! UPDATE: basisdocument dateert van 22-23 en werd opnieuw aangevuld met alle lessen van 23-24.
Deze samenvatting omvat de lesnotities van alle lessen familiaal vermogensrecht (exclusief de examenles). Het zijn uitgebreide lesnotities met veel voorbeelden en als iets niet goed begrepen werd, werd...
, I NHOUDSOPGAVE
Inhoudsopgave .......................................................................................................................................................... 2
Deel 1: Erfrecht.......................................................................................................................................................... 9
1 De wettelijke erfgenamen ................................................................................................................................. 9
1.1 Wettelijk erfrecht van de bloedverwanten ........................................................................................................ 9
1.2 Verschillende categorieën van erfgenamen/ ordes ......................................................................................... 10
1.2.1 Eerste orde = de orde van de afstammelingen ....................................................................................... 10
1.2.2 Tweede orde = de nauwe bloedverwanten in de zijlijn en de opgaande lijn .......................................... 11
1.2.3 Derde orde = de orde der ascendenten .................................................................................................. 12
1.2.4 Vierde orde = de orde van de zijverwanten ............................................................................................ 12
1.3 Plaatsvervulling (art. 4.13 BW) ........................................................................................................................ 13
1.4 Kloving ............................................................................................................................................................. 15
3 Wettelijk erfrecht van de langstlevende echtgenoot ........................................................................................ 26
3.1 Voorwaarden om erfgenaam te zijn ................................................................................................................ 26
3.2 Wat erft de LLE? ............................................................................................................................................... 27
3.3 Omzetting van het vruchtgebruik van de LLE .................................................................................................. 31
3.3.1 Modaliteiten ............................................................................................................................................ 31
3.3.2 Initiatiefrecht ........................................................................................................................................... 32
3.3.3 Uitzondering op voorgaande regels inzake het initiatiefrecht (art. 4.61, § 6 BW) .................................. 33
3.3.4 Kan het initiatiefrecht ontnomen worden? ............................................................................................. 33
3.3.5 In het nieuwe erfrecht = 4e omzettingsmogelijkheid (art. 4.61, § 2 BW) ................................................ 33
3.3.6 Waarde vruchtgebruik ............................................................................................................................. 34
4 Wettelijk erfrecht van de wettelijk samenwonende ......................................................................................... 35
4.1 Voorwaarden om erfgenaam te zijn ................................................................................................................ 35
4.2 Wat erft de wettelijk samenwonende.............................................................................................................. 35
5 Geen wettelijke erfgenamen/ legatarissen ...................................................................................................... 35
6 Onwaardig zijn/ ontzet uit ouderlijk gezag ....................................................................................................... 35
Deel 2: Testamenten................................................................................................................................................ 36
1 Kenmerken en definitie van het testament ...................................................................................................... 36
2 Grondvereisten................................................................................................................................................ 37
2.1 Toestemming ................................................................................................................................................... 37
2.1.1 Gezondheid van geest (art. 4.136 BW → vroeger art. 901 oud BW) ....................................................... 37
2.1.2 De wilsgebreken ...................................................................................................................................... 40
2.2 Bekwaamheid .................................................................................................................................................. 41
2.2.1 Bijzondere onbekwaamheden om te legateren/schenken en om legaten/ schenkingen te ontvangen. 43
2.3 Voorwerp ......................................................................................................................................................... 47
4 Inhoud van het testament ............................................................................................................................... 59
4.1 De verschillende soorten legaten ..................................................................................................................... 59
4.2 Saisine (bezitsrecht) ......................................................................................................................................... 60
4.3 Aanwas ............................................................................................................................................................ 62
4.4 Bijdrage in de lasten en schulden van de nalatenschap .................................................................................. 62
4.5 Vruchten en inkomsten van de nalatenschap .................................................................................................. 63
4.6 Heling ............................................................................................................................................................... 64
4.7 Verdere inhoud van het testament .................................................................................................................. 65
4.7.1 Met of zonder vrijstelling van inbreng .................................................................................................... 65
4.7.2 Plaatsvervulling ....................................................................................................................................... 66
4.7.3 Voorwaarde van overleving gedurende bepaalde periode ..................................................................... 66
4.7.4 Aanwas .................................................................................................................................................... 66
4.7.5 Bij hoofden of bij staken .......................................................................................................................... 67
4.7.6 Vervangingsgoed ..................................................................................................................................... 67
