Dit is een samenvatting van het vak Pedagogie (Toegepaste Psychologie) van 2023. Het is een samenvatting van de cursus, de powerpoints en eigen lesnotities. Mooi geslaagd in eerste zit.
Samenvatting pedagogie 2023
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Begripsomschrijving..............................................................................................................3
1.1.Definitie van opvoeden....................................................................................................................................3
1.2. Opvoeding als wetenschap: variabelen...........................................................................................................4
1.2.1.Het kind...............................................................................................................................................................................4
1.2.2. De ouder.............................................................................................................................................................................6
1.2.3. De opvoedingscontext........................................................................................................................................................7
1.3. Opvoedingsmodellen....................................................................................................................................11
1.3.1. Eco-model - Bronfenbrenner...........................................................................................................................................11
1.3.2. Procesmodel – Belsky.......................................................................................................................................................11
1.3.3. Balansmodel – Bakker......................................................................................................................................................13
Hoofdstuk 2 De praktijk van het opvoeden.............................................................................................16
2.1. Opvoeden: een kwestie van vraag en aanbod...............................................................................................16
2.2. De pedagogische vraag.................................................................................................................................16
2.2.1. Ontwikkelingstaken..........................................................................................................................................................16
2.2.2. De basisnoden..................................................................................................................................................................16
2.3. Het bedagogisch aanbod...............................................................................................................................17
2.3.1. Opvoedingstaken..............................................................................................................................................................17
2.3.2. Opvoedingsstijlen.............................................................................................................................................................18
2.3.3. Gevolgen voor het kind....................................................................................................................................................20
2.4. Het samenleven tussen ouders en kind.........................................................................................................21
2.4.1. De opvoedingsdomeinen.................................................................................................................................................21
2.4.2. Het pedagogisch klimaat..................................................................................................................................................21
2.4.3. Situatiehantering..............................................................................................................................................................21
2.4.4. Ouderlijke vaardigheden..................................................................................................................................................22
2.5. Wat is goed opvoeden?.................................................................................................................................23
2.5.1. Het proces van opvoeden................................................................................................................................................23
2.5.2. Een goede opvoeder?.......................................................................................................................................................24
2.5.3. De effecten van opvoeden...............................................................................................................................................24
Hoofdstuk 3 Wanneer opvoeden niet meer vanzelfsprekend is...............................................................24
3.1.Opvoeden in de hedendaagse maatschappij..................................................................................................24
3.1.1.Opvoeden als relationeel en sociaal proces......................................................................................................................24
3.1.2.Opvoeden in een snel veranderende maatschappij.........................................................................................................25
3.2. Begripsomschrijving......................................................................................................................................26
3.3. Indeling naar ernst........................................................................................................................................27
3.3.1. Opvoedingsvragen............................................................................................................................................................27
3.3.2. Opvoedingsspanning........................................................................................................................................................27
3.3.3. Opvoedingscrisis...............................................................................................................................................................28
3.3.4. opvoedingsnood/verontrusting.......................................................................................................................................28
3.4. Indeling naar oorsprong................................................................................................................................28
3.4.1. Primaire opvoedingsproblemen.......................................................................................................................................28
3.4.2. Secundaire opvoedingsproblemen..................................................................................................................................29
3.5. Opvoedingssteun..........................................................................................................................................30
3.5.1. Van opvoedingsvoorlichting tot opvoedingshulp............................................................................................................30
3.5.2. Basisprincipes van de pedagogische hulpverlening.........................................................................................................30
Hoofdstuk 4 De theorie van Nagy...........................................................................................................33
4.1. Inleiding........................................................................................................................................................33
, 4.2. Vier dimensies..............................................................................................................................................34
4.2.1. De feiten...........................................................................................................................................................................34
4.2.2. De psychologie.................................................................................................................................................................34
4.2.3. Interactie..........................................................................................................................................................................34
4.2.4. De relationeel-ethische dimensie....................................................................................................................................35
4.3. Loyaliteiten...................................................................................................................................................36
4.3.1. Existentiële vs verworven loyaliteit..................................................................................................................................36
4.3.2. Verticale vs horizontale loyaliteit.....................................................................................................................................36
4.3.3. Loyaliteitsconflicten.........................................................................................................................................................36
