Floortje van der Auweraer
Samenvatting Filosofie
Gideon Goie (Katholieke Universiteit Leuven)
Inhoudstabel:
1. Les 1: What is an apparatus
2. Les 2: Metropolis
3. Les 3: the commons
4. Les 4: Performative space
5. Les 5: Necropolis
6. Les 6: Pandemie
1
, Floortje van der Auweraer
What is an apparatus – Les 1
Giorgio Agamben over het apparatus met bevindingen van Michel Foucault.
We behandelen 3 thema’s:
Politieke filosofie en voor zover zij zich verhoud tot het thema van de ruimte, stad en ecologie. Dat zijn
heel diverse hoofdstukken. Verschillende filosofieën over de stad en de ruimte de dag van vandaag.
De aporie: je komt tot een vaststelling dat rond een bepaalde problematiek simpelweg geen antwoord
te vinden is.
What is an apparatus?
Tekst Giorgio Agamben: giorgio Agamben, what is an apparatus mark.pdf
Tekst Bruno Latour: https://www.groene.nl/artikel/het- virus-is-maar-een-schakel-in-
hele-keten
(in dit boekje schrijft Giorgio Agamben over apparatus met bevindingen van
Michel Foucault)
Giorgio Agamben
• Italiaans hedendaags politisch filosoof, antieke filosofie. Hij komt uit Italië. Hij werkt in deze
tekst verder op het begrip Apparatus, die hij ontleend aan Michel Foucault.
• Bekend door boek homo sacar: reductie mens tot naakt leven, de holocaust: zigeuners, homo’s en
de absolute autoriteit die de mens reduceert tot een naakt wezen.
Michel Foucault
• Franse filosoof (1926-1984), in de jaren 60 en 70 actief.
• Disciplinemaatschappij: een maatschappij waar macht wordt uitgeoefend door middel van
diverse disciplinaire ‘apparaten’.
o Bv: scholen, gevangenis, ziekenhuis,…
o Deze instituten kneden het individu en vormen zo het subject. (zie later)
• Bio politiek: het verwijst dus naar politieke praktijken die het biologische leven van mensen
centraal stelt en probeert te beïnvloeden, te sturen of te beschermen.
• Bio macht: vorm van machtsuitoefening door regulering van het biologische en sociale leven
op grote schaal. Maakt gebruik van moderne wetenschap (vooral de medische wetenschap en
statistiek) als machtsmiddel.
• Onderzoek georgio: hij beschouwt bio macht vanaf de Griekse oudheid als een integraal
onderdeel van soevereiniteit.
• Met een standaardwerken o.a. De gevangenis, staftoezicht en toezicht straf en discipline.
• Bekende werken rond de psychiatrie, de geschiedenis van de seksualiteit.
gevangenis als een apparaat
seksualiteit als een apparaat
2
, Floortje van der Auweraer
What is an apparatus?
Is een begrip dat giorgio agamben ontleend aan Michel Foucault en waar hij aan verder werkt.
• Vb: gevangenis als apparaat, psychiatrie als apparaat, de seksualiteit als apparaat, relegie,…
• Foucault gebruikt het woord apparatus in context met ‘govermentality’ of ‘the government of
men’.
• Een samentrekking van macht en kennis.
Apparatus (frans) = apparaat = term die naar voor wordt gebracht door Michel Foucault
De term word dipositief gebruikt. In het Nederlands is er geen directe vertaling van het woord . het is
een schikking die in stelling is gebracht , om bepaalde handeling teweeg te brengen. We kunnen ook
denken aan zijn letterlijke betekenis = apparaat, een apparaat dat koffie zet.
Het gaat over apparaten die ons helpen, het leven ons gemakkelijker maken. Hier gaat het over een
meer politiek, filosofisch begrip daarvan. De apparatus is een maatschappelijke constructie die ons in
staat stelt het leven te vergemakkelijken of te organiseren.
We gebruiken de term apparaat vooral als we zeggen het politieapparaat of het gerechtsapparaat en
het beleidsapparaat. Als we in die termen spreken dan gebruiken we dat woord apparatus wel in het
Nederlands. Het is een heel ruim begrip van apparaten.