4.7.7 Wettelijke erfgenamen onterfd............................................................................................................... 68
4.7.8 Talrijke wettelijke erfgenamen................................................................................................................ 68
4.7.9 Herroeping van de vorige testamenten .................................................................................................. 68
4.7.10 Legaat van een zaak in onverdeeldheid of een zaak die behoort tot het gemeenschappelijk vermogen
(art. 4.102 BW en art. 2.3.38 BW) ............................................................................................................................ 69
4.7.11 Nauwkeurige formulering van het voorwerp van de bijzondere legaten ............................................... 69
4.7.12 Voorrang tussen de bijzondere legaten .................................................................................................. 69
4.7.13 Uitdrukkelijke bepaling dat de bijzondere legaten slechts dienen uitgekeerd te worden tot het netto-
actief van de nalatenschap ...................................................................................................................................... 69
4.7.14 Erfstelling over de hand = gift met bewaarplicht (art. 4.220 BW) ........................................................... 70
4.7.15 Fideï-commis de residuo = “restlegaat” ................................................................................................... 70
4.7.16 De legataris gehuwd onder een stelsel van algehele gemeenschap ....................................................... 71
4.7.17 Bevoordeling van de langstlevende echtgenoot ..................................................................................... 71
4.7.18 Benadeling van de langstlevende echtgenoot......................................................................................... 71
4.7.19 Beding dat de successierechten of erfbelasting niet moeten worden gedragen door bepaalde
legatarissen .............................................................................................................................................................. 72
4.7.20 Testamentaire voogd (art. 392 oud BW) ................................................................................................. 72
4.7.21 Onttrekking vruchtgenot aan de ouders ................................................................................................. 72
4.7.22 Keuzelegaat ............................................................................................................................................. 73
4.7.23 Overname kleine nalatenschappen ......................................................................................................... 74
4.7.24 Overname landbouwbedrijven ................................................................................................................ 75
4.7.25 Strafbeding .............................................................................................................................................. 75
3
, 4.7.26 Beschikkingen in verband met het stoffelijk overschot en de uitvaartplechtigheid ............................... 76
4.7.27 De legataris is een persoon ..................................................................................................................... 76
4.7.28 Legaat aan rechtspersonen ..................................................................................................................... 76
4.7.29 Personen die niet als legataris kunnen aangeduid worden..................................................................... 76
4.7.30 Het legaat ten gevolge van een concubant ............................................................................................. 76
4.7.31 Het beding van onvervreemdbaarheid.................................................................................................... 77
4.7.32 Bewindsclausule ...................................................................................................................................... 78
4.7.33 Uitvoering van het testament in een ander land .................................................................................... 78
4.7.34 Het beding waarbij afbreuk wordt gedaan aan de herroepbaarheid van het testament ....................... 79
4.7.35 De verwijzing naar mondelinge instructies ............................................................................................. 79
4.7.36 Fiscaal geïnspireerde testamenten (in het Vlaamse Gewest) ................................................................. 79
5 Herroeping van het testament door de testator ............................................................................................... 80
5.1 Uitdrukkelijke herroeping ................................................................................................................................ 80
5.2 Stilzwijgende herroeping ................................................................................................................................. 81
5.3 De vervreemding van de vermaakte zaak ........................................................................................................ 82
5.4 De vernietiging van het testament door de testator ....................................................................................... 82
6 Interpretatie van de testamenten .................................................................................................................... 83
7 Nietigheid, gerechtelijke herroeping en verval van het testament of legaat ..................................................... 85
7.1 Nietigheid......................................................................................................................................................... 85
7.2 Gerechtelijke herroeping of herroeping ........................................................................................................... 85
7.3 Verval van het legaat ....................................................................................................................................... 85
Deel 3: Schenkingen ................................................................................................................................................ 86
4 De gift van hand tot hand ................................................................................................................................ 92
4.1 Wanneer (voor welke goederen) ..................................................................................................................... 92
4.2 Geldigheidsvereisten ........................................................................................................................................ 92
4.3 Modaliteiten .................................................................................................................................................... 94
4.4 Bewijs ............................................................................................................................................................... 96
4.4.1 Geschrift ad probationem (tot bewijs) .................................................................................................... 96
4.4.2 Bewijs indien geen geschrift ad probationem ......................................................................................... 98
4.4.3 Bewijs door derden en erfgenamen ........................................................................................................ 98
4.5 Registratierechten ........................................................................................................................................... 99
