Samenvatting van het boek, aangevuld met eigen nota's en de slides; wél behandeld:
- H1: Een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg (in grote lijnen)
H2: Diagnose en behandeling
H5: De patiënt met een psychiatrische aandoening versus de samenleving
H6: ziektebeelden (niet: A -...
,INHOUDSOPGAVE
HOOFDSTUK 1: EEN HELIKOPTERBLIK OP ONZE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG ........................................................ 7
1.1 DE GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHIATRIE: EEN KORT OVERZICHT ....................................................................................... 7
1.1.1 HISTORIEK...................................................................................................................................................................... 7
1.2 DE PSYCHIATRIE VANDAAG ................................................................................................................................................ 8
1.2.1 ERVARINGSDESKUNDIGEN ............................................................................................................................................ 9
1.2.2 PROJECTEN ART. 107 VOOR VOLWASSENEN EN INTENSIFIËRING ................................................................................. 9
1.2.3 DSM OF ICD? ............................................................................................................................................................... 10
1.2.4 DE BIOPSYCHOSOCIALE BENADERING ......................................................................................................................... 10
1.2.5 WAT IS ‘NORMAAL’ IN DE PSYCHIATRIE? ..................................................................................................................... 10
1.2.6 PSYCHIATRISCHE AANDOENING .................................................................................................................................. 11
1.2.7 ONRUSTWEKKENDE TOENAME VAN PSYCHISCHE PROBLEMEN ................................................................................. 11
1.3 EEN AANTAL MARKANTE VASTSTELLINGEN OP HET VLAK VAN GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG ................................ 11
1.3.1 OVERCONSUMPTIE VAN ANTIDEPRESSIVA .................................................................................................................. 11
1.3.2 ZELFDODINGEN ........................................................................................................................................................... 11
1.3.3 KINDEREN EN JONGEREN ............................................................................................................................................ 12
1.3.4 ALLOCHTONEN ............................................................................................................................................................ 12
1.3.5 GEVOLGEN VAN DE COVID-19 PANDEMIE VOOR DE GEESTELIJKE GEZONDHEID........................................................ 12
HOOFDSTUK 2: DIAGNOSE EN BEHANDELING ............................................................................................................ 13
2.1 PSYCHIATRIE EN PSYCHIATRISCHE ZIEKTEBEELDEN ......................................................................................................... 13
2.1.1 IS PSYCHIATRIE WEL EEN MEDISCHE DISCIPLINE? ....................................................................................................... 13
2.1.2 HET MEDISCH MODEL ................................................................................................................................................. 13
2.1.3 WAT IS EEN PSYCHIATRISCHE ZIEKTE? ......................................................................................................................... 13
2.1.4 KAN EEN PSYCHIATRISCHE ZIEKTE DAN CONCEPTUEEL ZOMAR GELIJKGESTELD WORDEN MET EEN LICHAMELIJKE
ZIEKTE? 14
2.2 DIAGNOSE IN DE PSYCHIATRIE: HET PSYCHIATRISCH ONDERZOEK .................................................................................. 15
2.2.1 HOE VERLOOPT EEN DIAGNOSTISCH GESPREK (ANAMNESE) ..................................................................................... 15
2.2.1.1 Huidige klachten en symptomen......................................................................................................... 15
2.2.1.2 Psychische functies.............................................................................................................................. 16
2.2.1.3 Persoonlijkheid .................................................................................................................................... 16
2.2.2 HET NAGAAN VAN DE PSYCHIATRISCHE VOORGESCHIEDENIS EN DE FAMILIEANAMNESE ......................................... 16
2.2.3 HET NAVRAGEN VAN LICHAMELIJKE KLACHTEN EN HET LICHAMELIJK ONDERZOEK .................................................. 16
2.2.4 VERDERE ANAMNESES ................................................................................................................................................ 16
2.2.5 AANVULLENDE ONDERZOEKEN ................................................................................................................................... 17
2.3 DIAGNOSE EN CLASSIFICATIE ........................................................................................................................................... 17
2.4 HET VOORKOMEN VAN PSYCHIATRISCHE ZIEKTEN (EPIDEMIOLOGIE) ............................................................................. 17
