Vak: vloeiendheidsstoornissen
2022- 2023
VLOEIENDHEIDSSTOORNISSEN
- Te kennen: slides, boek (code: online), notities
- Lector: Eddy Hoste
- Examen: 80% schriftelijk examen + 20% vaardigheidstest
Hoofdstuk 1: wat is stotteren?
1.1 stotteren: inleiding
- Spraakstoornis van alle tijden
- Universeel & multicultureel probleem (komt in elke cultuur voor)
o Wereldwijd: +/- 60 miljoen mensen
o Vlaanderen: +/- 60.000 tot 100.000 mensen
- Raadselachtige aandoening
o de persoon wie ermee geconfronteerd wordt, wordt continue overvallen met een
gevoel van onmacht
- Stoornis in de communicatie:
o Leidt tot vele andere problemen! (in andere domeinen)
o Bv. niet vlot kunnen uitdrukken leidt tot: moeite met emoties te uiten, sociaal
aspect gaat verloren, gedragsproblemen, invloed op cognitieve ontwikkeling
- Oorzaken: heel wat theorieën
o Bv. Problemen van mechanische aard: tong zou in de knoop zitten, waardoor de
oplossing was om de tong in twee te snijden
o Aangeleerd gedrag
- Therapie: grote evolutie
- Stotteren: zeer complex probleem
- “stotteraars” of mensen die stotteren?
o Durf los komen van het “hulpverlenerssyndroom
o Mensen die stotteren: mens staat voorop, focus ligt op de mens
Opdracht: Wat roept ‘stotteren’ op bij jou?
- Blijvende hangende woorden, dingen herhalen, haperend spreken, woorden niet vlot
kunnen uitspreken, herhalen van delen van woorden
- Frustraties, onmacht, schaamte, invloed op dagelijks leven, negatieve gedachten,
stress is een belangrijke factor
- Andere bekende stotteraars: Arno, King Arthur, Bart Peeters, Tom Helsen, Zeger Van
Noten
Opdracht: kortfilm
Metafoor: olifant
- Meerdere factoren spelen een rol
- Kernstotteren = de verstoring zelf geeft in meer of mindere mate herhalingen en
verleningen in het spreken
- Secundair stottergedrag = wanneer de persoon die stottert
hierop gaat reageren, komen er allemaal gedragingen bij
die geleidelijk worden aangeleerd en zelfs geautomatiseerd
kunnen worden. De reacties v/d client op zijn kernstotteren
->iedereen heeft de indruk dat het iets anders is
->afhankelijk v/h standpunt en blik op het probleem ga je iets
anders zien
,Vak: vloeiendheidsstoornissen
2022- 2023
1.1.1 wat is stotteren?
Definitie WHO (2010): ‘Spraak die wordt gekenmerkt door frequente herhaling of verlenging
van geluiden, lettergrepen of woorden, of ook wel door herhaalde aarzelingen of pauzes die
het vloeiende verloop v/d spraak onderbreken. Dit dient alleen als stoornis te worden
geklasseerd indien de ernst ervan zodanig is dat het vloeiende verloop v/d spraak duidelijk
wordt belemmerd’.
- Niet vloeiend kunnen spreken
- Ontbreken v/d impact op het dagelijks functioneren:
o Vooral focus op functies: vooral o.v.v. spraak
o 3 niveaus bekijken: affectief, gedrag en cognitief
Definitie van Guitar (2014,2019): Een abnormaal hoge frequentie en/of duur van de
onderbrekingen in de voorwaartse stroming v/d spraak. Deze onderbrekingen treden meestal
op als (a) herhalingen van klanken, lettergrepen of 1-lettergrepige woorden, (b) verlengingen
van klanken, of ( c) blokkades v/d luchtstroom of fonatie in de spraak’
Definitie van DSM-5:
- Stotteren = neurobiologische ontwikkelingsstoornis
o Neurobiologisch ontwikkelingsstoornis: stoornis die is ontstaan in de
kindertijd en die een neurobiologische grondslag heeft
o Stoornis in het normale verloop en het tijdspatroon v/d spraak dat niet past bij de
leeftijd v/d betrokkene”
o Kenmerken:
Frequent herhalen, verlengen van klanken en/of lettergrepen
Onderbroken woorden, circumlocuties, …
Cirumlocutie: omschrijving geven van woorden
o Stoornis belemmert school-, werkprestaties
o Ernst: varieert van situatie tot situatie
Afhankelijk v/d situatie zal de persoon meer of minder stotteren of zelf
afwezigheid v/h stotteren (bv. stotteren, mate van vertrouwdheid met
gesprekspartner, als je alleen bent, praten tegen dieren en kinderen gaat
vlotter dan tegen volwassenen (er is minder druk))
o Stoornis afwezig in bepaalde situaties
o Aanwezigheid van vermijdings- en duwgedrag
Vermijdingsgedrag (bv. omschrijvingen geven, opschrijven wat je wilt
zeggen)
Duwgedrag: gedrag dat iemand die stottert stelt om door het stotteren te
geraken (bv. ogen dicht doen, hoofd mee naar voren bewegen)
o Vaak gepaard met schaamte, frustratie en angst (bij spreker)
o Als cliënt zich stoort aan de verstoringen, kunnen ze zicht ontwikkelen tot een
stoornis en zelfs tot een handicap
Definitie van Boey: “Stotteren is een spreekgedrag waarbij onvrijwillig en ongewild de
motoriek v/d spraakbewegingen wordt onderbroken onder vorm van herhalingen van klanken,
lettergrepen, woorden, van verlengingen van klanken of van blokkeringen”.
