Geslaagd met 14/20 in eerste zit door deze samenvatting. Bevat de cursus, slides en lessen. Betreft het vak gedoceerd in 2022 aan bachelor en master Criminologie + Rechten (en andere richtingen!) aan UGent door prof. Van Parys. Ook de foto's worden erin verwerkt!
Gerechtelijke geneeskunde
MODULE 1: Basisbegrippen
1: Definities
Algemeen
Gerechtelijke geneeskunde…:
De toepassing van geneeskundige wetenschap en ervaring ter nadere opheldering van gerezen
rechtsvragen
De studie van alle problemen die zich bij de rechtspleging kunnen voordoen, en slechts met deskundige
hulp van een arts kunnen opgelost worden
Truth or the nearest reasonable approach to it that is possible from what is observed is the sole aim
= een arts “voor” het Gerecht
Ook wel: forensische geneeskunde
= een arts die ten dienste staat van maatschappij
(denk aan het ontdekken van nieuwe drugs)
Gerechtelijke geneeskunde raakt de openbare orde (itt. geneeskunde = vertrouwensrelatie tussen arts en patiënt)
➔ Medische gegevens verliezen privaat karakter: worden meegedeeld aan gerecht en worden dus
openbaar…: Wordt allemaal neergeschreven in het strafdossier (beroepsgeheim stopt dus met bestaan,
wanneer de rechter het dossier openbaar maakt)
➔ Openbaar = markt = forum = FORENSISCHE geneeskunde
Aanwenden van medische kennis en kunde ter opheldering van de waarheid
Onderzoek van ongewoon overlijden = forensische pathologie (thanatologie)
➔ Onderzoek van doden
Onderzoek van gekwetsten = forensische kliniek
➔ Onderzoek van levende personen: slachtoffers, verdachten en daders
Onderzoek van biologische sporen = forensisch labo (“physical evidence”)
,Forensic science = de toepassing van alle wetenschappen die kunnen worden aangewend bij het achterhalen
van de waarheid en gebruikt worden voor gerechtelijke doeleinden
2: Geschiedenis
Algemeen
Misdaad is zo oud als de mens zelf
Misvatting: het westen was hier NIET de eerste in. Er waren al veel langer boeken over “gerechtelijke
geneeskunde” te vinden in oa. China
Evolutie
BEGIN:
6e Babylonische koning → codex → “oog om oog, tand om tand”
Beschrijving:
- Vergoeding voor artsen
- Straffen voor malpractice / behandeling zonder resultaat
- Straffen afhankelijk van status patiënt
DHARMASASTRA (3000-1000 VC)
= Egyptische farao’s: farao werd op een tafel gelegd en er werd gekeken naar bijvoorbeeld de lever om uit te maken
of de farao goed of slecht had geleefd. (wordt nu nog steeds gedaan om te kijken of chronisch alcoholgebruik)
- India
- Gebaseerd op Hindu- rechtspraak
- Beschrijving: bevat medico-legale principes + vyavahara (vy = verschillende) (ava = twijfel) (hara = wegnemen)
- Beschrijving van lethaal karakter van letsels
- Onderscheid geloof – geneeskunde: ziekte geen straf van de goden
LEX AQUILLIA (600 vC)
= beschrijving van lethaal karakter van letsels
ANTISTIUS (44 VC)
- Onderzocht lichaam van Julius Caesar op forum Romanum
- 23 steekwonden: 1 steekwonde tussen 1e en 2e rib was lethaal
JUSTINIANUS (483 – 585)
- CODEX JUSTINIANUS
- Geneesheren zijn geen gewone getuigen, maar geven eerder een oordeel dan een getuigenis
FRANKEN (600)
- LEX SALICA (salische wetten)
- Behandelen erfeniskwesties, diefstal, moord en geweldplegingen
- Franken: nadruk op beschrijven wonde (ernst, levensvatbaar/niet,…)
2
,KAREL DE GROTE (750)
- LEX SAXONUM
- Belang aan beschrijving van soorten letsels bij de beoordeling ernst delict.
HSI YUAN LU (1248)
“The washing away of wrongs”
China: moord dmv een zijs (om gras mee af te maaien), dader had mes schoon gemaakt en men wist
niet wie de dader was. Iedereen moest zijn mes meebrengen naar het dorpsplein en men keek naar
welk mes vliegen kwamen (restanten bloed) om aan te duiden welk mes gebruikt was voor de moord.
