Kinderen en jongeren met gedrags- en emotionele problemen
1. INLEIDING
Enkele stellingen… wat is normaal / wat wijst mogelijks op een stoornis?
- Een kind van 2,5 jaar is niet zindelijk overdag (plast nog regelmatig in de broek)?
Normaal
- Een tiener komt in opstand tegen haar ouders die haar hadden verboden om uit te gaan en ze kruipt
‘s avonds uit haar raam om met vrienden te gaan feesten?
Normaal
- Een man van 20 denkt dat de televisie tegen hem spreekt.
Niet normaal
- Een meisje van 19 jaar wilt niet aan de kant van de ruit zitten in de trein omdat ze het een vies idee
vindt dat er andere mensen tegen die ruit hebben geleund.
Normaal (zeker nu bij corona)
2. WAT ZIJN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN?
2.1. Terminologie
Gedrags- en emotionele problemen = alle kinderen die zich zichtbaar ongewoon of abnormaal
gedragen of die zichtbaar ongewone of abnormale reacties vertonen, en dat afgezien van de ernst, de
oorzaak of de context van het gedrag of de emotie
Ook kinderen met (functionele) lichamelijke klachten die onvoldoende geklaard kunnen
worden door een lichamelijke ziekte
Deze cursus: eerder ernstige problemen
Problemen worden ernstig wanneer ze langdurig of blijvend worden, in combinatie voorkomen met
andere problemen en/of een ernstig lijden tot gevolg hebben bij het kind en/of de directe omgeving
(kan van licht naar ernstig gaan)
2.2. Aandachtspunten bij het definiëren van gedrags- en emotionele problemen
Voor ze als problematisch te zien moeten we met deze 4 dingen rekening houden:
- Ontwikkelingsperspectief
Gedrag of emoties die op de ene leeftijd nog adequaat en aangepast worden genoemd, dat op een
andere leeftijd niet meer zijn.
Weten wanneer gedrag of emoties wel/niet aangepast zijn aan de leeftijd
Kennis van ontwikkeling is belangrijk
Vb. woedebuien en druk gedrag bij een kleuter worden nog getolereerd want worden
beschouwd als ‘hoort bij de leeftijd’
, - Continuümgedachte
Verschilt het gedrag van kinderen met gedrags- en emotionele problemen kwalitatief meestal niet
van het gedrag van normale kinderen
De gedragingen worden op een continuüm geplaats naargelang hun ernst, intensiteit en chroniciteit.
Kinderen met gedrags- en emotionele problemen vertonen deze gedragingen frequenter, intenser,
langduriger en in verschillende situaties.
= zijn geen 2 categorieën (niet normaal- normaal) ontwikkeling van normaal naar problemen is een
continuüm. Ontwikkeling naar problemen gebeurt stapsgewijs en langzaamaan. (sleept al een hele tijd)
Wij zijn eerste lijn, op tijd ingrijpen voor de ontwikkeling van die problemen -> op tijd ingrijpen ->
voorkomen dat problemen heel erg worden. Kinderen en jongeren detecteren om te voorkomen dat
zij erge problemen ontwikkelen
- Context
Gedrag en emoties moet men bekijken met de situatie. De setting, activiteiten en de pedagogische
aanpak hebben een grote impact op het gedrag van een kind. Dit kan betekenen dat kinderen in de
ene setting geen moeilijk gedrag vertonen maar in de andere wel.
Bekijken van gedrag en emoties van kinderen in de situatie waarin ze zich voordoen
Context is belangrijk. Kind met ADHD wordt bv geholpen door duidelijke structuur te hebben -> ADHD
zou misschien minder sterk naar voren komen (wel meer botsingen tussen ouder-kind). Context waarin
men opgroeit, speelt belangrijke rol. (leerkracht, ouders…)
- Informant
De emoties en het gedrag moet je ook bekijken met de beoordelaar. (wie aangeeft dat het kind
problemen heeft)
Wie beoordeelt het gedrag van het kind?
Wie op gesprek komt en die informatie geeft over het kind/ gezin speelt ook een rol. Bv gescheiden
ouders hebben een ander beeld van hun kind (papa alleen in weekend, moeder doorheen de week=
andere visie)
Op school is het kind op zijn gemak, thuis ontploft hij -> verschillende visies
(ouders weten misschien niet wat er normaal is voor een kind van die leeftijd= als ouders
problemen ervaren kan pedagogisch advies zeker noodzakelijk zijn-> zo kan op lange termijn
gedragsproblemen vermeden worden)
Verschillende mensen zien ander stukje van kind waardoor verhalen soms tegenstrijdig zijn
, 3. CLASSIFICATIE VAN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN
Classificatie= systematisch ordenen en groeperen van gedragsproblemen op basis van gelijke
eigenschappen en onderlinge relaties
Doel: gemeenschappelijke taal
Vb. verwijzen we naar dezelfde gedragskenmerken wanneer we spreken van aandachtsproblemen?
Diagnoses op deze manier met elkaar te bespreken (onder professionals)
Deze cursus: DSM-5 = Diagnostic and statistical manual of Mental Disorders of the Amercian Psychiatric
Association
Overzicht van alle in de westerse wereld erkende klinische geestelijke gezondheidsstoornissen en
andere aandoeningen die een reden voor zorg kunnen zijn (met aandacht voor kinderen)
➔ Worden beschreven in de termen van cognitie, emotieregulatie en/of gedrag
Zorgen dat een persoon en/of zijn omgeving een ernstig lijden ondervinden en er een
significant disfunctioneren is voor sociaal, persoonlijk en professioneel (of school voor een
kind)
Stoornissen worden geoperationaliseerd door middel van criteria
Geven kernsymptomen weer
ALS een vooraf bepaalde hoeveelheid criteria aangevinkt kan worden bij een persoon en andere
stoornissen uitgesloten kunnen worden DAN kan de stoornis in de betekenis van ‘onderkenning’
worden gesteld.
➔ Wat die criteria zijn en hoeveel er nodig zijn voor vaststelling is vastgelegd bij conventie
Dit systeem leunt aan bij het medisch model (‘iedere stoornis heeft aparte oorzaak’)
Nadelen:
- Soms te veel los gezien van omgeving en context van het kind
Gevaar: gedrags- en emotionele wordt te hard bekeken vanuit medisch model
- Vooral kritiek op het ‘alles of niets’ karakter
- Valide voor andere culturen?
Het vindt zijn aanleg in het Westerse denkkader van ziekte, afwijkend gedrag en
psychopathologie (in andere culturen wordt hier vaak anders over gedacht)
Andere culturen zoeken andere verklaringen, westen: willen onderzoeken (wetenschappelijke
methode), andere culturen: bv dingen die gebeuren in vorig leven hebben nu invloed/ krachten/
magische fenomenen… DSM is westers, cliënten met andere overtuigingen, daarbij gaat dit niet
werken.
, Gemeenschappelijk taal. (zo zien we onder elke stoornis hetzelfde, om als hulpverlener te
communiceren= niet om met cliënten te communiceren)
Maar…opgelet voor labels en stigmatisering!
- Deze cursus, DSM 5,… geeft een gemeenschappelijke taal voor hulpverleners. Deze taal
gebruik je niet (altijd) naar de cliënt toe!
- Elke cliënt en zijn systeem is uniek, dat vereist maatwerk.
4. EPIDEMIOLOGISCH ONDERZOEK NAAR GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN BIJ KINDEREN
EN JONGEREN
= systematische studie naar
- prevalentie (= het voorkomen op een bepaald moment in de tijd)
- verspreiding in een bepaalde bevolkingsgroep
- factoren die het voorkomen en de verspreiding beïnvloeden
➔ vanwaar komt het, wat kan je er aan doen, hoe komt het dat sommigen dit ontwikkelen en
anderen niet…
➔ moeilijke stukken
Uit onderzoek blijkt:
Prevalentie van gedrags- en emotionele problemen bij kinderen en jongeren ligt hoog
Gedrags- en emotionele problemen hangen nauw samen met:
- Geslacht: Prevalentiecijfers liggen bij jongens hoger dan bij meisjes (ongeveer 2:1)
moeilijk te verklaren hoe dit komt. (komt anders tot uiting= problemen worden meer
gerapporteerd bij jongens= externaliserende problemen/ bij meisjes minder ernstig genomen=
internaliserende problemen)
- Leeftijd: Jongere kinderen laten andere gedragsproblemen zien dan oudere (geen invloed op
prevalentie wel op de aard). Kinderen bekijken in ontwikkelingsfase. (bv depressie bij
kinderen: cognitieve gedachten zijn er nog niet ‘ik stel niets voor’, eerder bij volwassenen want
ontwikkelen al cognitie en zelfbeeld). -> gemiddeld ongeveer 10% van de opgroeiende
jongeren die hiermee kampt die professionele zorg behoefden. Prevalentie van
externaliserende problemen neemt af bij het ouder worden, maar psychosomatische klachten
nemen toe.
- SES: Prevalentie van gedragsproblemen is hoger bij kinderen uit zwakke sociale milieus
In bepaalde milieus komen problemen vaker voor. Geen stabiel inkomen, niet goed
gehuisvestigd… leven in slechtere omstandigheden= meer kans om problemen bij kinderen te
hebben. Voldoende oog hebben voor status, leven in moeilijkere en stresserende situaties
Gedragsproblemen van kinderen zijn vrij stabiel
➔ Neemt toe in frequentie en intensiteit als er niet tijdig wordt ingegrepen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper emiliegoethals. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,39. Je zit daarna nergens aan vast.