6 De vermomde schenking ............................................................................................................................... 104
4
, 6.1 Definitie.......................................................................................................................................................... 104
6.2 Geldigheid ...................................................................................................................................................... 104
6.3 Geldigheidsvereisten ...................................................................................................................................... 105
6.4 Bewijs ............................................................................................................................................................. 106
6.5 Verkoop tegen te lage prijs ............................................................................................................................ 106
7 Schenkingen van tegenwoordige goederen tussen echtgenoten .................................................................... 107
8 Schenkingen aan rechtspersonen................................................................................................................... 109
9 Grondvereisten.............................................................................................................................................. 111
9.1 Toestemming ................................................................................................................................................. 111
9.2 Bekwaamheid ................................................................................................................................................ 112
9.2.1 Bekwaamheid tot beschikken................................................................................................................ 112
9.2.2 Bekwaamheid tot ontvangen ................................................................................................................ 115
9.2.3 Bijzondere onbekwaamheden om te schenken en om schenkingen te ontvangen .............................. 115
9.3 Voorwerp ....................................................................................................................................................... 116
9.4 Oorzaak.......................................................................................................................................................... 117
10 Inhoud van de schenkingsakte ................................................................................................................... 119
10.1 Voorschot op erfdeel of vrijstelling van inbreng ............................................................................................ 119
10.2 Lasten verbonden aan de schenking .............................................................................................................. 119
10.3 Conventioneel recht van terugkeer of een ontbindende voorwaarde............................................................ 121
10.4 Beding van uitsluiting uit de gemeenschap ................................................................................................... 121
10.5 Ontbindende voorwaarde bij verzaking door de begiftigde aan de nalatenschap van de schenker.............. 121
11 Herroeping van een schenking ................................................................................................................... 122
Deel 4: Fiscale aspecten ......................................................................................................................................... 125
1 Erfbelasting ................................................................................................................................................... 125
1.1 Categorieën.................................................................................................................................................... 125
1.1.1 De bloedverwanten in de rechte lijn en de partners............................................................................. 125
1.1.2 Broers en zusters ................................................................................................................................... 127
1.1.3 Anderen ................................................................................................................................................. 127
1.2 Progressief tarief............................................................................................................................................ 128
Deel 5: Huwelijksvermogensrecht.......................................................................................................................... 136
, 1.1.2 Waarom huwelijkscontract?.................................................................................................................. 136
1.2 Passiva ........................................................................................................................................................... 137
1.2.1 De schulden tussen echtgenoten (contributio/ definitief passief) ........................................................ 137
1.2.2 De schulden tegenover derden (obligatio/ voorlopig passief) .............................................................. 137
1.3 Bestuur van het eigen en gemeenschappelijk vermogen ............................................................................... 138
1.4 Voor- en nadelen van het wettelijk stelsel ..................................................................................................... 139
1.4.1 Voordelen .............................................................................................................................................. 139
1.4.2 Nadelen ................................................................................................................................................. 140
1.5 Nut van een huwelijkscontract bij wettelijk stelsel ........................................................................................ 141
1.5.1 Lijst van de eigen roerende goederen ................................................................................................... 141
1.5.2 Bedingen tot uitbreiding van de gemeenschap ..................................................................................... 142
1.5.3 Bedingen tot beperking van de gemeenschap ...................................................................................... 151
1.5.4 Bedingen die afwijken van de regels van gelijke verdeling ................................................................... 153
1.5.5 De Valkeniersovereenkomst.................................................................................................................. 158
1.5.6 Contractuele erfstelling ......................................................................................................................... 161
2 Conventionele stelsels ................................................................................................................................... 162
2.1 Scheiding van goederen ................................................................................................................................. 162
2.1.1 Activa ..................................................................................................................................................... 162
2.1.2 Passiva ................................................................................................................................................... 162
2.1.3 Bestuur .................................................................................................................................................. 163