(= eerste keer dat insecten gebruikt werden om een bepaald probleem op te lossen)
- Adviezen voor medicolegaal onderzoek/ instructies voor post-mortem onderzoek
- Herkenning van verdrinking (dood door verdrinking? Lichaam dood in water gegooid?)
- Onderzoek brandlijken (dood door brand?) → iemand die in een brand sterft heeft andere soort letsels
dan iemand die sterft en nadien in een brand is gegooid om de moord te verdoezelen
- Herkennen van wurging
CONSTITUTIO CRIMINALIS CAROLINA (1532)
- Karel V
- Maakte geen melding van autopsie bij verdacht/gewelddadig overlijden
- In beste geval werden wonden ‘geopend om de diepte of steekrichting te bepalen
- Artsen dienden advies te verlenen of persoon sterk genoeg was om marteling te ondergaan… (martelen
= iemand zo lang mogelijk pijnigen zonder dat hij sterft: maximale pijn)
ANDREAS VESALIUS (1514-1564)
“De humani corporis fabrica libri septum”
- “vader van de anatomie”
GIOVANNI MORGAGNI (1682-1771)
- “Vader van de pathologie”
- Bologna
- Was prosector bij Antonio VALSALVA (leerling MALPIGHI)
- Voerde autopsies uit en vergeleek de veranderingen in de organen bij ziekte
→ Vesalius en Morgagni zien dat wat ze geleerd hebben uit Romeinse boeken niet juist is
AMBROISE PARE (1510-1590)
- Franse leger-arts/ chirurg
- Gedetailleerde beschrijvingen van verwondingen en gewelddadige overlijdens
- Beschrijft effect van gewelddadige dood op de organen
- “Reports in Court”: procedure verslaggeving aan de rechtbank
- Begin moderne forensische pathologie
PAOLO ZACCHIA (1584-1649)
- Lijfarts van Innocentius X
- Questiones Medicolegales
- Handboek tot in de laat 18e eeuw gebruikt
- “Father of forensic medicine”
3
,Johan CASPER (1796-1864)
= Gerichtliche Leichenöffnung
Mathieu ORFILA (1787-1853)
Alphonse DEVERGIE (1798-1879)
- Médicine légale, théorique et pratique
Charles DE VISSCHER
- Vanaf 1885: labo gerechtelijke geneeskunde
Huidige situatie in Vlaanderen: vrij gevestigde forensisch pathologen + universitair forensisch instituten:
- UZ Leuven
- UZ Antwerpen
- UGent
- Vrije Universiteit Brussel
3: Arts en gerechtelijke geneeskunde
Voor elke arts…
Elke arts krijgt eigenlijk te maken met het gerecht: hij moet een aantal zaken sowieso wettelijk doen…
Elke arts moet…
- Aangeven van besmettelijke ziektes
- Aangeven van bevalling en geboorte
- Vaststellen van overlijden
- Collocatie
- Verplichte getuigschriften…
Aangifte van bevalling en geboorte
Wet werd opgesteld om te weten hoeveel soldaten er zouden zijn 18 jaar later, nu: om te weten hoeveel
belastingbetalers etc, …
Elk kind (zowel levend als dood geboren kindje) wordt aangegeven door de arts (ziekenhuis) en door de ouders
Verplichte getuigschriften
- Aangifte arbeidsongeval, attesten mutualiteit/ RIZIV
- Aanvraag erkenning beroepsziekten
- Levensverzekeringen
Rechtstreeks over te maken aan adviserend geneesheer
Vaststellen van overlijden
Zie later
Bloedproef
Geen medische handeling maar wordt wettelijk verplicht wanneer aanwijzingen van intoxicatie
Iedere arts kan gevorderd worden voor bloedafname (gerechtelijke bloedproef)
- Sinds 1999: Op vordering van PdK of OR
- Arts kan niet weigeren, tenzij verdachte eigen patiënt is, dus niet de behandelende arts
- Nooit bij medische contra-indicatie
- Nooit bij weigering (wanneer in opdracht door OR: toestemming betrokkene niet vereist)
4
,NIEUWE WET: dader kan verplicht worden bloedstaal af te geven om te kijken wat de gevolgen zijn bij het
slachtoffer (wet 01/01/2017)
- Bij ernstig vermoeden van infectie bij slachtoffer van een strafbaar feit door dader of derde (bv. aids of
