Deze samenvatting is gebaseerd op de slides, lesnotities en cursustekst van het vak RZL gegeven door Jan De Volder. Alle te kennen afbeeldingen zitten ook in de samenvatting verwerkt. Op het einde is ook een overzicht van de pausen terug te vinden.
(geslaagd in 1e zit)
Religie, zingeving en levensbeschouwing
Prof: De Volder Jan
Les 1: inleiding........................................................................................ 2
Les 2: relatie tussen religie en politiek (denkmodellen)............................................7
Les 3: geopolitiek van de orthodoxe kerken.......................................................12
Les 4: geopolitiek van de katholieke kerk (rol van de Heilige stoel).............................21
Les 5: de Islam..................................................................................... 28
Les 6: interreligieuze dialoog en peace building...................................................35
Les 7: naar een beschaving van het samen-leven.................................................41
Overzicht pausen.................................................................................... 44
, Religie, zingeving en levensbeschouwing
Les 1: inleiding
Secularisatie, desecularisatie en globalisering
vanaf begin vd moderniteit (16de eeuw): secularisatie (=belang en invloed van godsdiensten en
religies neemt af
· Secularisatiethese = de rol van religie neemt af in moderne geïndividualiseerde
samenlevingen met een liberale democratie
omdat de levensstandaard toeneemt, de seculier-wetenschappelijk vertoog aan belang
wint + emancipatie v individuen groeit
· Belang van godsdienst neemt af op 2 gebieden:
o Maatschappelijk: religie steeds minder vat op sociaal leven
o Individueel niveau: religie minder relevant door individualisering van zingeving
Sociologen spreken zich uit over religie
· Max weber: verband tussen protestantisme en kapitalisme
· Durkheim
· Peter Berger schreef The Sacred Canopy: Elements of a sociological theory of religion
belangrijk voor seculariseringsthese) (zie verder)
· André Glücksman: La troisième mort de Dieu 3 grote momenten waarop mensen
weggedreven zijn van religie
Cultuuromslag (1968)
= emancipatie tegen de onderdrukking van de patriarchale SL
Tot 1989
godsdienst leek maatschappelijk randverschijnsel
· Communistische wereld: geen godsdienstvrijheid (denk aan Korea, China…)
· Westerse wereld: sterke secularisatie en crisis van godsgeloof
Verfijning van secularisatiedebat
· Harvey Cox (Religie in de stad van de mens,1984)
stelt seculariseringsthese in vraag comeback van godsdienst in jaren 80
· Jose Cosanova (Public religions in the Modern World,1994)
we moeten 3 dingen onderscheiden (zie verder)
o Scheiding van politieke en religieuze sfeer
o Verminderen van belang van geïnstitutionaliseerde religie
o Privatisering van religie (=problematisch)
, · Charles Taylor
hij maakt onderscheid tussen seculiere staat als doel of als middel
o Doelstelling : bevorderen wederzijds respect/ gewetensvrijheid -> staat laat aan hun
burgers al dan niet gelovig te zijn, deel uit te maken van een bepaalde groep en dat ook
te kunnen laten zien + de mogelijkheid om te veranderen
o Middel : scheiding tussen kerk en staat
hieruit ontstaan 2 modellen
1. Republikeinse model (Frankrijk) legt nadruk op middelen en dus op neutraliteit van de
Staat en de overheid -> laicité
2. Liberale model (Angelsaksisch) legt nadruk op doelstelling met pragmatische omgang
met de middelen
o In praktijk : continuum – onderling verschillend, maar beide westerse seculiere
samenlevingen
o Belgisch model : unieke invulling door ‘verzuiling’ (= verkaveling van de staat volgens
ideologisch-levensbeschouwelijke breuklijnen)
· Grace Davie
o ‘Believing without belonging’ :
Stelt vast dat geloof in bepaalde zaken (leven na de dood, ziel, …) in Europa
niet even hard/snel vermindert als de band met kerken en godsdiensten
Is dit een tijdelijk verschijnsel of ook gedoemd om af te kalveren?
o ‘Vicarious religion’
Band met institutionele kerken wordt losser, maar betekent niet dat
meerderheid van de bevolking tegen de kerk is
Een kleine minderheid steltreligieuze handelingen in naam van een grotere
groep
De groep rekent erop dat kerkelijke diensten toegankelijk blijven als 'public
service'
Vb. huwelijken, begrafenissen
Paradigmawissel met einde van Koude Oorlog (1947-1991)
Overgang van secularisatie naar desecularisatie
Na de Koude Oorlog: globalisering terug nood aan spiritualiteit en religie
· 1991: ‘La revanche de Dieu’ = de wraak van God (Kepel)
o Het einde van de Koude Oorlog heeft de godsdiensten teruggebracht
o ‘Godsdienst krijgt communisme op de knieën’ (bv. Afghanistan en de Taliban)
· 2009: ‘God is back’ (Micklethwait en Wooldrigde)
o Om vandaag iets van de wereld te snappen, moet je ook het fenomeen godsdienst erbij
nemen (blinde vlek in onze samenleving)
, o 1978:
1. De Iraanse revolutie: Man zette zichzelf in vuur, Iran onder leiding van de Shah
(heerser van Perzië), bondgenoot van de VS, het regime zou worden
omvergeworpen door de Shihitische Ayotollah (oude geestelijke leider)
Religieuze revolutie die de Shah op de vlucht liet slaan en van het moderne
vooruitgaande Iran een theocratie maakte
Eerste keer dat we de kracht van de Islam zagen als politieke actor,
Westerse wereld was verbaasd
2. Jaar van drie pausen: eerste twee pausen (Paulus VI & Johannes-Paulus I)
stierven, waardoor er een derde werd aangesteld
Johannes Paulus II werd verkozen en dit zorgde voor een grote schok
want hij was Pools en dat land behoorde tot het Communistische Oostblok
Hij zorgde ervoor dat er een wereldwijde heropleving van de godsdienst
plaatsvond door zijn toespraken en politiek standpunt
o In onze Westerse cultuur: complex: er moet vandaag de dag vastgesteld worden dat
secularisering en de geloofsafval doorzet (door radicaal atheïsme Darwin, ...)
Hernieuwde waardering van rol van godsdienst door niet-gelovige
wetenschappers: inzien waarde van religie
Alain de Botton, Religion for Atheists : Sociaal nut
Drang naar sacraliteit/spiritualiteit is terug (emotioneel, privé), maar
tegelijk ook wantrouwen tegen geïnstitutionaliseerde godsdiensten
· Desecularisatie
o P. Berger (The Desecularization of the World)
geeft toe dat hij fout zat over desecularisatie
zegt dat hij zich vergist heeft omdat
1. enkel naar west-europa gekeken en dit veralgemeend naar heel de wereld
2. wetenschappelijke bias hij werd enkel omringd door academici die hem gelijk
gaven over afname van religie
· Jürgen Habermas
van marxistische godsdienstcriticus tot positieve attitude tov sociale rol
van religie
door gesprekken met kardinaal Ratzinger
religieuze argumentatie mag in het publiek debat (hiervoor was
Habermas hier radicaal tegen) maar best argumentatie zo rationeel
mogelijk verwoorden
· Gebaseerd op Value Survey en de vraag “Speelt God een belangrijke rol in uw
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper cvbn89037. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
