DOELGROEPEN 3
1. KINDEREN EN JONGEREN MET GEDRAGS- EN EMOTIONELE
PROBLEMEN
1.1. Omschrijving
1.1.1. Omschrijving van gedrags- en emotionele problemen
Wanneer spreken we van gedrags- en emotionele problemen?
- Een continuüm van druk, opstandig, agressief, prikkelbaar,
uitdagend, driftig, vijandig, antisociaal tot deliquent gedrag Gaat
over een hele grote groep met heel veel verschillende
uitingsvormen. (Verschillende benamingen om deze kinderen en
jongeren aan te duiden)
- De term kinderen en jongeren met gedragsproblemen kan gebruikt
worden als overkoepelende beschrijvende term voor alle kinderen
die zich zichtbaar ongewoon of abnormaal gedragen of die
zichtbaar ongewone of abnormale emoties vertonen
- Zowel kinderen met storend gedrag (woedebuien, hyperkinetisch
gedrag), als kinderen met emotionele problemen (angst,
depressie), of kinderen met somatoforme stoornissen (hoofdpijn,
buikpijn).
- Er wordt een onderscheid gemaakt tussen:
o Lichte en tijdelijke problemen
o Gedragingen die slechts in bepaalde situaties of bij bepaalde
personen voorkomen
o Gedragingen die leeftijds- of fasegebonden zijn
o Ernstige problemen zoals gedragsstoornissen
Enkele definities
Grietens et al ( 2019):
Gedrags- en emotionele problemen = overkoepelende
beschrijvende term voor alle kinderen die zich zichtbaar
ongewoon of abnormaal gedragen of die zichtbaar ongewone of
abnormale emoties vertonen, en dat afgezien van de ernst,
oorzaak of de context van het gedrag of de emotie.
Van de Ploeg (2020)
Probleemgedrag = wanneer ouders, leerkrachten en andere
personen dit gedrag strijdig met de door hen en de samenleving
gehanteerde normen en regels en / of wanneer deskundigen dit
gedrag als problematisch beoordelen op basis van valide
kenmerken inzake psychische (on)gezondheid.
Beleidsdefinitie VAPH (2022)
, De groep gedrags- en emotionele stoornissen is een onderdele
van het internationaal classificatiesysteem en verwijst naar het
externaliserende of internaliserende karakter van de emotionele
of gedragsproblematiek. Met de term GES+ wordt verwezen naar
extreme gedrags- en emotionele problemen.
Wat is het onderscheid tussen gedrags- en emotionele problemen
en gedragsstoornissen?
- ‘Ernstige gedragsproblemen of probleemgedragingen’ =
gedragsstoornissen
- Niet alle gedragsproblemen zijn ernstig genoeg om als
gedragsstoornissen benoemd te worden
- Nederlandse Jeugdinstituut
o “Gedragsproblemen en gedragsstoornissen liggen in elkaars
verlengde. Een kind of jongeren heeft een gedragsprobleem al
hij ongewenst gedrag vertoont dat vooral voor zijn omgeving
storend is. Voorbeelden van gedragsproblemen zijn driftbuien
en woedeaanvallen bij jonge kinderen, agressief gedrag,
pesten en delinquent gedrag. Gedragsstoornissen zijn
ernstiger dan gedragsproblemen. Een kind of jongere heeft
een gedragsstoornis wanneer hij zich aanhoudend zo negatief,
opstandig, vijandig of agressief gedraagt dat zijn dat zijn
dagelijks functioneren hierdoor wordt beperkt”
Wanneer mogen we dan spreken van een antisociale
gedragstoornis of een oppositioneel opstandige gedragsstoornis?
