Doordat ik deze samenvatting gemaakt heb, ben ik uiteindelijk geslaagd in tweede zit. Deze samenvatting bevat de kernzaken per hoofdstuk, inclusief genoeg uitleg om ze ook zelf te kunnen uitleggen. Ik slaagde hierdoor in tweede zit, in eerste zit heb ik het boek (en dus deze samenvatting) niet vast...
Deel 4: Over maatschappelijke veranderingen en paradigma’s
Hoofdstuk 14: Ook een film is een opeenvolging van ‘stills’
14.1 De samenleving: spanning tussen stabiliteit én verandering
De spanning tussen een stabiliteitsperspectief en een veranderingsperspectief manifesteert zicht in de
sociologiemodellen onder velerlei vormen: als spanning tussen statica en dynamica, tussen structuur en
proces, tussen verandering binnen of van structuur. De voorstanders van het stabiliteitsperspectief
beklemtonen de aanwezigheid in de samenleving van relatief constante patronen. Wie verandering als
een essentieel kenmerk van de sociale werkelijkheid ziet, heeft veeleer oog voor tegenstellingen en
(manifeste en latente) conflicten. Vooral conflictsociologische benaderingen beklemtonen latente
conflicten die op een bepaald ogenblik manifest kunnen worden. Sociale verandering kan variëren van
een betekenisvolle overgang naar nieuwe vormen van sociaal handelen en van de daarbij horende
cultuurpatronen tot de overgang van de hele samenleving naar een nieuwe vorm.
14.2 Denken in dichotomieën
De sociologie ontstond op het breukvlak van twee samenlevingstypen, wanneer het vrij stabiele Ancien
Régime voorgoed de plaats moest ruimen voor de wat nerveuzere moderne klassenmaatschappij. De
onzekerheid die daarmee gepaard ging, hield in hoge mate de aandacht van de klassieke sociologen
gaande. Zo ontwierp Comte een deterministisch driefasenmodel (theologisch, metafysische en
positivistische fase) en probeerde Marx de ontwikkeling van de productiewijzen in een dialectisch
model te vatten (primitief communisme, feodaliteit, kapitalisme en communisme). Voor Tönnies en
Durkheim was de invloed van de economische ontwikkelingen op de positie en rol van het gezin en de
gemeenschap belangrijk. Tönnies zag een overgang van ‘Gemeinschaft’ naar ‘Gesellschaft’, Durkheim
van ‘solidarité mécanique’ naar de moderne ‘solidarité organique’.
Voor Tönnies was ‘Gemeinschaft’ elke samenlevingsvorm waarin de leden in sterke mate op elkaar
betrokken zijn, wat tot een hechte gemeenschap leidt. Een ‘Gesellschaft’ daarentegen is een
associatie die wordt gedomineerd door een ‘rationele wilt’, een sociale ordening die als het ware
contractueel van aard is, waar groepsvorming op formele wijze gebeurt, met het oog op praktische
doelstellingen.
Het gaat bij Durkheim niet over vrijwillig aangegane verbintenissen, maar over feitelijk bestaande
sociale verbindingen. Mechanische solidariteit heerst in een eenvoudige samenleving met een kleine
homogene bevolking en een eenvoudige arbeidsverdeling, waarin elk lid dezelfde, religieus
geïnspireerde, overtuigingen en gewoonten deelt. De overgang naar organische solidariteit wordt nodig
om de nieuwe en complexere samenlevingen samen te houden. Die complexiteit komt door de
toegenomen arbeidsverdeling. Opvallend is dat sociologen die deze tweedeling hanteren, een zekere
nostalgie koesterden voor de verdwenen ‘gemeinschaftliche’ verhouding tussen mensen. Door deze
nadruk op het ‘gemeinschaftliche’ worden de negatieve kanten van die traditionele samenleving
natuurlijk weggetoverd. Daarenboven wordt gesuggereerd dat conflicten vreemd waren aan het
dagelijkse leven in deze samenleving, terwijl ze in realiteit enkel in het vergeetboek van de
geschiedenis zijn geraakt.
Ten slotte zijn zulke dichotome modellen, waarbij twee extreme types worden geconfronteerd, zeer
onbevredigend voor de verklaring van de belangrijke sociale veranderingen die onze samenleving in de
loop van de voorbije twee eeuwen heeft ondergaan. Hun eenvoud vormt tegelijk hun sterkte en
aantrekkingskracht.
14.3 Denken in meervoud
De Frankfurters ontwikkelden een kritische theorie, zij stellen namelijk dat door de toenemende
rationele beheersing de mens tot een schakel in een gespecialiseerd systeem wordt herleid en dat door
de vooruitgang in de beheersingsmogelijkheden dat systeem enkel onderdrukkender wordt. Ze schatten
1
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kristofdepauw. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
