Uantwerpen, faculteit letteren en wijsbegeerte, departement geschiedenis
Academiejaar 2021-2022
1
,INHOUD
1 Inleiding ................................................................................................................................................................ 3
1.1 Wat is eigentijdse geschiedenis .................................................................................................................... 3
1.2 De geschiedenis van het vakdomein ‘eigentijdse geschiedenis’ ................................................................... 4
1.3 Globale samenhangen en de spanning tussen globalisering en fragmentering ........................................... 4
2 Ecologie: biosfeer onder druk .............................................................................................................................. 6
2.1 Bodem ........................................................................................................................................................... 6
2.2 Lucht .............................................................................................................................................................. 8
2.3 Water ............................................................................................................................................................ 9
3 Demografie en energie: oorzaken van de menselijke druk op het milieu ......................................................... 10
3.1 Bevolkingsgroei en urbanisering ................................................................................................................. 10
3.1.1 Mortaliteitstransitie: ziektebestrijding en voedselvoorziening ........................................................... 10
3.1.2 Fertiliteitstransitie: urbanisering en industrialisering .......................................................................... 14
3.2 Energiebehoeften, industrialisering en massaconsumptie ......................................................................... 14
4 Economie en maatschappij: de wereld als markt .............................................................................................. 15
4.1 Economische globalisering .......................................................................................................................... 15
4.1.1 Keynesiaanse tijdperk: gemengde economie (1945-1973) .................................................................. 16
4.1.2 Tijdperk van deregulering: neoliberale markt (1973-heden) ............................................................... 18
4.2 Armoede en ongelijkheid ............................................................................................................................ 20
5 Internationale politiek: orde en wanorde .......................................................................................................... 22
5.1 VS en USSR: van koude vrede naar koude oorlog (1945-1950) .................................................................. 22
5.1.1 Onmiddellijke naoorlog ........................................................................................................................ 22
5.1.2 Blokvorming en containment ............................................................................................................... 28
5.2 Dekolonisatie Azië en globalisering Koude Oorlog (1945-1953) ................................................................. 30
Ontwikkelingen Azië ...................................................................................................................................... 31
5.3 Tussen koude oorlog en confrontatie (1950-1962)..................................................................................... 33
5.4 De non-aligned movement en de ‘derde wereld’ ....................................................................................... 37
5.5 Het einde van de bipolaire wereldorde (1962-1991) .................................................................................. 41
5.5.1 Detente en het bipolarisme onder druk (1962-1979) .......................................................................... 41
5.5.2 Ineenstorting tweede wereld (1979-1991) .......................................................................................... 44
Belangrijke gebeurtenissen ................................................................................................................................... 50
Belangrijke leiders ................................................................................................................................................. 57
2
,1 INLEIDING
Syllabus: 5-14
1.1 WAT IS EIGENTIJDSE GESCHIEDENIS
• Beginpunt: drie soorten afbakeningscriteria
o Methodologisch (/heuristisch)
▪ Bronnen en artefacten
• Standaard: overheidsdocumenten, verhalende bronnen, prenten,
onuitgegeven archiefstukken en gebruiksvoorwerpen uit het dagelijkse
leven
• Nieuw: radio, film, televisie en internet (audiovisueel en digitaal)
o Begin eigentijdse periode gekoppeld aan doorbraak media
▪ Orale bronnen: levende getuigen (nieuwe bronnen creëren)
• Vlottende begindatum
o Inhoudelijk
▪ Periode met meest recente fundamentele verschuiving
• Barraclough: "Contemporary history begins when the problems which are
actual in the world today first take visible shape."
o Vlottende begindatum
▪ 1890: revolutionaire verandering en crisis (Barraclough)
▪ 1870: Frans-Duitse oorlog (patroon Brits-Franse rivaliteit
doorbroken)
▪ 1917: intrede VS in WOII en Oktoberrevolutie in Rusland
zijn aanzet tot bipolaire wereld (Zeitgeschichte Duitsland,
herzien na val communisme)
▪ 1789: Franse revolutie (histoire contemporaine Frankrijk)
o Problemen veranderen
o Problemen zijn regionaal verschillend
▪ Zelfs binnen West-Europa geen eensgezindheid over
beginpunt
o Causaliteit: hoe ver terug om wortels hedendaagse problemen
bloot te leggen
o Arbitrair
▪ Willekeurig
▪ Begindatum koppelen aan uitvinding
▪ 1838: eerste daguerreotype (foto’s)
▪ 1857: eerste geluidsopnames
• 1945
o Arbitrair: vooroorlogse evoluties blijven doorlopen
o Inhoudelijk: kwalitatieve en kwantitatieve verschuivingen, versnelling historische processen
▪ Sociaal: omkering internationale migratiepatroon
• 1870-1940: uittocht migranten uit West-Europa
• Plaats gemaakt voor immigratiegolf
▪ Economisch
• Eind 18e eeuw: Oosten > Westen
• 19e eeuw: verschuiving zwaartepunt (Azië => Europa en Noord-Amerika)
• 2e helft 20e eeuw: beweging stil, omgekeerde evolutie
• Handelsruimte verschoven: Atlantische => Stille Oceaan
3
, o Import-exportstromen: Noord-Amerika – Oost-Azië > Noord-
Amerika – Europa
o Versnellingen
▪ Wereldbevolking
▪ Economie: stijging BBP
• 1500-1820: 0.3% (0.3% per capita)
• 1820-1950: 1.6% (0.9% per capita)
• 1950-1998: 3.9% (2.1 % per capita)
▪ Globale energieverbruik
• 1850: 40x minder
• 1900: 15x minder
• 1945: 5 à 8x minder
•
1.2 DE GESCHIEDENIS VAN HET VAKDOMEIN ‘EIGENTIJDSE GESCHIEDENIS’
• Geschiedschrijving: steeds meer geassocieerd met verre verleden
o Recente geschiedenis beschrijven: ‘onwetenschappelijk’
▪ Te dichte betrokkenheid
▪ Schaarste onuitgegeven archiefmateriaal
▪ Historici schreven als publicist/journalist, niet academicus
o Grote oorlog: eerste doorbraak studie eigentijdse geschiedenis
▪ Veelheid aan werken over Eerste Wereldoorlog
▪ Overheidsarchieven openbaar gemaakt in jaren 20-30
▪ Pas in 1945 academische erkenning
• Ook recente geschiedenis bestuderen
• Duitsland: ‘onthechte’ geschiedschrijving = mislukking
o Zeitgeschichte: academische erkenning
• Post-structuralisme: inzicht dat elke vorm van geschiedschrijving subjectief
is
o Verdwijnen harde onderscheid ‘objectieve verre verleden’ en
‘subjectieve dichte verleden’
1.3 GLOBALE SAMENHANGEN EN DE SPANNING TUSSEN GLOBALISERING EN
FRAGMENTERING
• Rode draad
o Globale samenhang
▪ Geografisch: verschillende delen wereld
▪ Ecologisch: mens – milieu
▪ Sociaal – economisch – politiek – cultureel – demografisch
▪ vb. nauwe interactie tussen bevolkingsdruk, ecologische uitputting, de economische
integratie van de wereldvoedselmarkt en de volksgezondheid
o Spanning
▪ Globale integratie – lokale fragmentatie
• Globalisering:
o Over een steeds groter geografisch gebied worden de
verbindingen tussen gemeenschappen steeds talrijker, intenser,
sneller en invloedrijker
o Vier dimensies:
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laureput. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,98. Je zit daarna nergens aan vast.