We kunnen het woord apparaat ook zien in de betekenis van beleidsapparaat met taak de
maatschappij te besturen. We hebben een hele overheidsstructuur gecreeerd met de taak de
samenleving te organiseren, als het beleidsapparaat. Dit is niet direct de betekenis die Agamben
hieraan geeft. Agamben bespreekt in deze tekst de term apparaat, hij werkt dit kritisch uit.
Voorbeelden:
• koffieapparaat
• Telefoon
• Enragement/ setting
• beleidsapparaat
• die rol heeft om het beleid te sturen (werkt niet volledig zelfstandig!)
• organisatie van het land: een hele overheid wordt gecreëerd met de taak het land te
organiseren
• het apparaat doet wat
Het zijn tal van zaken die bij elkaar gebracht worden om het één of het andere te organiseren.
Waarom niet zelfstandig: knopje induwen, mensen die nodig zijn, leveranciers, productie, … Proberen
na te denken wat de betekenis is van het apparaat.
3
, Floortje van der Auweraer
Voorbeeld werk Michel Foucault:
Discipline & punish
werk rond de gevangenis als een nieuw in de moderne tijd ontwikkeld
strafapparaat. Daarvoor stond straf uit een lijfstraf je ging mensen verminken,
benen, handen afhakken of je ging mensen verbannen.
De gevangenis als een modern principe waarom? Omdat de tijd in beslag nam van
mensen.je beroofd mensen van hun vrijheid, hun tijd en ging ze dan 5 of 10 jaar
vastzetten. Waarom is het zo modern? Het was iets heel humaan, het idee was dat
we de mensen geen lijfstraf meer moesten toedienen die onomkeerbaar is. De
vrijheid kan teruggeschrokken worden. Hij beschrijft het in zijn werk ook als iets
heel ruimtelijks. Één van de bekendste hoofdstukken gaat over het panopticon, als een mechanisme/
apparaat die toezicht op mensen die gevangen gezet werden heel gemakkelijk maakte. Jeremy
Bentham was een neef van een gevangenisdirecteur die brieven schreef over het panopticon. Hij zat in
Rusland en schreef brieven naar zijn neef of broer. Waarin hij zei hoe handig dat systeem was dat hij
zomaar bedacht had in zijn werkkamer. Het idee was dat als we nu alle gevangenen op een rotonde
zetten. Met in het midden een panpotische toren waar de bewaker plaats neemt, dan kan die ene
bewaker de hele gevangenis onder controle houden. Dan schreef hij erbij dat het zelf zo perfect is dat
de bewaker zelfs kan verdwijnen of slapen zonder dat de gevangenen het weten. Alleen maar het idee
dat in de toren een cipier hen eventueel in de gaten houd disciplineert al de gevangen om in zijn eigen
cel te blijven.
Het was een voorbeeld van wat een apparaat in een ruimtelijke betekenis kan betekenen. Hier gaat
georgio Agamben op verder.
“FOUCAULT’S TERM ‘DISPONSITIF’ (APPARATUS) SUMMARIZED BY AGAMBAN:”
De elementen van het apparatus zijn instituten, architecturale vormen, regelgevingen, wetgevingen,
administratieve maatregelen, wetenschappelijke statements, filosofische, morele en filantropische
voorstellen, …
Het apparatus is het netwerk dat verschillende elementen met elkaar verbindt. Het apparaat is niet
enkel de architectuur, niet enkel een bepaalde discours, niet enkel een institutie, maar het netwerk
dat tussen al die verschillende zaken kan getrokken worden. Het apparatus is het netwerk dat tussen
al die verschillende elementen kan gecreëerd worden.
→ Voorbeeld: het onderwijssysteem (architectuur)
→ Auditorium/ gevangenisauditorium
• Een auditorium is een apparaat het bepaald de plaats tussen docent en student, bepaald wie waar
zit en op welke hoogte, wie spreekt → MACHTSVERHOUDING
• Het is de meest hiërarchische vorm van een apparaat, want ruimte bepaald op welke manier men
ten opzichte van elkaar spreekt. Het bepaald wie wat en wanneer kan zeggen.$
• De aula is een ruimtelijke apparatus, maar zou niet werken zonder bepaalde regelgeving. Het
apparatus heeft een strategische functie: het wil iets, het wil mensen aanzetten tot iets. Het moet
reageren op een bepaalde urgentie.
4