- Relatie met spraakmotoriek
- Onvrijwillig en ongewild: het overvalt iemand
o Hoe harder je wilt dat het niet voorvalt, hoe erger het juist voorvalt
,Vak: vloeiendheidsstoornissen
2022- 2023
1.1.2 toepassing ICF- concept op stotteren
1.2 vloeiend, normaal niet-vloeiend en stotterend spreken
vloeiendheid
- Vaak beschreven vanuit tegenovergestelde (Guitar, 2019)
o -> ‘Vloeiendheid = afwezigheid van niet-vloeiendheid’
- Spraak- versus Taalonvloeiendheden
o -> Semantische en syntactische (Conture, 2001)
Bv. andere woorden gebruiken die je niet bedoelt, moeite om een zin in
juiste volgorde te zetten
- Fluency is a multidimensional construct that is based on both physical speech
production and abstract message formulation (Logan, 2015)
- 7 dimensies vloeiendheid (Logan, 2015) -> we baseren ons op dit om te bepalen of
iemand vloeiend of niet vloeiend is
o Continuïteit in de spraak
o Spreeksnelheid: hoe snel spreekt iemand?
o Ritme: regelmatig of onregelmatig
o Inspanning: in welke mate kost het spreken een inspanning?
o Natuurlijkheid: iemand is minder vloeiend als de spraak minder natuurlijk klinkt
o Spraakzaamheid
o Stabiliteit: in spreekritme en spreeksnelheid
- = vloeiend spreken verloopt zonder onderbrekingen, met een vlotte spreeksnelheid,
zonder ritmeverstoringen, is ontspannen, komt natuurlijk en spraakzaam over, en is
stabiel
- -> beïnvloeden elkaar onderling
Broddelen = het snel, niet helemaal helder en begrijpelijk geformuleerd en niet vloeiend-
spreken met veel herhalingen en valse starts
, Vak: vloeiendheidsstoornissen
2022- 2023
Niet-vloeiend spreken:
Disfluency is essentialy a place within an utterance where speech production is disrupted due
to a problem in either speech planning or execution. Such disruptions are unintended.
Consequently the speech that occurs during disfluent segments of an utterance is
superfluous or extraneous to its ideal or intended form (Onslow et al., 1992).
= problemen in spraakproductie bij plannen en uitvoeren, niet gewild, kunnen afleidend zijn
en opvallend
- Onderscheid:
o Gewenste/bedoelde vloeiende spraakuitingen
o Ongewenste/onbedoelde vloeiende spraakuitingen
Definitie starkweather (’87): “Wie een hoge mate van continuïteit met een behoorlijke
spreeksnelheid en met weinig inspanning realiseert in zoveel mogelijk spreeksituaties, is heel
vlot.”
Definitie van Boey (2010): ‘continuïteit en discontinuïteit’
- Mate van ononderbroken spraak
o Stil oponthoud
Structurele: pauzes die bepaald worden door de structuur v/d zin
Idiosyncratische: pauzes die je niet wilt, ongewilde pauzes
Intentionele pauzes: pauzes die je legt tijdens het spreken om iets te gaan
benadrukken en om aandacht te trekken
o Opgevulde pauzes
= dingen die je kunt doen om ervoor te zorgen dat de pauze niet opvalt of
niet lang duurt
Tussenvoegsels, herhalen zinsdelen
Definitie van Boey (’13):
- Discontinuïteiten tgv wijze van uitvoering spraakbewegingen
o Afwijking in duur
o Afwijkingen in spanning
- Snelheid van spreekbewegingen
o Te traag (bradylalie) of te snel (tachylalie)
o Duur spraaksegmenten en co-articulatie bepalend
- ‘inspanning’: spreken moet comfortabel zijn
Definitie van Jansen (in Bezemer, 2018):
Kernstottergedragingen type 1 Normale niet-vloeiendheden (type 2)
- Snelle meervoudige herhaling v/e - Langzame enkelvoudige herhaling v/e
klank klank of LG
Bv. k-k-k-kapitein Bv. dat is t-treffend
- Snelle meervoudige herhaling v/e Bv. een po-positie
lettergreep - Langzame enkelvoudige herhaling v/e
Bv. Democra-cra-cra-cratisch woord
- Snelle meervoudige herhaling v/e 1- Bv. gisteren gisteren ben ik
LG-woord - Zinsdeelherhaling
Bv.de-de-de de man Bv. ik ben toen, ik heb me toen
- Snelle meervoudige klankinterjectie - “uh”-interjectie
Bv. ik eh-eh-eh-eh wil Bv. ik wil… eh… even zeggen
- Verlenging v/e klank - Woordinterjectie: stopwoorden
