Inleiding tot de rechtswetenschap
Afdeling I Wat is recht?
1. Objectief en Subjectief recht
- Morele regels, beleefdheid regels en religieuze regels.
o Hoe onderscheid je deze regels van elkaar?
Algemene regels, voor iedereen = gelijkheidsbeginsel
Wanneer een regel maar op een enkele persoon van toepassing is dan is dit geen discriminatie,
Het is niet dat als een regel zo geformuleerd dat deze enkel gelden voor een individu dat dit
discriminatie is
Op alle regels zitten sancties, als je deze regel overtreedt word je gestraft.
Sanctie op een morele regel is bijv. Een schuldgevoel wanneer je een moord pleegt. Een
sanctie op een rechts regel is bijv. Wanneer je iemand filmt je een geldboete of
schadevergoeding zal moeten betalen.
Rechtsregels hoeven niet geschreven te zijn, ze zijn ook niet hetzelfde als wetten.
V.B. de regel dat de premier het parlement van Engeland kiest staat niet in de grondwet, of
geschreven. Deze regels gelden echter wel. Hierdoor kon de BREXIT ook plaatsvinden.
De manier waarop de sanctie wordt afgedwongen is verschillend. Bij de rechtsregels is het de overheid die de
sanctie kan afdwingen.
* Tuchtrecht, je behoort tot een gemeenschap door dat deze persoon verschrikkelijke dingen heeft gedaan
kunnen er binnen de gemeenschap sancties worden opgelegd. Deze sancties worden niet door de overheid
opgelegd maar door een private instanties. V.B. San Dia, wel of niet verder studeren aan de KU Leuven? Welke
straf legt de KU als private instantie de mede gedoopte en de andere studenten op?
1. Objectief en subjectief recht: begrip
- Objectief: recht als een maatschappelijk fenomeen
Recht zoals deze staat in de wet boeken.
- Geheel van algemene ongeschreven regels die zorgen voor de uiterlijke gedragingen, dingen die mensen (niet dieren)
wel of niet doen (geen gedachten), in een maatschappelijk verband.
o V.B. in verschillende landen wordt homoseksualiteit gestraft, je mag je in dat land niet als homo gedragen
maar homoseksuele gedachten worden niet gestraft.
o Dieren zijn object maar geen rechtssubject, ze hoeven zelf niet naar de rechtbank maar kunnen wel als object
waarover het gaat in de rechtbank. Dieren hebben geen rechtsbekwaamheid.
VRAAG OP EXAMEN, Ik wil een testament maken voor mijn hond voor als ik overheid. Dat kan niet
want dieren bestaan juridisch niet als rechtssubjecten.
- Respect wordt hier door de overheid afgedwongen
o Gebodsbepaling = plicht van A om iets te doen
o Verbodsbepaling = plicht van A om iets niet te doen
- Subjectief: recht vanuit het individu
Recht zoals deze in de praktijk kan worden toegepast.
o Aanspraak die een persoon aan rechtsnorm ontleent
o Plicht van A om iets niet te doen = recht van B om gedragingen van A te eisen
Eigendomsrecht. Hierdoor kun je als individu iets kopen, subjectief recht op eigendom en daarbij
objectief recht
Belang van onderscheid
- Objectief contentieux, in de rechtscolleges.
- Subjectief contentieux, in de rechtbank.
,Vervaging van het onderscheid is wanneer de Rvs (Raad van State) een geldboete of schadevergoeding oplegt.
2. Objectief en subjectief recht: onrechtmatige daad
Artikelen 1382-1383 oud BW (Burgerlijk wetboek)
= Bepaling van buitencontractuele aansprakelijkheid, hebben de individuen wel of geen contract met elk ander.
V.B. je hebt een ongeluk, de andere chauffeur overlijdt, geen contract
1. Iedere daad van een mens (in een andere dan contractuele context) …
2. … ie aan een ander schade veroorzaakt
3. … verplicht tot schadeloosstelling
- Conclusie: drie componenten te concretiseren
- Fout, schending van een schade verbintenis, sprake van overmacht
o Objectief
Een recht regel is overtreden
Overtreding van een algemene zorgvuldigheidsnorm
o Subjectief component
Schuld bekwaam: leeftijd, geesteszieken.
o > 1386. Wilsonbekwaam, is het redelijk?
o Minderjarig > ouders zijn aansprakelijk, Dier > eigenaar is aansprakelijk
Toerekenbaarheid: vreemde oorzaak
- Schade, wanneer iemand onrechtmatige daad begaat
V.B. overledene is de kost winner, daardoor financiële schade ook morele schade (symbolische schade)
Integrale schadeloosstelling van (im)materiële schade
Geschonden belang dat leidt tot een in geld waardeerbaar verlies
- Oorzakelijk verband
Zou de schade zich hebben voorgedan zonder dat het feit zich heeft voorgedaan? Equivalentietheorie vs. theorie
adequate zaak
V.B. 1) door aanrijding bloed met aids toegediend gekregen dat overgedragen aan vrouw hierdoor beide ouders van
kinderen overleden. De persoon die aanreed aansprakelijk maar uiteindelijk ook ziekenhuis. 2) brand door kerstlichtjes
met als gevolg veel slachtoffers, wie is verantwoordelijk? De eerste persoon dus degene die voor het geheel
verantwoordelijk is.
*verbintenis= juridisch afdwingbare verplichting.