2.1.4 Voor- en nadelen van zuivere scheiding van goederen......................................................................... 163
2.1.5 Wat speelt verder een rol bij de keuze van het stelsel van scheiding van goederen? .......................... 168
2.1.6 Indien gekozen wordt voor het stelsel van scheiding van goederen..................................................... 169
2.2 Stelsel van gemeenschap van aanwinsten en roerend goed ......................................................................... 174
2.3 Stelsel van algehele gemeenschap ................................................................................................................ 174
2.3.1 Bekwaamheid ........................................................................................................................................ 175
2.3.2 Bij het opstellen van de akte letten op.................................................................................................. 176
2.3.3 Overzicht van de procedure .................................................................................................................. 176
3 Wijziging huwelijksvermogensregeling tijdens het huwelijk ........................................................................... 177
3.1 Overzicht van de procedure ........................................................................................................................... 177
3.1.1 Kleine wijziging ...................................................................................................................................... 177
3.1.2 Grote wijziging ....................................................................................................................................... 178
Deel 6: Inbreng en inkorting .................................................................................................................................. 180
1 Inbreng .......................................................................................................................................................... 180
1.1 Inbreng van schenkingen ............................................................................................................................... 180
1.2 Inbreng van legaten ....................................................................................................................................... 180
1.3 Wie kan de inbreng vragen? .......................................................................................................................... 181
1.4 Wanneer moet er inbreng gebeuren? ............................................................................................................ 182
1.4.1 Erfgenamen in de rechte nederdalende lijn .......................................................................................... 182
1.4.2 Andere erfgenamen .............................................................................................................................. 183
1.4.3 Langstlevende echtgenoot/ wettelijk samenwonende ......................................................................... 183
1.5 Hoe gebeurt de inbreng? ............................................................................................................................... 185
1.5.1 De inbreng in waarde ............................................................................................................................ 185
1.5.2 Inbreng van schulden ............................................................................................................................ 189
1.5.3 Voorbeelden .......................................................................................................................................... 190
2 De reserve en de vordering tot inkorting ....................................................................................................... 194
2.1 Wat is de reserve?.......................................................................................................................................... 194
6
, 2.2 Wie zijn de reservataire erfgenamen? ........................................................................................................... 196
2.2.1 Mogelijkheid tot het ontnemen van de reserve aan de langstlevende echtgenoot ............................. 197
2.2.2 Overeenkomsten over de reservataire aanspraken van de LLE ............................................................ 199
2.2.3 Bloedverwanten in de opgaande lijn zijn geen reservataire erfgenaam meer...................................... 199
2.3 Verschillende stappen bij de uitoefening van de reservataire aanspraken.................................................... 200
2.3.1 Stap 1: de samenstelling van de fictieve massa .................................................................................... 200
2.3.2 Stap 2: de aanrekening op het beschikbaar deel .................................................................................. 208
2.3.3 Stap 3: de vordering tot inkorting ......................................................................................................... 212
2.3.4 Speciale dingen...................................................................................................................................... 215
2.3.5 Voorbeeld 1 ........................................................................................................................................... 216
2.3.6 Voorbeeld 2: meer passiva dan activa ................................................................................................... 219
2.3.7 Voorbeeld 3: de globale reserve is overschreden ................................................................................. 222
2.3.8 Combinatie van de reserve van de kinderen met het vruchtgebruik van de LLE (art. 914 oud BW = art.
4.146 en art. 4.75 BW): basisidee prioritaire aanrekening op het beschikbaar deel ............................................. 225
2.3.9 Art. 914 oud BW = art. 4.146 en art. 4.75 BW samenlezen met art. 858ter oud BW = art. 4.19 BW .... 225
3 De verdeling .................................................................................................................................................. 226
3.1 Principe van de netto-verdeling ..................................................................................................................... 226
3.2 Principe van de verdeling in natura ............................................................................................................... 226
3.3 Verschillende soorten verdeling + bepalingen inzake bekwaamheid van erfgenamen bij een verdeling ...... 227
3.4 Verkoop van onverdeelde goederen .............................................................................................................. 227
3.5 Betwisting van de verdeling ........................................................................................................................... 228
3.6 Heling ............................................................................................................................................................. 229
Deel 7: Erfovereenkomsten ................................................................................................................................... 230
1 Verbod van bedingen betreffende toekomstige nalatenschappen ................................................................. 230
1.1 Vroeger .......................................................................................................................................................... 230
1.2 Nieuwe verbod ............................................................................................................................................... 230
