INLEIDING PSYCHOLOGISCHE
DIENSTVERLENING
Samenvatting
2022-2023
,Inleiding
Inleiding van de inleiding
Psychologische stromingen:
• Gedrag en cognitie
• Context en omgeving
• Onbewuste en ontwikkeling
• Biologie en evolutie
• Ervaring en ontmoeting
Waarom stromingen:
• Net zoals rivieren = grillig en veranderlijk
• De vele vertakkingen symboliseren de vele substromingen die ontstaan vanuit de hoofdstroming
Metafoor van het zoeklicht:
• Licht helpt je te focussen en bepaalde zaken duidelijker te zien
• Tegelijkertijd maakt het je blind voor alles wat niet in de straal van het
zoeklicht zit
De bril:
• Slechts een kijk, niet dé kijk
• Verrijkend zijn om eens vanuit een andere bril naar een situatie te kijken
Er zit meer in psychologische dienstverlening dan je denkt:
1) Er speelt meer dan we kunnen waarnemen
• Gevoelens, gedachten, vergissingen, wensen, idealen, overtuigingen …
2) Psychologie is niet helemaal te kennen
• Epistemologie = tak filosofie, houdt zich bezig met aard, oorsprong en limieten van
menselijke kennis
• Geen rechtstreekse toegang tot de waarheid = onze waarneming van de externe wereld is
niet altijd betrouwbaar
• Hoe weten we dat wat we weten
• Beweringen gebaseerd op waarnemen, weten, geloven zijn niet noodzakelijk waarheid
o Waarneming is onbetrouwbaar
o De ander is niet rechtstreeks toegankelijk
• Bij gebrek aan directe en betrouwbare waarnemingen maken we gebruik van voorstellingen
• Mensen drukken namelijk hun ervaringen uit in één of andere taal
• Wetenschappers proberen die taal in modellen te gieten die toelaten betrouwbare
voorspellingen te maken
, 3) Wel voorstellingen en voorspellingen
• Mensen begrijpen en handelen vanuit overtuigingen
• Belang van taal en woorden
o Uitdaging om een passende taal te vinden om een psychische ervaring bij de lurven
te grijpen
o Psychologische stromingen hebben hun eigen begrippenkader en drukken daarmee
ook uit hoe ze de mens en de menselijke conditie opvatten
o Taal is ook het bindmiddel in de toepassing van kennis
4) Negative capability
• Als dienstverlener onzekerheden kunnen verdragen
Zelfbewustzijn → de beleving van de eigen identiteit, dus van wie wij zijn en wat wij doen, denken,
voelen of hebben meegemaakt
• Complexe wisselwerking tussen waarnemen en denken van lichaam en omgeving
• Tegelijk vertrouwd en vreemd
• Vormen een beeld van ons lichaam in relatie met omgeving = lichaamsbeeld = basis
zelfbewustzijn
Anil Seth:
• Realiteitservaring is een gecontroleerde hallucinatie
• Brein voortdurend in de weer met voorspellingen en interpretaties
• Hersenen zijn raadmachines
• Ervaren van werkelijkheid
o Hallucinatie
o Voorspelling gemaakt door ons brein = raadmachine
o Gebaseerd op de waarnemingen van buitenaf en van binnenin
• Zonder een lichaam is intelligentie mogelijk maar geen zelfbewustzijn
• Een machine kan wel intelligent zijn, maar niet zelfbewust, want het heeft geen lichaam
, Mensbeeld, religie en wetenschap
Mensbeeld → geheel van opvattingen
• Twee belangrijke kaders die het mensbeeld gestalte geven
o Religie
o Wetenschap
• Kaders evolueren voortdurend en geven onze maatschappij en wereld vorm
• Wanneer we deze kaders in een historisch perspectief bekijken spreken we over de tijdsgeest
• Achter elke stroming en methode schuilt een mensbeeld en kunnen we situeren in een tijdsgeest
Mensbeelden:
1) Mechanistisch mensbeeld
• Mensen zijn als mechanieken (vergelijken met klok, auto, computer)
• Een mens is een ingewikkeld dier
• Iedere mens en ieder menselijk deeltje is afzonderlijk te bestuderen
• De invloed van de omgeving is niet essentieel
• Lineair causaal verklaringsmodel (oorzaak – gevolg)
• Het geheel is gelijk aan de som der delen (elk deeltje appart bestuderen, vervangen,
verbeteren)
• Mens is maakbaar, kan doelbewust veranderen
• Meritocratie
• Een vorm van voorspelbaarheid, zekerheid
• Klassiek medisch model
2) Organistisch mensbeeld
• Mensen zijn als organismen, ze groeien en bloeien
• Vergelijkingen met dieren kunnen zinvol zijn
• Een organisme kun je niet los bestuderen van zijn omgeving
• Circulair verklaringsmodel
• Het geheel is meer dan de som der delen
• Mens is niet volledig maakbaar
• Minstens een deel is onvoorspelbaar, onzeker, kansen, kansberekening
• Hiërarchische systeemniveaus = open systeemniveaus die hiërarchisch
gestructureerd zijn, hogere niveaus omvatten lagere niveaus, kunnen
elkaar beïnvloeden
• Algemene systeemtheorie
3) Personalistisch mensbeeld
• Meest complexe mensbeeld
• Principeel onderscheid tussen mensen en overige organismen
• Menselijk handelen is doelgericht, mensen geven zin aan hun keven
• Een mens is één geheel, uniek
• Kennis uit dierexperimenten zegt niets over menselijk gedrag
• Veel is onzeker, onvoorspelbaar
4) Relationeel-holistisch mensbeeld
• Veel gelijkenissen met organistische mensbeeld
• Holisme = het geheel is meer dan de som van de delen