2.5 OORZAKEN EN ONTSTAAN VAN PSYCHIATRISCHE ZIEKTEN (ETIOPATHOGENESE) ........................................................... 17
2.5.1 BIOLOGISCHE FACTOREN ............................................................................................................................................. 18
2.6 BEHANDELING EN PREVENTIE ......................................................................................................................................... 19
HOOFDSTUK 3: DE PATIËNT MET EEN PSYCHIATRISCHE AANDOENING VERSUS DE SAMENLEVING .............................. 20
3.1 VERMAATSCHAPPELIJKING .............................................................................................................................................. 20
2|P SYC H O PAT H O LO G I E
, 3.1.1 SUCCESFACTOREN ....................................................................................................................................................... 20
3.1.2 INCLUSIE ...................................................................................................................................................................... 20
3.1.3 VERMAATSCHAPPELIJKING: EEN OPGEDRONGEN BENADERING? .............................................................................. 21
3.2 STIGMA ............................................................................................................................................................................ 21
3.2.1 OORZAKEN VAN STIGMA ............................................................................................................................................. 21
3.2.2 VERSCHILLENDE SOORTEN .......................................................................................................................................... 21
3.2.3 GEVOLGEN................................................................................................................................................................... 21
3.2.4 VERSCHILLEN IN MATE VAN STIGMATISERING ............................................................................................................ 22
3.2.5 SLEUTEL AAN HET NEGATIEF IMAGO .......................................................................................................................... 22
3.3 MAATSCHAPPELIJKE KOST ............................................................................................................................................... 22
3.4 COMMERCIALISERING IN DE ZORG ................................................................................................................................. 23
3.5 WERKEN EN WONEN ....................................................................................................................................................... 23
3.5.1 WERKEN ...................................................................................................................................................................... 23
3.5.2 WONEN ....................................................................................................................................................................... 24
3.6 EUTHANASIE EN HULP BIJ ZELFDODING .......................................................................................................................... 24
3.6.1 NOOD AAN BIJKOMENDE VOORWAARDEN ................................................................................................................ 25
3.6.2 ETHISCH VERANTWOORD? ......................................................................................................................................... 25
3.6.3 HULP BIJ ZELFDODING ................................................................................................................................................. 25
3.7 OMGAAN MET EEN PSYCHIATRISCHE AANDOENING ...................................................................................................... 25
3.8 MOGELIJKE VALKUILEN .................................................................................................................................................... 25
HOOFDSTUK 4: ZIEKTEBEELDEN ................................................................................................................................. 26
4.1 SCHIZOFRENIESPECTRUM EN ANDERE PSYCHOTISCHE STOORNISSEN ........................................................................... 26
4.1.1 SCHIZOFRENIESPECTRUM ........................................................................................................................................... 26
4.1.2 PSYCHOTISCHE STOORNISSEN DOOR LICHAMELIJKE AANDOENINGEN ...................................................................... 27
4.1.3 PSYCHOTISCHE STOORNISSEN DOOR MIDDELEN ........................................................................................................ 28
4.1.4 BEHANDELING ............................................................................................................................................................. 28
4.2 BIPOLAIRE-STEMMINGSSTOORNISSEN ............................................................................................................................ 29
4.2.1 ONDERSCHEID TUSSEN VERSCHILLENDE VORMEN ..................................................................................................... 29
4.2.2 SYMPTOMEN ............................................................................................................................................................... 29