4.3.4. Gespleten loyaliteit..........................................................................................................................................................36
4.3.5. Onzichtbare loyaliteit.......................................................................................................................................................37
4.3.6. Overbelaste loyaliteit.......................................................................................................................................................37
Hoofdstuk 5 Scheiding............................................................................................................................37
5.1.Scheiden........................................................................................................................................................37
5.1.1 Inleiding.............................................................................................................................................................................37
5.1.2 Gevolgen van scheiding.....................................................................................................................................................40
5.1.3 Hoe het kind ondersteunen..............................................................................................................................................43
5.2. Ouders met een kind met een beperking......................................................................................................45
5.2.1. Personen met een beperking in de maatschappij: terminologie.....................................................................................45
5.2.2. Leren leven met een levend verlies.................................................................................................................................47
5.2.3. Ouders en hun kind met een beperking: ouderschap en ontwikkeling ‘onder druk’......................................................47
5.2.4. De positieve invloed.........................................................................................................................................................48
5.2.5. De relatie met de hulpverlener........................................................................................................................................48
5.3.Nieuw samengestelde gezinnen.....................................................................................................................49
5.3.1 Inleiding.............................................................................................................................................................................49
5.3.2 Een specifieke gezinsdynamiek.........................................................................................................................................50
5.3.3 Andere afgrenzingsprocessen...........................................................................................................................................50
5.3.4 Gevolgen voor kinderen....................................................................................................................................................52
5.3.5 Hoe ondersteunen.............................................................................................................................................................52
5.4. Adoptie.........................................................................................................................................................53
5.4.1. Inleiding............................................................................................................................................................................53
5.4.2. De betekenis van adoptie.................................................................................................................................................55
5.4.3. De opvoeding van adoptiekinderen.................................................................................................................................56
5.4.4. Mogelijke gevolgen..........................................................................................................................................................56
5.4.5. Ondersteuning..................................................................................................................................................................57
5.5. Pleegzorg......................................................................................................................................................58
5.5.1. Wat is pleegzorg?.............................................................................................................................................................58
5.5.2 De weg naar pleegzorg......................................................................................................................................................59
5.5.3 Belangrijke thema’s...........................................................................................................................................................60
5.5.4 Vormen van pleegzorg......................................................................................................................................................62
5.5.5 Werken als pleegzorgbegeleider.......................................................................................................................................64
Hoofdstuk 6 Pedagogische vaardigheden...............................................................................................65
6.1 Een positief opvoedingsklimaat.....................................................................................................................65
6.1.1 Aanmoedigen....................................................................................................................................................................66
6.1.2 Belonen..............................................................................................................................................................................66
6.2 Omgaan met storend gedrag..........................................................................................................................67
6.2.1 Storend gedrag voorkomen..............................................................................................................................................67
6.2.2 Reactie op storend gedrag................................................................................................................................................68
,Hoofdstuk 1 Begripsomschrijving
1.1.Definitie van opvoeden
Volgens Hellinckx kan opvoeden gedefinieerd worden als een complex fenomeen, waarbij de kern het samenleven
tussen volwassenen en kinderen is.
“Opvoeden is een complex fenomeen dat verweven is met vele andere aspecten van het dagelijks leven. de kern
van het opvoeden bestaat uit de veelvuldige interacties tussen een kind en een opvoeder. Als opvoeder
beschouwen we iedereen die gedurende langere tijd dag in dag uit met een kind samenleeft en zich
verantwoordelijk weet/voelt voor de ontwikkeling en de toekomst van het kind”
We maken een onderscheid:
Functionele opvoeding of impliciete sturing van het opvoedingsproces
o Onbewust, maar je bent wel aan het opvoeden als ouder
Bv. opstaan, kinderen waker maken, ontbijten, naar school gaan…
o = het merendeel van de interacties tussen volwassenen en kinderen (80%). Het is de dagelijkse
omgang tussen ouders en kinderen, de intuïtieve en vanzelfsprekende manier waarop ouders en
kinderen samenleven en op elkaar reageren.
Intentionele opvoeding of expliciete sturing van het opvoedingsproces
o Bewust opvoeden, meegeven met je kinderen wat jij belangrijk vindt als ouder
o Het optreden van de ouder is er bewust op gericht het gedrag of de ontwikkeling van het kind in een
bepaalde richting te sturen.
o Alhoewel de intentionele opvoeding, juist omdat ze doelgericht is, een grote bijdrage levert aan de
ontwikkeling en zelfontplooiing van het kind, mag de invloed van de impliciete omgang niet worden
onderschat!
o = klein deel van de opvoeding (20%)
Zowel impliciete als expliciete sturing -> dit maakt opvoeding zo complex! Wanneer we
opvoedingssituaties analyseren moeten we aan beide vormen van opvoeding aandacht besteden!
Volgens Hellinckx is een opvoeder iemand die gedurende een langere tijd, en dagelijks, met het kind samenleeft en
zich ook verantwoordelijk acht voor de toekomst van het kind.
Meestal denken we aan ouders, pleegouders, adoptieouders. Maar het gaat ook om onthaalmoeders,
leerkrachten, kinderverzorgsters in het kinderdagverblijf of opvoeders in de leefgroep.
o Bv. babysitter? Nee want die zotgt op het moment dat zij/hij er is goed voor het kind, en voelt zich
enkel op dat moment verantwoordelijk voor het kind, maar niet voor wie het kind zal worden.
o Leerkracht? Ja zeker in het lager onderwijs. Die zijn elke dag voor een lange periode
verantwoordelijk voor het kind en leren de kinderen heel veel bij
o Pleegouder? Ja
o Geïnterneerde biologische vader? Nee…
“Zich verantwoordelijk voelen/weten”
o Slaat op toekomstgerichtheid. Er is een zorg om de toekomst van het kind.
o Het gaat niet louter om het nu-moment maar de omgang van het kind wordt gerelateerd aan wat
het kind later zal worden.