2 Verschillende categorieën van rechtshandelingen met uitwerking bij of na het overlijden van een persoon (art.
4.242 e.v. BW) ....................................................................................................................................................... 231
2.1 Eerste categorie ............................................................................................................................................. 231
2.2 Tweede categorie........................................................................................................................................... 232
2.3 Derde categorie ............................................................................................................................................. 233
2.4 Vierde categorie ............................................................................................................................................. 235
3 Sanctionering van niet toegelaten erfovereenkomsten (art. 4.245 BW) ......................................................... 236
4 Wettelijke uitzonderingen op het verbod van erfovereenkomsten ................................................................ 237
5 Vormvereisten betreffende de uitzonderlijk door de wetgever toegelaten erfovereenkomsten (art. 4.249 t.e.m.
4.252 BW).............................................................................................................................................................. 237
6 Publiciteit van de door de wetgever toegelaten erfovereenkomsten (art. 4.253 BW) ..................................... 238
7 Bijzonder type van erfovereenkomst: de globale erfovereenkomst (art. 4.254 t.e.m. 4.259 BW).................... 239
8 Enkele nieuwe wettelijke uitzonderingen op het verbod van erfovereenkomsten ......................................... 241
9 Gevolgen van de toegelaten erfovereenkomsten (art. 4.246 t.e.m. 4.248 BW) ............................................... 245
7
,8
, DEEL 1: ERFRECHT
→ boek II, titel 4 en boek IV BW
Er zijn enkele wijzigingen geweest:
- Periode voor 1 september 2018
- Periode ertussen
- Periode vanaf 1 juli 2022 (→ enkel hier zal op ingegaan worden)
1 DE WETTELIJKE ERFGENAMEN
= degene die ingevolge de wet tot de nalatenschap komen van een persoon
Wettelijke devolutie = als er niets voorzien is, krijgen de wettelijke erfgenamen/ wettelijk erfgerechtigden de
nalatenschap
Wie zijn de wettelijke erfgenamen:
- Bloedverwanten van de erflater (adoptie kan zorgen voor gelijkstelling)
- Langstlevende echtgenoot
- Wettelijk samenwonende
Er zijn 2 voorwaarden om te kunnen erven:
- Bestaan (verwekt zijn op voorwaarde dat men levensvatbaar geboren wordt) + de erflater overleven
- Niet onwaardig zijn (art. 4.6 BW) = burgerlijke sanctie uitgesproken door familierechtbank op verzoek van de
procureur des Konings
1.1 W ETTELIJK ERFRECHT VAN DE BLOEDVERWANTEN
- Er zijn 4 orden
o 4 categorieën van erfgenamen
o De eerste orde komt voor de tweede, de tweede voor de derde, de derde voor de vierde
o Uitzondering bij kloving
- Binnen elke orde erft de dichtste in graad (uitzondering: plaatsvervulling)
Bv: overledene heeft 2 kinderen A en B en A heeft op zijn beurt 2 kinderen (C en D) → A en B staan dichtst
in graad en zullen de nalatenschap onder elkaar verdelen
- Zijn er meerdere erfgenamen die tot de nalatenschap komen, krijgen ze in principe een gelijk aandeel
(uitzondering: kloving en plaatsvervulling)
- Bloedverwanten tot en met de vierde graad erven (uitzondering: plaatsvervulling)
9
, 1.2 V ERSCHILLENDE CATEGORIEËN VAN ERFGENAMEN / ORDES
1.2.1 E ERSTE ORDE = DE ORDE VAN DE AFSTAMMELINGEN
→ indien er afstammelingen zijn van de erflater
- Ook de ten volle geadopteerde kinderen en hun afstammelingen
o Bij volle adoptie wordt men volledig gelijkgeschakeld met een kind geboren uit de adoptant
o De band met de oorspronkelijke familie wordt volledig doorgeknipt waardoor ze niet meer in de
oorspronkelijke familie erven (uitzondering bij stiefouderadoptie)
- Ook de gewoon geadopteerde kinderen en hun afstammelingen → de band met de oorspronkelijke familie
wordt niet doorgeknipt
- Let op: gewone adoptie doet slechts een familierelatie ontstaan met de adoptant → verwantschap in de eerste
graad
→ dus erven niet: de gewoon geadopteerde kinderen van de afstammelingen
B kan ten volle/ gewoon geadopteerd zijn, maar zal tot de nalatenschap van de decujus
komen
- Als er geen juridische afstammingsrelatie is, dan is er geen ab-intestaat erfgerechtigdheid
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper 123lawstudent456. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,49. Je zit daarna nergens aan vast.
