemer werkt
ontbreekt.
Deelnemer B (l17D): is een vrouw van zevenentwintig jaar oud die getrouwd is met haar
vrouw en samenwoont met hun tweejarige zoontje in dorp X. Ze is op dit moment in
verwachting van haar tweede kindje. Momenteel heeft de deelnemer haar eigen bedrijf in
hondenuitlaatservice. Haar partner werkt als fysiotherapeut in stad C en is vaak van huis. Ze
hopen in de toekomst dat haar partner een eigen praktijk kan beginnen dichterbij huis. De
deelnemer geniet van haar werk en het runnen van haar eigen bedrijf en zou graag willen
uitbreiden op lange termijn.
Deelnemer C (K69E): is een vrouw van negenendertig jaar oud en is getrouwd met haar man
en wonen samen met hun zoon van acht jaar oud in de stad X. Deelnemer C werkt parttime als
politieagent in de omgeving waar ze woonachtig is.
Deelnemer D (R27D): is een man van drieënveertig jaar en is getrouwd met zijn vrouw.
Samen hebben ze twee kinderen: een dochter van negen jaar oud en een zoon van acht die
zorgbehoevend is. Ze wonen dorp X. Deelnemer D werkt in het Middelbaar Beroepsonderwijs
(MBO) als docent. Hij werkt drie halve dagen in de week en heeft een lerarenbeurs om zijn
master te behalen. Op dit moment zit hij in zijn laatste jaar en verwacht dat hij dit jaar zijn
studie zal af te ronden.
Deelnemer E (R81A): is een man van dertig jaar oud en is getrouwd met zijn vrouw. Ze
hebben een zoon van twee en zijn vrouw is in verwachting van hun tweede kind. De
informatie waar deelnemer werkt of woont ontbreekt.
Deelnemer F (T62D): is een man van negenenveertig jaar oud en is getrouwd met zijn vrouw.
Ze wonen samen met hun zoon van tien jaar oud in stad X. De zoon van deze deelnemer is
geadopteerd. F heeft carrière gemaakt bij een internationaal concern en reist daarom veel.
Samen met zijn partner is hij van stad x naar stad x verhuisd om dichter bij stad x te wonen
voor zijn werk. Zijn partner heeft een eigen bedrijf en kan daardoor veel thuis werken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper atasserdar. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,59. Je zit daarna nergens aan vast.