dergelijke wanneer jij bijvoorbeeld wordt gebeten door een prostituee)
- Enkel op bevel PdK of OGP
- DOEL: enkel het slachtoffer op de hoogte stellen van de infectie, zodat die kan worden behandeld (kan
niet worden gebruikt in de rechtbank)
- Na kennisgeving van het medisch doel
- Bij weigering vordering door OR, en afname wangslijmvlies
- Toestemming > 16j.; >18j. in aanwezigheid van een derde
Collocatie
= iemand tegen zijn wil opsluiten in een psychiatrische inrichting ter bescherming van zichzelf en van de
maatschappij wanneer er geen enkele andere methode is om tot dit doel te komen
Strikte wettelijke voorwaarden: bv geneesheer die collocatie beslist mag er zelf geen enkel voordeel bij hebben
(bv eigen vrouw laten colloqueren)
Wet 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon met een geestesziekte, die zijn gezondheid
en veiligheid in gevaar brengt EN een ernstige bedreiging vormt voor derden
Gewone procedure: vrederechter kan beslissen tot opneming ter observatie op basis van verzoekschrift van
belanghebbende + omstandig medisch attest (onafhankelijk arts). Spoedeisende procedure: onmiddellijke
opname kan bevolen worden door de PDK, op basis van verslag van gevorderde arts → PdK moet binnen 24u
de procedure bij de vrederechter starten
Drie wettelijke voorwaarden
1. Geestesziekte
2. Andere geschikte behandeling ontbreekt of geweigerd – geen alternatief mogelijk (ultimum remidium!)
3. Gevaarscriterium: zijn gezondheid/ veiligheid ernstig in gevaar brengt of ernstige bedreiging voor
andermans leven of integriteit
Specifieke opdrachten in strafzaken
Strafzaken → inbreuk tegen de strafwet
Taken:
Onderzoek naar de doodsoorzaak, (mechanisme) en aard van overlijden…
Identificatie van stoffelijke resten
Onderzoek van levenden:
- SO’ers en daders
- Bepalen van tijdelijke of blijvende arbeidsongeschiktheid
- Bepalen van tijdelijke of blijvende invaliditeit
Onderzoek aan het lichaam: seksuele delicten – S.A.S
Onderzoek medische aansprakelijkheid: wanneer fout door geneesheer (medische fout)
Bloedafname
Onderzoek lichamelijke geschiktheid besturen van een motorvoertuig
= gedragen als deskundige en als arts advies geven aan gerechtelijke autoriteiten omtrent rechtsvragen:
de arts als deskundige..:
5
, - Zowel in burgerlijke zaken als in strafzaken
- Artikel 22 van KB 31 mei 1885: arts moet gevolg geven aan de vordering van de gerechtelijke overheid
Grondige reden geven om opdracht niet uit te voeren:
- Onbevoegdheid
- Bloed- of aanverwant van één van de partijen
- Met één van de partijen gedronken of gegeten hebben (!)
- Met één van de partijen een persoonlijk geding gehad hebben
- Behandelend arts zijn (< 5 jaar) van de te onderzoeken persoon
- Werknemer van een van de partijen zijn
Waarheidsvinding
Omtrent daden vermeld in het strafwetboek: bewijs van dader en van inbreuk
MAAR: geen materieel bewijs noodzakelijk → innerlijke overtuiging rechter/ jury
Niet tegensprekelijk
- Autonoom vs. controle door rechter
- Gebonden door beroepsgeheim
- Geen noodzakelijk contract met betrokkenen o Strafrechtelijke tarieven: verschijnen in BS en worden
onder de markt getaxeerd je verdient weinig
In tegenstelling tot de burgerlijke zaken zijn de onderzoeken niet tegensprekelijk (wel nuance door Salduz-
wetgeving)
Gebonden door het medisch en juridisch beroepsgeheim = dubbel beroepsgeheim
→ dit neemt een einde op het moment dat de rechter beslist dat het dossier geopend wordt
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper VO. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,49. Je zit daarna nergens aan vast.
