Inhoudsopgave
Deel 1: Kennismaking, begripsbepaling, theorie, onderzoeksmethoden ........................................... 2
1.1 Wat is cultuur? ......................................................................................................................... 2
1.1.1 Wat is crossculturele psychologie? ........................................................................................ 2
1.1.2 Wat is cultuur (niet)? ............................................................................................................. 2
1.1.3 Is psychologie universeel of uniek aan een specifieke cultuur?............................................. 3
1.2 Onderzoeksmethoden en theoretische modellen .................................................................... 4
1.2.1 De steekproef ........................................................................................................................ 4
1.2.2 Type onderzoek ..................................................................................................................... 4
1.2.3 Specifieke onderzoeksmethoden voor crossculturele psychologie ....................................... 8
Deel 2: Verschillen en gelijkenissen in gedrag, o.a. waarneming, geheugen, emotie, intelligentie en
mentale gezondheid ......................................................................................................................... 14
2.1 Waarneming, aandacht & geheugen ...................................................................................... 14
2.2 Intelligentie ............................................................................................................................ 20
2.3 Mentale gezondheid ............................................................................................................... 26
2.4 Emoties ................................................................................................................................... 32
Deel 3: Interculturele contacten en communicatie, gastcollege & TOPOI ........................................ 36
3.1 Acculturatie ............................................................................................................................ 36
3.2 Crossculturele psychologie & Onderwijs ................................................................................ 43
3.3 Crossculturele psychologie & Werk ........................................................................................ 52
3.4 Gastcollege intercultureel werken en interculturele competenties ....................................... 57
3.5 TOPOI ..................................................................................................................................... 61
,Deel 1: Kennismaking, begripsbepaling, theorie, onderzoeksmethoden
1.1 Wat is cultuur?
1.1.1 Wat is crossculturele psychologie?
*Definities;
o Crossculturele psychologie ...
➢ ... bestudeert het gedrag v/h individu in wisselwerking met zijn culturele omgeving
➢ ... is de kritische en vergelijkbare studie van culturele effecten op menselijk gedrag
➢ ... bestudeert psychologische diversiteit & onderliggende redenen voor diversiteit
➢ ... is de wetenschappelijke studie v/d variatie in menselijk gedrag, rekening houdend
met het feit dat het gedrag beïnvloed wordt door een culturele context
➔ Gebiedsomschrijving;
o Cultuurverschillen én gelijkenissen onderzoeken in psychologische fenomenen
*Het belang van crossculturele psychologie;
o Besef eigen culturele bril => Cultuur beïnvloedt anderen
o Etnocentrisme tegengaan
➢ De houding waarbij de eigen omgeving/cultuur bewust of onbewust als maatstaf
gebruikt wordt om de rest van de wereld te beoordelen
-> ‘‘Wij’ zijn normaal, ‘zij’ zijn afwijkend’
➢ Psychologie als wetenschap is niet immuun voor etnocentrisme
o Waardering en respect voor andere culturen
o Cultuur kan een gevoelig onderwerp zijn
o Veel psychologisch onderzoek is ‘WEIRD’
➢ White, Educated, Industrialized, Rich, Democratic
-> > 4000 onderzoekspapers
-> 20 jaar
-> Deelnemers;
▪ 95% => VS, Europa & Engels sprekende landen (bv. Australië)
-> MAAR deze landen omvatten slechts 12% v/d wereldbevolking
1.1.2 Wat is cultuur (niet)?
*Definitie(s) van cultuur;
o Honderden definities van cultuur ...
➢ Een door de mens verworven complex geheel dat kennis, geloof, kunst, moraal,
wetten, gebruiken, en alle andere capaciteiten en gewoontes omvat
➢ Het deel van de menselijke omgeving dat door mensen gemaakt is => (Im)materie
➢ Cultuur is de collectieve mentale programmering, die de leden van 1 groep op
categorie mensen onderscheidt van die van een andere
o Cultuur is ...
➢ ... een door een gemeenschap gedeeld systeem ...
➢ ... van waarden, normen, ideeën, attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en
de producten ervan ...
