Samenvatting
Samenvatting modellen in de psychoanalyse derde bachelor ugent
- Instelling
- Universiteit Gent (UGent)
Bevat de slides en mijn eigen notities
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 88 pagina's
Voorbeeld 4 van de 88 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
MODELLEN IN DE PSYCHOANALYSEWe vertrekken vanuit 7 basisvragen die we benaderen vanuit psychoanalytisch perspectief:
1) Wat is mens zijn?
2) Wat verstaan we onder normaliteit/abnormaliteit?
3) Etiologie en veerkracht
4) Kernconcepten
5) Helpende en belemmerende factoren
6) Processen van verandering
7) Relevante contextfactoren
Centrale punt (Lacan) = verdeeldheid = een mens bevat interne tegenstrijdigheden en heeft hier last van. Hij
voelt dingen die vreemd zijn voor zichzelf (Freud: Staltung)
WAT IS EEN MENS?
MENSVISIES
Over wat een mens is, wordt al geruime tijd nagedacht. Doorheen tijd zijn er verschillende mensopvattingen
ontstaan.
Een eerste mensvisie welke we kunnen onderscheiden is die van Vesalius. Vesalius was de eerste die
de mens als objectief benaderde. Zo sneed hij lijken open, onderzocht de menselijke anatomie en
schreef er boeken over. Met de komst van de Verlichting werd de mens gezien als objectief wezen.
Tegenover deze objectieve mensvisie staat een meer religieuze opvatting. Vanuit een religieus
discours is God verantwoordelijk voor de mens. De mens als wezen dat bepaald wordt door
metafysische krachten: kronkels en patronen in het doen en laten van de mens weerspiegelen zijn
positie tov God. Deze metafysische krachten werken volgens het principe van belonen en straffen.
Ook vanuit de (westerse) psychologie wordt een mensbeeld naar voren geschoven. De mens is…
o …een lerend en zichzelf cognitief controlerend wezen
o … een entiteit dat zich adaptief gedraagt tav zijn omgevingen
o … een entiteit dat zich gedraagt volgens een voorspelbaar patroon, met de computer als
voornaamste metafoor
De mensvisie van de Westerse psychologie valt terug op de visie van Descartes (1648)
Volgens Descartes is de mens ultiem een rationeel en ordelijk functionerende entiteit die kan
bestudeerd worden volgens de methode van de natuurwetenschappen. De mens is een
materialistisch object
De verschuiving uit de Verlichting, bestaat eruit dat we onszelf als maakbaar zijn gaan beschouwen.
o Het menselijk lichaam werd niet langer gezien als sacraal gegeven waar niet aan mocht
worden geraakt
o De geest werd in dezelfde beweging niet langer gezien als een met God verbonden ziel die
per definitie niet te doorgronden is. Geleidelijk aan werden ziel en geest van mekaar
losgekoppeld
o ‘individu’ de mens is de wetten die hem determineren
, Descartes vergelijkt de mens met een horloge. Een horloge/klok was in die tijd het meest complexe
apparaat dat men kon maken
o Julien Offray de la Mettrie bouwde voort op deze visie van Descartes en bracht in 1753
‘L’homme machine’ uit waarin hij stelde dat het menselijk lichaam en de menselijke geest
werken volgens de mechanische wetten van de natuurwetenschap
o Industriële revolutie: de machine wordt gedacht als factor voor rendement en welvaart. De
mens wordt nu niet alleen beschouwd als wezens die functioneren volgens te beschrijven
wetmatigheden maar als rendementsmachines. Mensen zijn te optimaliseren, door aan
onszelf en anderen te sleutelen.
Binnen die redenering is de mens een ordelijk functionerende, maakbare en te optimaliseren entiteit =
dominante mensbeeld in het Westen.
DISHARMONIE
De focus binnen de psychoanalyse is de verdeeldheid van de mens.
Deleuze: de mens is geen individu maar een dividu:
o De mens is een deelbaar geheel en bestaat pas in zijn gespletenheid. Geeft een zekere
vrijheid én onbehagen (de vrijheid moet wel gelimiteerd worden)
o Er is iets extiems aan de mens: intiem (van jezelf) + extern (ook van de ander)
De mens faalt als ordelijk en denkend wezen, wegens het onbewustzijn en onze driften
De theorie van de psychoanalyse drukt uit hoe deze verdeeldheid onder verschillende gedaantes
verschijnt
o Bv.: intern verdeeld – “vaak weet ik op voorhand dat de relatie niets gaat worden, toch
begin ik steeds een nieuwe relatie want ik wil graag gezien worden” ze ziet hem niet graag
maar toch zoekt ze verlangen en erkenning van de ander. Komt omdat papa haar niet graag
ziet wegens dik zijn. Wat wil ze met haar liefdesleven? Hoezo zoek ik iemand die ik niet wil?
Verdeeldheid die zich manifesteert als vraag
o Bv.: extern verdeeld – ze vertelt over haar caféleven dat ze steeds met mannen in bed
beland. Ze weet aan hun blik dat ze haar willen, ze kan zichzelf niet verdedigen tegen wat ze
denkt dat de ander denkt, ze wordt een object van de ander. Er roept een stem van buitenaf
dat ze een slet is en daar moet ze op in gaan.
Verdeeldheid die zich manifesteert als antwoord
Praktijk psychoanalyse: voornamelijk een gesprekstherapie waarbij we de disharmonie onderkennen
en daar een omgangsvorm voor vinden
Overdracht
o Het begrip overdracht verwijst naar de band tussen patiënt en psycholoog/analyticus. Echter
verwijst de term overdracht niet enkel naar intermenselijke contact . Overdracht is veel
ruimer. Het heeft ook te maken met het koesteren van vertrouwen dat het spreken wel
degelijk zal helpen. Overdracht bouwt voort op vertrouwen: vertrouwen in de therapeut én
vertrouwen op een goede afloop.