4.2.3 BELOOP ....................................................................................................................................................................... 29
4.2.4 LIFE CHART METHOD .................................................................................................................................................. 30
4.2.5 ETIOLOGIE ................................................................................................................................................................... 30
4.2.6 BEHANDELING ............................................................................................................................................................. 30
4.3 DEPRESSIEVE-STEMMINGSSTOORNISSEN ....................................................................................................................... 31
4.3.1 BELANGRIJKE ZIEKTEBEELDEN ..................................................................................................................................... 31
4.3.2 KENMERKEN VAN DEPRESSIE ...................................................................................................................................... 31
4.3.3 SUBTYPES VAN DEPRESSIE ........................................................................................................................................... 31
4.3.4 PREVALENTIE ............................................................................................................................................................... 32
4.3.5 OORZAKEN .................................................................................................................................................................. 32
4.3.6 BEHANDELING ............................................................................................................................................................. 32
4.4 ANGSTSTOORNISSEN ....................................................................................................................................................... 33
3|P SYC H O PAT H O LO G I E
, 4.9.3.3 Genderdysforie.................................................................................................................................... 40
4.9.3 BEHANDELING ............................................................................................................................................................. 40
4.10 DRANGSTOORNISSEN: IMPULSBEHEERSINGSSTOORNISSEN EN PARAFILIËN .................................................................. 41
4.10.1 VERSCHIL TUSSEN DRANGSTOORNIS EN DWANGSTOORNIS .................................................................................. 41
4.10.2 INDELING DRANGSTOORNISSEN ............................................................................................................................. 41
4.11 PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN................................................................................................................................... 42
4.11.1 PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS VOLGENS DSM-5 .................................................................................................... 42
4.11.2 DRIE CLUSTERS VAN PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN VOLGENS DSM-5 ............................................................. 42
4.11.3 PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN: EEN GROEP VAN DIAGNOSES MET VEEL OVERLAP ......................................... 43
4.11.4 PREVALENTIE........................................................................................................................................................... 44
4.11.5 OORZAKEN .............................................................................................................................................................. 44
4.11.6 BEHANDELING......................................................................................................................................................... 44
HOOFDSTUK 5: SUÏCIDE ............................................................................................................................................. 46
5.1 DEFINITIE ......................................................................................................................................................................... 46
5.2 CIJFERS IN VERBAND MET POGINGEN ............................................................................................................................. 46
5.3 MEEST GEBRUIKTE MANIEREN/MIDDELEN BIJ ZELFDODING .......................................................................................... 46
5.4 DALENDE TENDENS ......................................................................................................................................................... 46
5.5 RISICOFACTOREN ............................................................................................................................................................. 47
5.6 HET SUÏCIDAAL PROCES ................................................................................................................................................... 47
5.7 SIGNALEN HERKENNEN: DE SP-REFLEX............................................................................................................................ 47
5.8 SIGNALEN HERKENNEN ................................................................................................................................................... 48
