H1: duurzame ruimtelijke ontwikkeling
1. H1 agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling
Duurzame ruimtelijke ontwikkeling: de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het
vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.
3 aspecten bij duurzame ontwikkeling:
- Sociale ontwikkeling (people)
- Economische ontwikkeling (profet)
- Milieubescherming (planet)
Earth overshoot day: dag van bepaald jaar dat de mensheid wereldwijd net zoveel van de aardse grondstoffen heeft
opgebruikt als wat de aarde in 1 jaar kan produceren en van afvalstoffen verwerkt.
Wereldwijd gezien valt dit in augustus
In België is dit al in april
In de agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling, hebben alle lidstaten van de VN zich geangageerd om een betere duurzame
koers te brengen en onze planeet en maatschap te ‘redden’, dit adhv 17 Substainable Developments Goals (SDG’s)
ze zijn niet allemaal individueel te behandelen, maar hangen als 1 geheel aan elkaar vast en om te slagen moeten we op alle
domeinen vooruitgang boeken.
SDG’S
5 GROEPEN
- PEOPLE
- PLANET
- PROSPERITY
- PEACE
- PARTNERSHIP
DE 17 SDG’S ZIE SYLLABUS
11) DUURZAME STEDEN EN GEMEENSCHAPPEN: maak steden en menselijke nederzettingen inc, veilig, veerkrachtig en
duurzaam
GLOBAAL LANDSGEBRUIK EN ECOSYSTEMEN
Niet enkel klimaatopwarming is een bedreiging maar ook bodemgebruik.
Hoe komt dit?
- Overbevolking
- Landoppervlak van wild naar landbouw en bewoning
- (2002) 25% v/h landopp. is nog wild
- Habitatverlies belangrijkste oorzaak van verdwijnen populaties (bv: ontbossing, vervuiling oceaan, droogleggen
moerassen)
- +50% van alle vruchtbare bodem op aarde is landbouw (80%=veeteelt ➔ zorgt ook nog eens voor 15% van
broeikasuitstoot)
DEELDOELEN SDG 11: DUURZAME STEDEN EN GEMEENSCHAPPEN
- toegang voorzien tot goede, veilige en betaalbare huisvesting
- toegang tot betaalbare, toegankelijke en duurzame vervoerssystemen met verbeterde verkeersveiligheid
- inclusieve en duurzame stadsontwikkeling en capaciteit opbouwen
- inspanningen verhogen om het culturele en natuurlijke erfgoed van de wereld te beschermen en veilig te stellen
- aantal slachtoffers in kwetsbare situaties verminderen door rampen die met water verband houden
- reduceren van nadelige milieu-impact per capita
- universele toegang voorzien tot openbare ruimtes (in het bijzonder vrouwen, kinderen en ouderen)
- positieve 3P verbanden ondersteunen tss stedelijke, voorstedelijke en landelijke gebieden
- opbouwen van duurzame gebouwen met lokale materialen in de minst ontwikkelde landen
1
, H2: Geschiedenis vd stedelijke ontwikkeling
2. De eerste generatie steden
Stappen om tot een stad te komen:
• De overgang v. een nomadenbestaan nr een sedentair bestaan
• De overgang vh leven in een gezinsverband of clanverband nr een dorpsstructuur
• De overgang v. dorp nr stad
1.1 V. een nomadenbestaan nr een sedentair bestaan
• Vr het Neolithicum: mens een zwerver die leefde in kleine groepen met gemid. levensduur 30 jaar
• Alle kennen & energie besteed aan zoeken v. voedsel en vinden v. beschutting
• 1ste sporen v. permanente nederzetting = 140 000 jaar terug (dit ter gevolg van het zoeken naar
beschutting en emotionele binding met familieleden)
• Megalietencultuur v. Stonehenge & Carnac weerspiegelen de overgang v. nomadenbestaan nr
sedentaire levenswijze
1.2 V. gezinsverband nr dorpsstructuur
• 30 000 jaar geleden: gezinsverband → complexer collectief systeem, resulteert in de sociale en
ruimtelijke binding in dorpsverband
• 10 000 jaar geleden: eerste dorpsnederzettingen
• Woonkernen vertoonden een geleding en rond de dorpen waren omwallingen als bescherming
• Sedentaire levensvorm die gepaard ging met het in cultuur brengen v. gewassen & fokken v. dieren
• Mens = voedselproducten
• Vergelijkbare primitieve opbouw met Afrika en Indianen
1.3 V. dorp nr stad