Opvoeden is…
Complementair
o Opvoeding is enkel mogelijk met kind én ouder. Beiden moeten aanwezig zijn!
Circulair
o Wederzijdse beïnvloeding of interdependente assymetrie (assymatrisch want het aandeel van
beïnvloeding door de ouder is veel groter dan die van het kind)
Het opvoedingsproces bestaat altijd eenkind dat zich gedraagt en een handelend opvoeder.
Als het kind zich goed ontwikkelt en de opvoeder het opvoeden als een verzelfsprekend
beleeft, verloopt het opvoeden op een goede wanier. De klik tussen de pedagogische noden
, van het zich ontwikkelende kind en het handelen van de opvoeder bepaalt het verloop van
het opvoedingsproces.
Het samenleven met mijn ouders heeft mij beïnvloedt
Maar ook ik beïnvloed: niet elke ouder moet met hetzelfde “materiaal” aan de slag.
Sommige kinderen zijn ‘makkelijker’ op te voeden dan anderen. Kinderen zijn geen passieve
deelnemers. Bv. baby beïnvloeden mensen door hun uiterlijk: ze zijn schattig en trekken de
aandacht. Ze beginnen dichtbij te komen, te lachen en met een raar stemmetje te praten ->
baby lacht -> wij doen nog onozeler… Dus zonder dat die het weet zorgt die ervoor dat wij
ontwikkeling stimuleren. Bv. baby’s met het syndroom van down: hebben veel meer
leerkansen nodig en moeten veel harder gestimuleerd worden voordat die kunnen
opschuiven in hun ontwikkelingsmijlpalen. Het probleem is dat zij moeilijker/trager/minder
reageren… daardoor hebben zij niet dezelfde reactie als andere baby’s. Zij zullen bv niet
lachen… met tot gevolg dat de reactie van de volwassene uitdooft en stilvalt, terwijl dat die
baby eigenlijk veel meer stimulatie nodig heeft. Het gaat dus om wederzijdse beïnvloeding.
o Het gaat NOOIT om wie heeft schuld wanneer er zich een opvoedingsprobleem voordoet! We
moeten die problemen proberen behandelen op een onschuldige wijze!
Multifactorieel
o Er zijn verschillende beïnvloedende factoren -> als we willen spreken over opvoeding moeten we
niet alleen kijken naar hoe de ouders en het kind elkaar beïnvloeden maar ook naar
Het kind zelf
Het leefklimaat of opvoedingscontext
1.2. Opvoeding als wetenschap: variabelen
Opvoeding is te vergelijken met een systeem. Een systeem is een samenhangend geheel van verschillende factoren.
Een gezinssysteem kan een familie zijn, maar ook een klas of een leefgroep. Doordat factoren voortdurend op elkaar
inwerken, zal een verandering in één factor onvermijdelijk gevolgen hebben op de andere factoren.
In een opvoedingssysteem noemen we een cluster van opvoedingsfactoren een opvoedingsvariabele. De
belangrijkste variabelen zijn: het kind, de opvoeder/ouder en de opvoedingscontext.
De manier waarop de verschillende variabelen zich tot elkaar verhouden en elkaar beïnvloeden wordt weergeven in
het opvoedingsmodel.
1.2.1.Het kind
Niet elke ouder moet met hetzelfde “materiaal” aan de slag. Kinderen
verschillen. Bij de geboorde zijn ze geen ongeschreven blad. De belangrijkste
taak als ouder is om het beeld en de verwachtingen die jij voor ogen hebt als
ouder voor jouw kind los te laten, en om aan de slag te gaan met het
kindmateriaal dat je voor u hebt.
Temperamentkenmerken
= het temperament verwijst vooral naar hoe zijn of haar emotionele
huishouding in elkaar zit en naar hoe actief of passief iemand is.
o Moeilijk temperament
Veel wenen, slapen en eten moeilijk, onregelmatige
stoelgang, reageren afwerend en moeilijk op nieuwe indrukken of situaties, krijgen
driftbuiten…
+- 10%
o Makkelijk temprament
Reageren positief, huilen minder, passen zich gemakkelijk aan in nieuwe situaties,
gewoonten of veranderingen, eten en slapen gemakkelijk en hebben een regelmatige
stoelgang.
+- 40 %
o Langzame starters
Vormen een combinatie van vorigen. Hun biologische functies zijn regelmatiger dan de
eerste groep, ze reageren mild maar wel negatief op nieuwe situaties en prikkeld en trekken
zich snel terug bij nieuwe contacten en kunnen zich moeilijk aanpassen. Het zijn afwachten
kinderen.
+-15%
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tinelenaerts1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,49. Je zit daarna nergens aan vast.