5.9 HET GESPREK AANGAAN ................................................................................................................................................. 48
5.10.1 WAT HOUDT DE PERSOON TEGEN OM EROVER TE PRATEN? ................................................................................. 48
5.10.2 HOE SUÏCIDALITEIT BEVRAGEN? ............................................................................................................................. 48
BEGRIPPENLIJST ........................................................................................................................................................ 49
5|P SYC H O PAT H O LO G I E
,6|P SYC H O PAT H O LO G I E
,HOOFDSTUK 1: EEN HELIKOPTERBLIK OP ONZE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG
1.1 DE GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHIATRIE: EEN KORT OVERZICHT
Veranderen van houding t.a.v. personen met een psychiatrische aandoening en behandelmogelijkheden door de tijden heen
krankzinnig/ geestesziek/
ziek
bezeten/ zot gevaarlijk
1.1.1 HISTORIEK
PERIODE UITLEG
1 Prehistorie & oudheid oorzaken van ziektes bij beledigde geesten
“Bezetenen” werden patiënten getrepaneerde schedels = schedelboringen als poging om zieken te genezen, boze
die geestelijke zorg nodig geesten uit lichaam verwijderen
hebben
Personen van invloed:
− Hippocrates: ziekte komt door onjuiste mengeling van bloed, slijm, gele en
zwarte gal + krankzinnigheid als hersenziekte
− Galenus: verdeelde mens in vier types
Einde oudheid: invloed christendom → gelovigen moesten zorgen voor krankzinnigen
2 300 – 1600 melancholie beschouwd als slechte gedachte/bekoring
Hippocrates, ook wel ‘vader van vroege middeleeuwen: mensen met geestelijke stoornis hebben positie in gesloten
de geneeskunde’, brak met agrarische maatschappij
opvattingen dat ziekte het lastige/onrustigen opgesloten in dolhuizen
gevolg was van de invloed van keisnijdingen en aderlatingen
een boze geest
1100: opkomst van de kerk → geesteszieken meer recht op leven
− kloosterorden staan in voor opname/verzorging
− opkomst van congregaties bv. Broeders Alexianen die geesteszieken verzorgden
− ontstaan van psychiatrische gezinsverpleging
Einde 16e eeuw: krankzinnigen voor het eerst juridisch aansprakelijk
3 1600 – 1800 Donkere periode voor geesteszieken: interneringsgolf + gestichten
− complete afsluiting van samenleving: geesteszieken lagen aan kettingen
invloed Descartes: geest moet onderscheiden worden van ons lichaam
− scheiding lichaam-geest = ‘cartesiaans dualisme’
− menselijk lichaam als mechanisch systeem
− basis neuropsychologie
4 19DE eeuw Omwenteling door Franse en Industriële Revolutie
− geesteszieken beschouwd als lichamelijk zieke personen
− personen met recht op specifieke medische verzorging
− geen band tussen religie en psychiatrie
Personen van invloed:
− Pinel: therapie waar contact met patiënt centraal staat → pionier van Franse
psychiatrie
− Guislain: geneesheer in twee instelling → ijverde voor humane behandeling +
oprichting van Guislain Instituut
einde 19e eeuw: aandacht naar ontstaan van geesteszieken
Freud: neurose als gevolg van belevingen die verdrongen worden naar onderbewuste
congregaties zoals Broers van Liefde
7|P SYC H O PAT H O LO G I E
, 5 1STE helft van de 20STE eeuw Psychiatrie geconfronteerd met dilemma: (1) patiënten in instellingen; (2) psychoanalyse
Andere middelen: koorts- en slaapkuren, shockkuren, lobotomieën, elektroshocks …
− opkomst van psychofarmaca
− elektro-encefalogram (EEG): spiegel van de hersenen
Psychiatrische instellingen onder toezicht van Ministerie van Volksgezondheid
= recht op behandeling
6 Halfweg 20ste eeuw - 2010 Eerste antipsychoticum; opkomst van medicamenteuze therapie
− door psychofarmaca → ambulante behandeling voor schizofrenen
Jaren ’60: antipsychiatrische golf: vermindering psychiatrische ziekenhuisbedden
→ probleem ligt niet binnen individu, maar ligt aan de maatschappij
→ psychiatrische ziekenhuizen in ziekenhuiswet, wettelijke basis gecreëerd voor
open afdelingen
· A-diensten: observatie & intensieve zorgen
· T-diensten: resocialisatie & re-integratie
· PAAZ: Psychiatrische Diensten in Algemeen Ziekenhuis
· partiële hospitalisatievormen
Therapeutische gemeenschappen: Maxwell Jones: behandelen door de kracht van
gemeenschappen
KB 1975: start Belgische centra geestelijke gezondheidszorg
patiënten- en familieverenigingen
Eerste reconversie: 6000 psychiatrische ziekenhuisbedden gereconverteerd naar
psychiatrische verzorgingstehuizen en initiatieven beschut wonen → aandacht voor
verzorging
Tweede reconversie: meer aandacht voor doelgroepen volgens leeftijdscategorie en
specifieke groepen
7 2010 - nu Stoornissen opzoeken op internet
1.2 DE PSYCHIATRIE VANDAAG
Laatste jaren: nieuw paradigma binnen geestelijke gezondheidszorg (GGZ)
→ van residentiële naar ambulante zorg
→ van aanbod naar vraaggestuurde zorg
→ meer participatie van patiënten en hun netwerk
→ behandelen, verzorgen, begeleiding krijgt een ruime invulling
→ ervaringsdeskundigen in de geestelijke gezondheidszorg
Meer aandacht voor herstelgerichte benadering: klinisch, sociaal (herstel functioneren in samenleving) en persoonlijk (herstel
van eigen identiteit) herstel
‘BEHANDELING’ ‘HERSTEL’
− focus op klinisch herstel − herstel of rehabilitatie
− doelstelling: terugdringen stoornis + verminderen van − focus op eigen leven in handen nemen +
symptomen maatschappelijke rol in samenleving opnemen
− beklemtoont eigen ervaring van cliënt
− proces van bewustwording
− steun van omgeving !!!
