Personen met een
psychische
kwetsbaarheid
Hoofdstuk 1: Een helikopterblik op onze
geestelijke gezindheidszorg
1 Geschiedenis van de psychiatrie
1.1 Kort overzicht
1.1.1 Prehistorie – oudheid
Oorzaak ziekten = geesten die men had beledigd
Gaten in schedel boren om boze geesten te bevrijden uit hoofd
Hippocrates:
= vader van geneeskunde
Ziekte is gevolg van invloed van boze geest
Behandeling krankzinnigheid: warme en koude baden, rust, dieet
Ziekte veroorzaakt door onjuiste mengeling van lichaamsvocht
De eed van Hippocrates: oog op het beter maken van de patiënt en
verplicht zijn om iedereen te helpen in nood
Galenus van Pergamon:
Overheersing van bepaald lichaamsvocht:
o Bloed: sanguinisch type = levendig en hartelijk
o Slijm: flegmatisch type = kalm en bedachtzaam
o Gele gal: cholerisch type = opvliegend
o Zwarte gal: melancholisch type = droefgeestig, angstig,
pessimistisch
1.1.2 300 – 1600
Vroeger treurigheid of melancholie, nu: depressie = 8ste bekoring,
slechte gedachtegang
1
, “Geesteszieken, nutteloos, zot, gevaarlijk”
Steeds minder tolerantie voor afwijkend en zonderling gedrag
(bezeten en verstoorders van openbare orde) in dolhuizen
plaatsen
Behandeling: Kwade stoffen uit het lichaam weg laten vloeien
Kei- of steensnijdingen: ‘steen’ uit de schedel halen (insect/ horzel
die zogezegd steen werd na het kruipen in de hersenen)
Zieken in staat om met goden te communiceren
Beperkt aantal congregaties verzorgt van “geesteszieken
Middeleeuwen: heksenvervolgingen inquisitieprocessen, folteringen
Psychiatrische gezinsverpleging
o Vorm van pleegzorg waarbij een gezin een persoon met een
psychische stoornis opvangt in huis
Dimpna
o Patrones van bezetenen en geesteszieken
16de eeuw: krankzinnigen toerekeningsvatbaar + aansprakelijk
vanuit juridisch standpunt (= andere visie dan in middeleeuwen)
1.1.3 1600 – 1800
Internering van razende krankzinnigen, gekken, dollen in
erbarmelijke omstandigheden (weinig hygiëne, zorg, gezonde
voeding, slechte gevangenis)
In dolhuizen, gasthuizen, godshuizen
Brutale afsluiting van de samenleving
Kloosters: opname en verzorging geesteszieken
o Heksenprocessen leiden tot vervolging van geesteszieken
Krankzinnigen worden voor eerst vanuit juridisch standpunt
aansprakelijk en toerekingsvatbaar
René Descartes:
“Ik denk dus ik ben” + “Ik ben een denkend ding”
Cartesiaans dualisme: geest (rede) onderscheiden van lichaam
(natuur)
Wereld = machine + mens= mechanisch systeem
waarnemingsimpulsen doorgeeft aan hersenen (= neuropsychologie)
2
,1.1.4 19de eeuw: Industriële revolutie + Franse revolutie
Geesteszieken: lichamelijk ziek + recht op medische zorg
Kritiek onmenselijke praktijken dolhuizen
o Werden krankzinnigengestichten
Phillip Pinel (Parijs)
Einde aan bepaalde technieken
Pionier Franse psychiatrie
Bevrijden van geesteszieken
Ontwikkelde ideeën aard en behandeling psychiatrische
aandoeningen (therapie met contact patiënt centraal)
Jozef Guislain (Gent)
1ste behandelaar BE van geesteszieken
Therapie gebaseerd op Pinel
Bevrijde geesteszieken uit Geraard de Duivelsteen (Gent)
Humane behandelingen
Eigen baanbrekend project (Dr. Guislain museum)
Kanunnik Petrus-Jozef Triest (Gent):
Stichter van Zusters en Broeders van Liefde (= focus op zorg)
Bijzondere geneesheer Gent
Schroeder Van der Kolk (NL):
Verbetering verpleging geesteszieken
Krankzinnigenwet: opname, ontslag, toezicht door staat op zorg
Dr. Everts (NL):
Gesticht Meerenberg: specifiek gericht op geestelijke
gezondheidszorg
o Moestuintjes en werkplaatsen ontstaan
minimaatschappijtjes
Joseph Breuer + assistant Sigmund Freud:
Neurose gevolg beleving verdrongen naar onderbewust
Basis psychoanalyse
3
, Collocatiewet: regeling gedwongen opnames
Kerk: ontwikkelen initiatieven zorg patiënten met psychische aandoening
1.1.5 1ste helft 20e eeuw: psychogenocide
1. Patiënten in groter wordende instellingen in de hoop spontaan beter
te worden
2. Mogelijkheid tot psychoanalyse
Voor patiënten met meer zelfinzicht
Duur
Alternatieven zoeken: koortskuren, slaapkuren, shockkuren, …
Chirurgie: verbreken van verbinding van voorhoofdgedeelte en rest van de
hersenen en zenuwstelsel emotionele veranderingen
Beperkte resultaten
Ethische kritiek
Liggende houding: zenuwstelsel doen rusten
Badtherapie: kalmeren van onrustige patiënten
Elektroshocks: hallucinaties verminderen
Hans Berger: EEG (Elektro-encefalogram)
o Diagnosetoestel in neurologie
CT (computertomografie) + MRI (Magnetic Resonance Imaging) +
PET-scan (Positron Emission Tomography) beeldvormend
onderzoek
Psychiatrische instelling: onder toezicht van minister van Justitie onder
toezicht van minister van Volksgezondheid
1.1.6 1950 – 2010
Jaren 60
Opkomst psychofarmaca
o Chloorpromazine: hallucinaties, wanen en angsten temperen
o Medicatie toedienen minder mensen in instellingen, kunnen
makkelijker thuisblijven
Antipsychiatrie: tegen hoog medicatiegebruik
Vermindering opnames psychiatrie
Ontstaan open afdelingen: A-dienst (observatie en intensieve zorg),
T-dienst (resocialisatie en re-integratie)
4