2. Klassieke definitie van het objectieve recht
1. Imperatief karakter: rechtsregels verbieden of gebieden
A. Principe, rechtsregels gebieden of verbieden. > geen verschil tussen de twee.
- Ouders moeten kinderen financieel ondersteunen
- Je moet anderen mensen in nood helpen
B. Permissieve regel houdt ook verbod
- Als je een recht hebt kan dit een verbod zijn voor de ander.
C. Regels die helpen andere rechtsregels te formuleren
D. Verschillende graden in verbindend karakter
- Resultaatsverbintenis
o Alle zorg verstrekken om bepaald resultaat te bereiken
o Voorzicht en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden
o Bewijs fout rust op SE
- Inspanningsverbintenis
o Verplicht om een resultaat te bereiken
o Fout vermoed, tenzij overmacht
- Garantieverbintenis
o Overmacht uitgesloten
, - Gebonden en discretionaire bevoegdheid,
o V.B. discretionaire bevoegdheid van de overheid kun je de redelijkheid van de rechter laten toetsen en die
staat terug en die beslist alleen als het heel onredelijk is
o Marginale toetsing, de rechter toets de kennelijke onredelijkheid van de overheid.
2. Rechtsregels regelen uitsluitend menselijk en uitwendig gedrag
3. algemene en onpersoonlijk karakter van een rechtsregel
4. (On)bepaalde werkingssfeer van een rechtsregel
5. Afdwingbaarheid van het recht
A. Principe
- Regels afgedwongen door overheid
o Onderscheid met religieuze regel
o Onderscheid met morele regel
B. Juridische afdwingingsvormen
1. Verbintenis tot betaling geldsom
o Huurcontract > huur betalen
- Gerechtelijke invordering
- Beslag (bewarend- uitvoerend), opgeschreven niet meenemen daarna niet meer verkopen, weggeven, wegmaken.
o Geen eerste behoeften, minimumloon, etc.
- Laattijdigheid? Interest als vergoeding
o Moratoire interesten, nalatig of laattijdigheid interest
Interest op geldschuld
Wettelijke interestvoet hoger bij een onderneming
Forfaitaire schadevergoeding
Ingebrekestelling vereist
o Compensatoire interesten
Interest op waarde schuld
Vergoeding voor niet of vertraagde betaling schadeloosstelling
Interestvoet “vrij” door rechter bepaald
Geen ingebrekestelling vereist
^ Verschil: com zijn interesten op waarde schuld, de schuld staat nog niet vest en daardoor wordt. De interest naderhand
ook pas bepaald. Mora is over een vast bedrag (de interesten staan per bedrag vast)
2. Verbintenis om iets te doen of niet te doen
Rechterlijk gebod is mogelijk maar niet gedwongen
- Geen fysieke dwang
- Wel geldelijke dwang op SA: dwangsom
- Wel vervanging door een derde op kosten van schuldenaar
o V.B. iemand regelt de switch van loodgieter van y naar x, x betaalt hier de kosten voor.
- Wel plaatsvervangende uitspraak door rechter
3. Verbintenis om iets te geven
- Voordering tot afgifte onder verbeurte van dwangsom
- Plaatsvervangende uitspraak rechter voor verlijden authentieke akte
Hoe gaat eigendom over?
, - Specifieke goederen, solo consensus
- Generieke goederen
- Toekomstige goederen
- Roerende vs. Onroerende goederen
C. Procedure van afwinging
In principe: verbod op eigenrichting
- Voorwaarden voor afdwinging > 2 x beroep doen op de overheid
1) Uitvoerbare titel verkrijgen
2) Gedwongen tenuitvoerlegging via gerechtsdeurwaarder
- Uitzonderingen op het verbod op eigen inrichting
o Uitzonderingen in strafrecht
o Uitzondering in privaatrecht
Buitengerechtelijke sancties (op eigen risico)
o Nietigheid
o Vervanging
o Ontbinding
o Prijsvermindering
Opschortingsrechten
o Art. 5.239 paragraaf 1 en 3 BW
o Art. 5.239 paragraaf e rn 3 BW
Art. 7 Pandwet
D. Is een juridische verplichting steeds afdwingbaar?
- Gentlemen’s agreement
Contract waarvan juridische afdwingbaarheid uitgesloten door partije (Vb.in politieke wereld en
bedrijfswereld)
- Obliegenheit
On-afdwingbare verplichting (géén verbintenis) die bij niet-nakoming toch gesanctioneerd wordt door verlies
voordeel of ontstaan specifiek nadeel
- Onafdwingbare verbintenis (vb. kwijting)
- Sociale afspraken
- Internationaal publiekrecht (soft law)
- Bv. geen politiemacht, wel Internationaal Gerechtshof, maar enkel aanvaarde jurisdictie
Natuurlijke verbintenis
Dwingende morele plicht erkend door het recht (art. 5.2 BW)
- Verbintenis waarvan uitvoering niet kan worden afgedwongen = geen sanctie bij niet-nakoming
- Maar eens vrijwillig en bewust uitgevoerd:
o Geen onverschuldigde betaling (art. 5.195 BW)
Feitelijke samenwoners die bijdragen in de lasten van de samenleving
Betaling van een verjaarde schuld
o Uitzonderlijk toekomstige verplichting om te blijven uitvoeren
Biologische vader die kind niet erkend heeft, maar er wel de facto voor zorgt
o Indien natuurlijke verbintenis erkennen, dan wel volwaardige verbintenis
Niet-naleving van recht door overheid – Rechtsstaat
De overheid (als entiteit) aansprakelijk zoals burgers
1. Voor fouten gepleegd door uitvoerende macht
2. Voor fouten gepleegd door rechterlijke macht