Lijden en miskennen
o Elke mens heeft ergens een lijden en heeft de neiging om deze te miskennen / weg te steken.
De therapie is een plaats waar dit lijden beluisterd moet worden.
Ethiek van de leegte
o Als therapeut gaan we niks invullen vanuit onze eigen mensvisie
,Vanuit de psychoanalyse hanteert men een specifieke mensopvatting die geen idealistisch mensbeeld
vooropstelt
TWEE KERNFIGUREN
Sigmund Freud (1856-1939)
Joodse neuroloog
Kreeg eerst de afgedankte patiënten in zijn praktijk (‘hysterische vrouwen’)
Kreeg geleidelijk aan rijkere patiënten over de vloer en werd bekend
Theorie over dromen, een droom is niet toevallig, een manier om iets over jezelf te weten te komen
Jacques Lacan (1901-1981)
Psychiater
Werkte in instelling
Legt meer nadruk op psychotische problematieken
WIE BEN ‘IK’?
Voor de moderne mens is het ik vooral een kennende instantie. Psychoanalytisch beschouwd is het kennende
streven van het ik echter maar een aspect van een complex plaatje, waarbij het ik ook vooral een
miskennende functie heeft. Het ‘ik’ is een instantie die probeert om blind te blijven ten aanzien van de
disharmonie van het eigen functioneren.
Bij Descartes vinden we een duidelijke opvatting over het ‘ik’ als kennende instantie. In zijn boek meditaties hij
volgend gedachtenexperiment:
We zouden kunnen zeggen dat alle kennis een zintuigelijke grond heeft . Echter, zintuigen bedriegen
ons soms. Soms kunnen we dingen/voelen/horen die er niet zijn (bv: illusies)
Misschien is onze kennis fantasie en weten we niks zeker
Misschien is zelfs God een verzinsel
Of God als kwade geest die bedriegt en foute denkbeelden oplegt
Alles wat ik zou kennen zou dan onwaar zijn
Maar hij mag misleiden zoveel hij kan, hij zal nooit bereiken dat ik niets ben, zolang ik denk dat ik iets
ben. “cogito ergo sum”
Ook al zou God dus een bedrieger zijn die foute denkbeelden geeft, van mezelf als denkend ding ben
ik zeker (res cogitans)
Descartes stelt dus het statuut van onze kennis in vraag, en geeft aan dat ik aan alles kan twijfelen, behalve
aan het feit dat ik twijfel. Van het feit dat ik twijfel ben ik zeker op het moment dat ik twijfel. In de cognitieve
act van het twijfelen zit dus een niet betwijfelbaar punt van zekerheid.
Kenmerkend voor Descartes is dat hij de mens cognitief benadert: als een wezen dat denkt, los van de
inhoud van de gedachten
, Lacan: La science et la vérité
Lacan: we krijgen een splitsing tussen weten en waarheid binnen de visie van descartes
Dat de mens denkt ≠ wat de mens denkt
o Wat de mens weet = onzeker
o Waarheid van de mens ligt in het feit dàt hij redeneert
Descartes
o Reflexieve focus (ik denk)
Proces van denken en spreken
o Reflectieve focus (dus ik ben)
Legt het accent op de inhoudelijke reflectie, op het denken over dingen, wat de
mens denkt
Descartes probeert het ‘zijn’ te gronden door een link te maken tussen het denken
en het zijn. Echter ‘dus ik ben’ is maar één gedachte, geen waarheid.
Lacan
o Benadrukt de structuur van het denkproces, wat bestaat uit de act van het bevragen, het feit
dat de mens spreekt
o De talige act van het spreken bepaalt de mens
o Deze focus op taal is ook consistent met de psychoanalytische praktijk; het spreekproces
zorgt voor opheldering doordat ze pijnlijke punten verwoorden en nieuwe beslissingen
nemen
Verdeeldheid = niet samenvallen met woorden en gedachten
o ‘ca parle’ = er spreekt iets in mij, wanneer ik spreek. Voor een deel zullen er zaken zijn die
congruent zijn met het ego maar er kunnen ook woorden uit komen waarvoor je je kan
schamen (verdeeldheid)
HET IMAGINAIRE
Wat de mens denkt houdt altijd de mogelijkheid tot miskenning in
Het bedriegende karakter zit zich in onze eigen denkbeelden
o We vormen een beeld van onszelf, deze kunnen ook talig zijn (bv.: verhaaltjes)
Beelden zijn vertekend door wensfantasieën wishful thinking
o Het ego heeft een dubbele functie; enerzijds stellen we een beeld van onszelf op en
anderzijds gaan we zaken die er niet inpassen weghouden
Hierdoor focust de psychoanalytische gesprekstherapie zich vooral op het feit dat de mens denkt en
spreekt.
o We proberen dit proces te stimuleren en te optimaliseren om zo meer vrijheid te krijgen in
hoe iemand omgaat met wat hij denkt
Vanuit de Lacaniaanse psychoanalyse onderscheiden we in het menselijk functioneren drie registers: het
imaginaire, het symbolische en het reële (ISR)
De aard van hun onderlinge vervlechting geeft rekenschap van hoe iemand de realiteit ervaart
Lacan situeert de bron van het zelfbedrog dat binnensluipt binnen ons denken als imaginair van aard
o Imaginair verwijst naar het gebruik dat we maken van denkbeelden
o Dergelijke beelden weerspiegelen bepaalde inhouden, maar hebben ook een vormelijke
werking.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper studentpsychology. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53340 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen