Druggebruik: een orthopedagogische benadering
Druggebruik: een orthopedagogische benadering.......................................................1
Hoofdstuk 1: Herstel...............................................................................................2
1. Inleiding.........................................................................................................2
2. Definitie binnen de geestelijke gezondheidszorg..................................................3
3. Dimensies van herstel......................................................................................3
4. Herstel binnen de verslavingszorg......................................................................4
5. Definitie binnen de verslavingszorg....................................................................4
6. Herstelkapitaal................................................................................................5
6. Samenvattend: herstel binnen verslavingszorg....................................................5
7. Voorwaarden met betrekking tot herstel.............................................................5
8. Implicaties voor de ondersteuning van personen met middelenmisbruik.................6
Hoofdstuk 2: CGG preventiewerk..............................................................................7
1. Algemeen.......................................................................................................7
2. Wat is preventie?.............................................................................................7
3. Preventief gezondheidsbeleid in België................................................................8
4. Beleidsmatig werken........................................................................................9
5. Visie...............................................................................................................9
6. Regels en afspraken.......................................................................................10
7. Zorg en begeleiding........................................................................................10
8. Educatie........................................................................................................11
9. Omgevingsinterventies...................................................................................12
Hoofdstuk 3: Drugpreventie...................................................................................14
1. Situering Drugpunt.........................................................................................14
2. Twee-ledige taak............................................................................................14
3. Motiverende gespreksvoering..........................................................................15
4. Psycho-educatie.............................................................................................15
Hoofdstuk 4: Harm reduction.................................................................................17
1. Inleiding.......................................................................................................17
2. Definitie en krachtlijnen..................................................................................17
3. Geschiedenis harm reduction...........................................................................18
4. Harm reduction in de praktijk..........................................................................20
5. Concrete interventies......................................................................................21
6. Opdracht.......................................................................................................22
7. Gastspreker...................................................................................................23
Hoofdstuk 5: Ambulante verslavingszorg.................................................................24
, 1. Situering in het ruimere landschap...................................................................24
2. Overzicht verschillende vormen ambulante verslavingszorg.................................24
3. Visie op verslaving en implicaties voor ondersteuning.........................................27
4. Visie op ambulante verslavingszorg vanuit De Kiem............................................30
5. Aanbod ambulante verslavingszorg binnen De Kiem...........................................32
6. Wat nog…......................................................................................................32
Hoofdstuk 6: Residentiële Alcohol- en Drughulpverlening...........................................33
1. Wat zijn stoornissen in het gebruik van middelen?.............................................33
2. Residentiële alcohol- en drughulpverlening........................................................39
Hoofdstuk 7: Juridische context drughulpverlening...................................................45
1. Juridische context..........................................................................................45
2. Wat kan/mag de politie doen bij (vermoeden van) inbreuken op de drugwet?........48
3. Wat zegt de wet over ouders?..........................................................................49
4. Wat zijn de regels over drugs in het verkeer?....................................................50
Hoofdstuk 1: Herstel
1. Inleiding
, 1.1 Ontstaansgeschiedenis
- Wortels binnen de geestelijke gezondheidszorg
- Anti-psychiatrie - de-institutionalisering
o De-institutionalisering: afbouw van de grote residentiële instellingen
- Kritiek op het medisch model
o Waarbij enkel gefocust werd op de symptomen
2. Definitie binnen de geestelijke gezondheidszorg
Definitie herstel (geestelijke gezondheidszorg) - Anthony:
Recovery = ‘a deeply personal, unique process of changing one’s attitudes, values,
feelings, goals, skills and/or roles. It is a way of living a satisfying, hopeful, and
contributing life, even with limitations caused by illness. Recovery involves the
development of new meaning and purpose in one’s life as one grows beyond the
catastrophic effects of mental illness.’
Herstel kan voor iedereen verschillend ingevuld worden
Wat voor de ene werkt, werkt niet perse voor de andere
3. Dimensies van herstel
- Klinisch herstel: bevorderen van gezondheid, reductie van symptomen
- Functioneel herstel: uitvoeren van dagelijkse activiteiten en herstel van
functioneren op biopsychosociaal vlak
- Maatschappelijk herstel: betreft iemands participatie en positie in de
samenleving (bijv. rol in het gezin, werk hebben (al dan niet betaald),
maatschappelijke identiteit herwinnen, ...)
- Persoonlijk herstel: hoop, zelfwaardering, identiteit, zingeving,
toekomstperspectief
3.1 Conceptueel kader rond persoonlijk herstel in de
geestelijke gezondheidszorg
1. Connectedness
2. Hope and optimism
3. Identity
4. Meaning
5. Empowerment
3.1.1 Verbinding (connectedness)
- Ondersteuning
- Relaties
- Ondersteuning van anderen
- Samenleving
3.1.2 Hoop en optimisme (hope and optimism)
, - Geloof in herstel
- Motivatie om te veranderen
- Hoop geïnspireerde relaties
- Positief denken en succes
- Dromen hebben
3.1.3 Identiteit (identity)
- Opbouwen van een positieve identiteit
- Aan de slag gaan met stigma
3.1.4 Betekenisgeving - zingeving (meaning)
- Spiritualiteit (het geloof)
3.1.5 Empowerment
- Gedeelde verantwoordelijkheid (niet enkel de cliënt, ook hulpverlener, context,…)
- Controle over het leven
- Focussen op de sterktes
4. Herstel binnen de verslavingszorg
- Zesde staatshervorming (2015) evolutie naar meer herstelgerichte zorg
- Visienota: naar een geïntegreerde en herstelgerichte zorg voor mensen met een
verslavingsprobleem
- ‘Herstel van verslavingsgedrag en eraan gerelateerde problemen is een
individueel proces van positieve verandering, op vlak van gezondheid, dagelijks
functioneren, maatschappelijke participatie en persoonlijke ontwikkeling’
4.1 Vandaag de dag
- Vernieuwde aandacht lange-termijn herstel ( chronische ziekte)
o Men gaat er lang en veel tijd steken in het herstel
- Aandacht voor diversiteit
o Er zijn verschillende manier om te kijken naar druggebruik in het
hersteltraject
o Herstel kan voor iedereen verschillend ingevuld worden (bijv. voor de ene
helemaal niet meer gebruiken en bij de ander gecontroleerd gebruik)
- Intensieve, korte-termijn, symptoomgerichte hulpverlening sluit niet aan leidt
makkelijker/sneller tot herval
- Van acute zorg naar herstelbenadering
5. Definitie binnen de verslavingszorg
Definitie herstel (verslavingszorg) - White:
Recovery = ‘… the experience (a process and sustained status) through which
individuals, families, and communities impacted by severe alcohol and other drug (AOD)
problems utilize internal and external resources to voluntarily resolve these problems,
heal the wounds inflicted by AOD-related problems, actively manage their continued
vulnerability to such problems, and develop a healthy, productive, and meaningful life.’
,6. Herstelkapitaal
- Hulpverlening is niet de enige weg naar herstel, verschillende elementen die hier
impact op hebben = herstelkapitaal
- Focus niet langer op pathologie, maar op interne en externe bronnen nodig om
herstel te initiëren en behouden
o Niet meer focus op het misbruiken van het middel, maar de bronnen die in
de persoon zelf zitten en in de ruimere omgeving
- Continuüm bestaande uit negatieve en positieve zijde
o Bronnen die helpen en die bemoeilijken
5.1 Drie vormen herstelkapitaal (White en Cloud) die te
beïnvloeden zijn door professionals
- Persoonlijk kapitaal: persoonlijke eigenschappen en vaardigheden
- Sociaal kapitaal: iemands netwerk (inclusief lotgenoten/peers) en de mate dat
men hier steun en aanvaarding aanvaart
- Maatschappelijk of gemeenschapskapitaal: hulpbronnen in de ruimere
omgeving
Verschillende bronnen worden ingezet om ‘een verslavingsprobleem’ te
overwinnen
o Belangrijk om op deze drie vormen beroep te doen
6. Samenvattend: herstel binnen verslavingszorg
- Geen onze size fits all: geen enkel herstelproces is identiek, opletten met
definiëring van het concept ‘herstel’
- Nood aan verschillende vormen van ondersteuning
- Herstel als langetermijnproces, herstel is geen uitkomst
o Er is geen moment dat je zegt dat er bent, het is een levenslang proces
- Intensieve, kortdurende symptoomgerichte behandeling sluit niet aan
- Sterktegerichte benadering
7. Voorwaarden met betrekking tot herstel
- Gericht op verschillende levensdomeinen
- Op vlak van verslaving zijn verschillende streefdoelen mogelijk: abstinentie,
gecontroleerd of verminderd gebruik, of verminderen van de schadelijke gevolgen
voor de persoon/omgeving
- Om herstel te bevorderen is samenwerking met verschillende sectoren belangrijk,
niet enkel categoriale zorg (bijv. werkgelegenheid, justitie, welzijnswerk,…)
- Nood aan kennis bij de eerste lijn case finding
- Verslaving niet als exclusiecriteria opnemen toegankelijkheid
- Belang om in te zetten op beeldvorming bij zorgverleners en ruimere samenleving
maatschappelijke component (stigma)
o Hoe als professional kijken naar iemand met een verleden met
middelengebruik
,8. Implicaties voor de ondersteuning van personen met
middelenmisbruik
- Nood aan een zorgcontinuüm + combinatie van medicatie, counselling, therapie,
schadebeperking, dienstverlening en maatschappelijke ondersteuning
- Niet louter professionele ondersteuning (vb. lotgenoten, zelfhulpgroepen,…)
- Verslaving = chronische aandoening nood aan langetermijnbenadering
- Middelenafhankelijkheid: gezondheids- én sociale problemen
- Gebruik heeft een functie
o Bijv. plezier maken, iets onderdrukken
- Vaak primaire focus op druggebruik en onderliggende oorzaak, ondanks prioriteit
van andere leefdomeinen
- Verschillende wegen naar herstel, herstel kan ook zonder hulpverlening
- Inzetten op herstelkapitaal
- Inzicht in persoonlijke ervaringen van druggebruikers verhogen inzicht omtrent
impact van verslaving ervaringsdeskundigheid
- Herstelondersteunend in plaats van herstelgericht: coachende houding + rol:
persoon bepaalt invulling
- Nood aan aansluiting tussen zelfhulpgroepen en verslavingszorg
8.1 Ervaringsdeskundigheid
- Als derde bron van kennis, naast professionele en theoretisch-wetenschappelijke
kennis
- Voorbeeldfunctie - rolmodel (hoop)
- Inzet op verschillende niveaus:
o Ondersteunen individuele herstelprocessen
o Inrichten van herstelondersteunende zorg
o Beïnvloeden van sociaal-maatschappelijke processen en creëren van
kansen
- Coalitie tussen formele en informele netwerk
- Ontstaan eigen regienetwerken: initiatieven van en door mensen met
verslavingsproblemen/psychische problemen (bijv. herstelacademies)
CENTRAAL: verandering van machtsverhoudingen
, Hoofdstuk 2: CGG preventiewerk
1. Algemeen
Preventie Tabak, Alcohol en Drugs (CGG)
- Thema’s: tabak, alcohol, medicatie, drugs, gamen en gokken
- Werking: regionale preventiewerking, spreiding over Vlaanderen (11 CGG’s met
preventiewerking TAD)
- Doelgroep: sleutelfiguren uit diverse sectoren
- Aanbod:
o Vormingen en trainingen
= betalend
o Coach bij het opstellen van een tabak-, alcohol- en drugbeleid
= gratis proces
o Advies en consult
2. Wat is preventie?
2.1 Definiëring
Definitie preventie
Preventie = ‘interventies die een duidelijk doel hebben (en dus ontwikkeld zijn) en
systematisch een probleem trachten te voorkomen. Het doel moet zijn om een probleem
te voorkomen en dit moet op een systematische manier gebeuren, niet door een
eenmalige interventie maar door het ontwikkelen van een preventiestrategie/beleid.’
(EMCDDA online, 2019)
2.2 Indeling
2.3 Settinggericht werken
- Gezin
o Alles naar ouders toe
o Infoavonden
- School
- Werk
- Omgeving
- Media
- Gemeenschap
o Alles rond community binnen een bepaalde stad of gemeente
o Bepaalde zaken gaan installeren
,3. Preventief gezondheidsbeleid in België
3.1 Het preventiedecreet
3.1.1 Actoren
3.1.1.1 DOELGROEPEN
Op wie je je preventie gaat richten
3.1.1.2 INTERMEDIAIRS
- Advocaten
- Politie
- Ziekenhuis
- Brandweer
- Leger
- School
3.1.1.3 PREVENTIEORGANISATIES
- Tandarts
- Jeugdbeweging
- School
- Hobby
3.1.1.4 ORGANISATIES MET TERREINWERKING
- CLB
- Kind & Gezin
- CGG
- Mutualiteit
- De Sleutel
- Free Clinic
- CvKO (centrum voor kankeropsporing)
- Centrum ter preventie van zelfdoding
3.1.1.5 LOGO’ S
- /
3.1.1.6 PARTNERORGANISATIES
- VLESP (Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie)
- SENSOA
- VAD
, - Vlaams instituut gezond leven
- Eetexpert
3.1.1.7 VLAAMS AGENTSCHAP ZORG EN GEZONDHEID
- /
3.1.1.8 MINISTERIE
- /
4. Beleidsmatig werken
Altijd starten vanuit een visie en zo de pijlers vorm gaan geven
o Afspraken en regels = sanctionerend
o Educatie = sensibilisering
o Omgevingsinterventies = omgeving zo inrichten dat de gezonde keuze de
makkelijkste keuze wordt
o Zorg en begeleiding
DOELEN
- Problemen voorkomen
- Er correct op reageren wanneer ze zich toch voordoen
HOE
- Gratis coaching van CGG, lokale of intergemeentelijke preventiewerker
- Aan de hand van gidsen rond drugbeleid van VAD
4.1 Succesfactoren beleid
- Start een werkgroep op
- Zorg voor mandaat van de directie
- Betrek de volledige organisatie en zorg voor een draagvlak
- Betrek jongeren en/of ouders
- Start met het in kaart brengen van wat er al is (sterke punten en knelpunten)
5. Visie
5.1 Mens-Middel-Milieu
MMM-model 3 categorieën
- Veelheid aan factoren
, o Beschermende factoren
o Risicofactoren
- Wisselwerking (tandwielen)
6. Regels en afspraken
6.1 Matrix regels en procedures
Middel
Bezit Gebruik/onder Dealen/delen Aandachtspunten
invloed
Op school:
Regel
Omgeving:
Procedure bij
vermoeden
Procedure bij
bewijs
7. Zorg en begeleiding
7.1 Begeleidingsproces
7.1.1 Opmerken
7.1.1.1 SIGNALEN?
Niet zo eenvoudig te herkennen
- Signalen kunnen zo gewoon zijn dat ze niet opvallen
- Signalen kunnen verschillen van persoon tot persoon