➢ ... die van generatie op generatie worden overgeleverd.
o Interpretatie kan breed of eng;
➢ Brede zin
-> Natuur tegenover cultuur; dat wat de mens schept
➢ Enge zin
-> Kunstuitingen, bedrijfscultuur, jongerencultuur
, o Cultuur is ...;
➢ Gedeeld
-> Voor cultuur is een groep nodig
-> De mate waarin varieert => Individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur
-> Verschillen tussen culturen
➢ Geleerd
-> Cultuur wordt overgebracht door socialisatie;
-> Enculturatie => Cultuuroverdracht in tijd
-> Acculturatie => Cultuuroverdracht in geografische & sociale ruimte
➢ Dynamisch
-> Cultuur beïnvloedt gedrag en vice versa
-> Een nieuwe (sub)cultuur kan zich soms heel snel vormen
➢ Adaptief
-> Cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op ecologische, sociopolitieke en
biologische factoren
-> Ecocultureel perspectief => Ecologische omgeving is van invloed op de cultuur
*Wat is cultuur niet;
o Een ras / Een nationaliteit
*Conclusie;
o Cultuur is moeilijk af te bakenen
1.1.3 Is psychologie universeel of uniek aan een specifieke cultuur?
2 benaderingen;
*Het absolutisme;
o Psychologie wordt niet beïnvloed door de culturele context
o Extreem universele aanpak
➢ Zoeken naar psychologische functies die geheel cultuurvrij zijn
o Kritiek op absolutisme in extremis;
➢ Zeer abstracte functies
➢ Wat met vele betekenisvolle culturele variatie???
➢ Ons brein is heel plastisch, én wordt dus beïnvloed door onze (culturele) ervaringen
*Het relativisme;
o Er bestaat geen contextvrije psychologie
o Iedereen maakt deel uit van 1 of meer culturen
o Menselijke psychologie kan slechts begrepen worden binnen de context van de cultuur
waarin het verschijnt
o Kritiek op relativisme in extremis;
➢ Te verschillend om te kunnen interageren?
➢ Algemene morele standaarden en wetgevingen?
➢ Niet vergeten dat we over culturen heen ook enorm veel gemeen hebben
➔ Zit de waarheid in het midden?;
o Gematigd absolutisme + Gematigd relativisme
➢ Erkenning van gelijkenissen én verschillen
, 1.2 Onderzoeksmethoden en theoretische modellen
1.2.1 De steekproef
*Samenstelling van de steekproef;
o Methode 1; Random sampling
➢ Willekeurig, per toeval
➢ Zonder duidelijk verwachtingspatroon
o Methode 2; Systematische sampling
➢ Met een vooraf bedachte systematiek
➢ Het selecteren van groepen o.b.v. theoretische veronderstelling
-> Leden worden uit een populatie geselecteerd o.b.v. een vast, periodiek interval
o Methode 3; Convenience sampling
➢ Gemak
➢ Deelnemers zijn diegenen die je gemakkelijk kan bereiken of die zelf interesse
hebben in het thema
*Aandachtspunten;
o Wees je bewust van elke keuze en welke invloed die kan hebben op je resultaten
o Generaliseerbaarheid
o Vergelijkbaarheid
o Belang van culturele kennis
1.2.2 Type onderzoek
1.2.2.1 Kwalitatief onderzoek
o Interviews, observaties, inhoudsanalyse
o Luisteren & Kijken
o Informatie komt vooral vanuit de mensen zelf
o Dieper inzicht
o Subjectieve interpretatie
o Kleine steekproef
o Tijdsintensief
Interviews
o Open vragen stellen aan mensen om diep inzicht te krijgen in hun persoonlijke ervaringen,
mening, gevoelens, redenen, ...
o Deelnemers kunnen een antwoord toelichten en nuanceren
o Er kunnen dingen naar boven komen die je zelf als onderzoeker niet wist of voorspeld had
o Aandachtspunt => Kennis nodig van de taal en cultuur
*Voorbeeld => Culturele verschillen in wat we kinderen willen aanleren?
o Interviews bij kinderverzorgers in Nederland
o Onderzoek naar crossculturele verschillen in waarden ‘onafhankelijkheid’ en ‘samen spelen’
➢ Nederlandse verzorgers VS. Nederlandse verzorgers met Caraïbische achtergrond
o Resultaat;
➢ Nederlandse verzorgers ➔ Vonden onafhankelijkheid belangrijker dan sociaal aspect
➢ Caraïbische achtergrond ➔ Vonden aanleren van sociale vaardigheden belangrijker
➢ Hoe langer de verzorgers met een andere achtergrond in Nederland woonden, hoe
belangrijker ook zij ‘onafhankelijkheid’ vonden en vice versa
-> Acculturatie