- Verschillende typen probleemgedrag die deel uitmaken van het
spectrum gedragsstoornissen
o Oppositioneel
Verzetten tegen de ouders
Passieve vorm: kinderen doen alsof ze iets niet horen
Actieve vorm: weigeren uitvoeren en brutaal zijn
o Antisociaal
Normen en rechten overtreden
- Bij de diagnose van gedragsstoornis moet het gedrag beantwoorden
aan de diagnostische criteria in het classificatiesysteem van de DSM
5
- DSM 5: de oppositionele- opstandige stoornis is samen met de
normoverschrijdende gedragsstoornis ondergebracht onder
‘Disruptieve, impulsbeheersing- en andere gedragsstoornissen’
Gedragsstoornissen
Oppositioneel opstandige gedragstoornis
- Enkel als ze zich nooit aan regels houden + verzetten tegen vragen
en opdrachten
, - Gaat vaak gepaard met prikkelbaar en opvliegend gedrag, snel
gefrustreerd, een klein incasseringsvermogen, voelen zich vlug
beledigd
- Is een gemengde stoornis van zowel gedrag als emotie en lopen
risico ontwikkeling van antisociale gedragsstoornis + ontwikkeling
van angst- of stemmingsstoornis
- Zie dia 24
Normoverschrijdende gedragsstoornis, ook antisociale
gedragsstoornis genoemd
- Antisociale gedragsproblemen komen het sterkste naar voren
- In het DSM V vinden we deze terug als de normoverschrijdende
gedragsstoornis
- Vooral om onbeheerst gedrag + om handelingen waar
regels/afspraken worden geschonden
- Gaat vaak gepaard met problematisch functioneren op verschillende
domeinen
- Middelenmisbruik en risicovol gedrag seks zien we terug + risico op
crimineel gedrag
- Zie dia 27
Wanneer spreken we van jeugdigen met deliquent gedrag?
- Jongeren tussen 12 en 18 kunnen voor de jeugdrechtbank komen
- Sinds invoering van het jeugddeliquentierecht is MOF vervangen
door jeugddelict
- Jeugddeliquentierecht → aandacht voor aangepaste ondersteuning
en begeleiding tot 23 jaar
- Deliquent gedrag = Continuüm van gedragingen waarbij een inbreuk
gepleegd wordt op regels, normen en wetten en/of schade
berokkend wordt aan individuen of maatschappij
Wat verstaan we allemaal onder strafbare feiten of delicten?
- We kunnen typen van deliquent gedrag onderscheiden:
o Gewelds- en zedendelicten: agressie, moord, aanranding,...
o Eigendoms- of vermogensdelicten: oplichting, fraude,
diefstal,...
o Vernieling en openbare orde delicten: vandalisme,
huisvredebreuk, discriminatie
o Verkeersdelicten: rijden onder invloed, joyriding,...
o Drugsdelicten: gebruik van harddrugs,…
o Statusdelicten (deze gedragingen zijn op zich geen delicten,
maar geven wel reden tot gerechtelijke interventie omdat ze
verbonden zijn aan de status van de persoon, in dit geval
minderjarigheid): spijbelen, drinken of kopen van alcohol
onder 18j
- Ernstig delict → schade toegebracht aan personen of veel materiële
schade
, - Geïsoleerde – groepsdelicten
Zijn gedrags- en emotionele problemen ontwikkelingsstoornissen?
- Gedragsproblemen en gedragsstoornissen zijn geen
ontwikkelingsstoornissen
- Ontwikkelingsstoornissen → de ontwikkeling in 1 of meer domeinen
verloopt vertraagd of verstoord
- Kinderen kunnen gedrags- en emotionele problemen vertonen naar
aanleiding van ontwikkelingsstoornissen
Behoren gedrags- en emotionele problemen tot het terrein van de
kinderpsychiatrie?
- Gedrags- en emotionele problemen zijn geen synoniem voor
kinderpsychiatrische
stoornissen
- Gedragsstoornissen behoren wel tot het domein van de
kinderpsychiatrie, net zoals de ontwikkelingsstoornissen
Kunnen gedrags- en emotionele problemen ook een uiting van
opvoedingsproblemen zijn?
- Vaak worden probleemgedragingen uitgelokt of versterkt door de
omgeving
- De manier van opvoeding en omgaan bepaalt mee de wijze waarop
het kind zich zal gedragen
1.1.2. Bijkomende aandachtspunten bij omschrijven van gedrags- en
emotionele problemen
Gedrags- en emotionele problemen
→ Gedragen van een bepaald kind, die op een bepaald moment in de tijd,
door bepaalde personen uit de omgeving van het kind in een welbepaalde
socio-economische en culturele context opgemerkt en storend, ongewenst
of ongewoon genoemd.
’Ijsbergtheorie’
→ Een instrument om gedrag en gedrags- en emotionele problemen beter
te begrijpen. Gedrag kun je bekijken als het topje van de ijsberg. Het
belangrijkste en grootste deel van de ijsberg zit onder water en is dus
onzichtbaar. Belangrijk als praktijkgericht orthopedagoog is je af te vragen
waar het zichtbare gedrag vandaan komt.
Aandachtspunten