Doordat ik deze samenvatting gemaakt heb, ben ik uiteindelijk geslaagd in tweede zit. Deze samenvatting bevat de kernzaken per hoofdstuk, inclusief genoeg uitleg om ze ook zelf te kunnen uitleggen. Ik slaagde hierdoor in tweede zit, in eerste zit heb ik het boek (en dus deze samenvatting) niet vast...
Hoofdstuk 4: De ene bril is de andere niet
4.1 We dragen allemaal een bril! Over selectieve waarneming
Karl Popper stelde vast dat we, om waar te nemen, een gezichtspunt, een leidend beginsel, een
bepaalde belangstelling of theorie nodig hebben. Vanuit dat eigen perspectief zien we maar een
stuk van de complexe werkelijkheid.
Welke factoren dragen bij tot die selectieve waarneming? Ten eerste is er een vanzelfsprekende
materiële beperking: we kunnen nu eenmaal niet iedereen en alles in onze samenleving kennen of
op alle plaatsen aanwezig zijn. Bij die plaatsen gaat het niet alleen over de materiële ruimte, maar
ook over de sociale ruimte: dan heten die plekken ‘sociale posities’. Door de sociale posities die we
bekleden missen we stukken informatie, of kunnen we ze juist gemakkelijk krijgen, houden we ze
achter, of schuiven we ze op het voorplan.
Elke mens heeft bepaalde belangen te verdedigen. Je zult zien dat het verhaal dat wordt verteld,
nogal verschilt naargelang van de positie van de verteller, je eigen interpretatie hangt ook af van je
positie. Verder gebeurt onze waarneming vanuit de kennis die we al hebben. Bij het ontwikkelen
van selectieve waarneming speelt het genoten onderwijs een prominente rol. Een derde factor die
onze waarneming beïnvloedt, is onze voorkeur voor of afkeer van personen en toestanden. Deze
positieve of negatieve houdingen zijn niet aangeboren, maar sociaal bepaald. Ook ethische
categorieën (morele normen) zijn meer tijd- en cultuurgebonden dan we ons wel voorstellen.
4.2 Referentiekaders
Een referentiekader is een sociale bril. Het gaat om een bril met een bepaalde lens en kleur
waardoor je een wat verschillende kijk krijgt op de werkelijkheid.
Een referentiekader vormt een geheel. Dit betekent dat al onze waarnemingen vanuit hetzelfde
referentiekader gebeuren. Een referentiekader beschikt over een belangrijke mate van stabiliteit
maar is niet onveranderlijk. In de samenleving bestaan vele referentiekaders. Principieel zijn er
evenveel referentiekaders als mensen in de samenleving, dit betekent echter niet dat alleen de
verschillen belangrijk zijn. Grote groepen groeien immers in ongeveer dezelfde omstandigheden op
en hebben daardoor analoge ervaringen.
Door deze verscheidenheid van referentiekaders reageren we verschillend op hetzelfde gebeuren en
brengen we over een zaak die objectief dezelfde is, soms zeer uiteenlopende verslagen. De
hamvraag is dan hoe relevant die gepercipieerde werkelijkheden zijn. Het onderscheid tussen de
zakelijke werkelijkheid en de beleefde werkelijkheid probeert daaraan uitdrukking te geven. Het
blijkt namelijk dat deze gepercipieerde werkelijkheid even sterk ons handelen stuurt als de
zakelijke werkelijkheid. De sociale werkelijkheid wordt dan een verzameling geconstrueerde
werkelijkheden. Zo definieerde Thomas & Thomas ‘als mensen situaties als werkelijk definiëren,
dan worden die ook werkelijk in hun gevolgen’.
Vooroordelen leveren een andere illusie. Overwegingen van redelijkheid en onderzoek doen
veronderstellen dat geïnformeerde mensen minder vooroordelen hebben dan onwetende mensen.
Evenwel, eens mensen vooroordelen opdoen, helpt méér informatie niet meer als tegengif. Dit
fenomeen noemen we stereotypen: min of meer gefixeerde en vereenvoudigde voorstellingen over
andere groepen, die in een bepaalde groep gangbaar zijn.
4.3 Het breekpunt tussen ‘common sense’ en wetenschap
Een noodzakelijke voorwaarde is dat we een wetenschappelijke benadering hanteren en daarbij
komt veel kijken. Het breekpunt met alledaagse kennis is dat degenen die zich wetenschappelijk
met de samenleving bezighouden, een aantal strikte voorwaarden in acht moeten nemen bij het
verzamelen, het verwerken en het interpreteren van de onderzoeksgegevens: representativiteit,
betrouwbaarheid en validiteit.
4.3.1 Strikte kwaliteitscontrole
Ten eerste moeten de sociologen ervoor zorgen dat de gegevens die zij verzamelen representatief
zijn, dit kunnen ze doen door een zo getrouw mogelijke weergave bieden van het bestudeerde stuk
werkelijkheid. Ten tweede moeten de sociologen bij hun onderzoek betrouwbare en
gestandaardiseerde methoden gebruiken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kristofdepauw. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