• De nederzettingen hadden weinig onderling contact, de stad concentreerde zich op niet-agrarische
productievormen, gevolg: meer heterogeen uiterlijk dan een dorp
• Ontstaan v. steden: versterkte nederzettingen waar de handel in landbouwoverschotten vd
vruchtbare gebieden geconcentreerd werd
• Typisch aan deze periode: stad bestond uit een concentratie v. geïsoleerde centra (hoe groter het
belang vh centra, hoe sterker het zich afsloot vd buitenwereld)
• Uitvinding vh schrift (6000 j geleden): essentieel vr de stadsvorming als
communicatiemiddel, belangrijke nieuwetechnologische veranderen ontstaan (vb:
transport, smelten v. metalen, irrigatie v. landbouwgronden, in kaart brengen van
sterren als oriëntatiemiddel)
→ transport liet bevoorrading v. steden toe met overschotten v/h platteland
• Vanaf het ontstaan v. een stad is er een sociale organisatie aanwezig, hiërarchische structuur,
alsmiddel v. toezicht en sanctie
o Controleert verzameling en verdeling v. overproductie
o Coördineert de aanleg v. grootschalige artefacten (=openbare gebouwen, woonzones…)
o Gezags- en bestuursorganen die ondersteund worden door politieke en/of godsdienstige
ideologieën
• Naast maatschappelijke ook fysieke voorwaarden gunstig vr het ontstaan v. steden
• Gekende gebieden waar 1ste steden zijn ontstaan: Mesopotamië en Egypte (gebied tss Tigris en Eufraat)
• Bouwmateriaal = klei
• Nijlvallei: dodentempels aan westelijke nijloever bewaard, woning uit bakstenen
(oostelijke oever), maar verdwenen
2
,1.4 Besluit
3
, 3. De Griekse stad
• Stad = Polis
• Platteland: wet van de sterkste <=> Stad: orde en recht
• Invloed vd Griekse filosofen vormde een duidelijke aanzet tot het creëren v. stelselmatige
stedenbouw
• Ontstaan vd Griekse steden, 4 belangrijke invloeden:
o De invloed vd oudste Europese stad Knossos
o “ “ “ vd Griekse koloniale steden
o “ “ “ vd Griekse filosofen (Hippocrates, Plato, Aristoteles)
o “ “ “ v. Hippodamus v. Milete (eerste stad volgens plan gebouwd als grondlegger vd
stedenbouw)
2.1 De oudste Europese stad
• Knossos (2000 v. Chr.), ontstaan op het eiland Kreta
• Kreta: brede eiland met gunstige ligging in oostelijke Middellandse Zee om nauwe relaties te onderhouden
met de Nijldelta; Byzantijnse rijk & Tweestromenland
• Paleis van Knossos = Prototype v. Minoïsche kunst
• Rond een rechthoekig plein is het paleis gebouwd met woningen er rond, de muren met kleurrijke
fresco’s versierd
• Stad is voorzien van waterleiding, riolering en verharde wegen
• Problemen door reliëfverschillen werden verholpen door de bouw v. bruggen en viaducten
• Stedelijke plattegronden wijzen op grootschalige organisatie vr het verdelen v. voedselvoorraden
en distributie v. grondstoffen en afgewerkte producten → toch geen rationeel stedenbouwkundige
opzet
• Mensen zochten bij elkaar beschutting en vestigen zich rond een centrale plaats die hen
beschutting bood
• 30 000 inwoners in Knossos
3 voorwaarden waaraan deze steden reeds voldeden, ondanks het ontbreken v. een
stedenbouwkundige opzet:
• De stad vormde 1 geheel, geen afgesloten delen
• De stad vormde een artificieel geheel, centraal in natuurlijke omgeving
• De stad was opgebouwd uit 3 delen: centrum, openbare zone & de rand
→ centrum: paleis en tempels die symbool stonden voor bestuurlijke en religieuze aspect
→ openbare zone: hierin veel openbare voorzieningen
→ rand = woonzone
2.2 De Griekse koloniale steden
• Vanaf VIII eeuw v. Chr.: Griekenland breidt uit met steden aan de kusten vd Middellandse Zee
→ Oorzaak: zoektocht nr nieuwe vruchtbare landbouwgronden (vb: Napels & Marseille)
• Massilia: gevestigd op land verkregen vd Segobriges (=Ligurische stam)
• Protis (Griek) op zoek nr nieuwe handelsposten toen hij op de baai v. Lacydon stootte (vandaag
de haven v. Marseille), Nannus (koning vd Segobridges) nodigde Protis uit nr een banket waar zijn
dochter haar echtgenoot zou kiezen. Huwelijksgeschenk: Massilia → centrum v. zeehandel
4