succes herstelgerichte benadering hangt af van hulpverleners/samenleving
focus van kwetsbaarheid naar krachten/competenties van de cliënt
vroeger: té paternalistisch
nu: patiënten ondersteunen in hun mogelijkheden, patiënten nemen zelf initiatief voor herstel
8|P SYC H O PAT H O LO G I E
, Om herstelgericht te werken:
− zorgverleners moeten gerichte instrumenten hebben
− wetenschappelijke inzichten
Kwartiermaken
Opzoek gaan naar een veilige plaats waar eten, drinken en warmte beschikbaar zijn.
doelstelling: veilige/warme plek creëren voor psychisch kwetsbare personen
‘psychiatrische patiënten’ als volwaardige burgers > patiënt laten zien waar krachten liggen
kwartiermakers > nemen verantwoordelijkheid voor de buurt (inzetten op tolerantie)
meer sociale betrokkenheid in beweging brengen > solidaire en gastvrije samenleving
kwartiermaken = verantwoordelijkheid van elke hulpverlener/voorziening/centrum …
1.2.1 ERVARINGSDESKUNDIGEN
Ervaringsdeskundigen
Mensen die zelf psychisch ziek geweest zijn en het vaak ook nog zijn of in elk geval kwetsbaar blijven. Via vorming en bijscholing
ontwikkelen ze ervaringsdeskundigheid die een zinvolle bijdrage levert in de zorg voor anderen.
= essentieel component voor meer herstelgerichte zorg
succesverhalen geven moed
complementair met evidencebased deskundigheid
destigmatisering van GGZ
Samenwerking mogelijk wanneer …
→ eigenwaarde van patiënten wordt versterkt
→ ervaringsdeskundigheid uitgroeit tot eigen vakgebied
Beroepsmatige ervaringsdeskundige:
→ specifieke opleiding nodig
→ werken samen met Globaal Plan Ervaringsdeskundigheid
· begeleid door Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid
→ zoeken naar gemeenschappelijke en praktijktheorieën > leidt tot ervaringskennis
→ uitdaging: inhoud geven aan functie + erkenning binnenhalen
→ kunnen ingeschakeld worden in adviesraden, uitbouwen van netwerken
→ GGZ als pioniersrol
1.2.2 PROJECTEN ART. 107 VOOR VOLWASSENEN EN INTENSIFIËRING
Art. 107 Ziekenhuiswet: maakt het mogelijk om op vrijwillige en projectmatige basis psychiatrische bedden en plaatsen buiten
gebruik te stellen en het vrijgekomen budget samen met andere partners binnen een netwerk in te zetten in mobiele teams voor
volwassenen
− middelen verschuiven van residentiële sector naar gemeenschapszorg
− bedden worden ingedeeld in 2 modellen:
· unit voor geïntensifieerde psychiatrische zorg (intensieve dienst, ID)
· unit gebaseerd op combinatie van geïntensifieerde dienst en verhoogde geïntensifieerde werking (High
Intensive Care, HIC)
▪ gedwongen opnames voorkomen
− residentiële behandeling voor complexe problemen blijft nodig
− aantal opnames + opnameduur daalt
− model vertrekt vanuit integratie van alle zorgvormen binnen GGZ
9|P SYC H O PAT H O LO G I E
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lauravanvaerenbergh. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
