Eerste master rechten VUB 2022-2023
SAMENVATTING INTERNATIONAAL
PRIVAATRECHT: BIJZONDER DEEL
Inhoudsopgave
Staat en bekwaamheid........................................................................................................3
Internationale bevoegdheid van de Belgische rechter............................................................4
Toepasselijk recht....................................................................................................................4
Volwassenbeschermingsverdrag.............................................................................................5
Naam..................................................................................................................................7
Internationale bevoegdheid....................................................................................................7
Toepasselijk recht....................................................................................................................8
Enkele arresten......................................................................................................................10
Huwelijk............................................................................................................................12
Huwelijkssluiting in België.....................................................................................................12
Huwelijkssluiting in België: Internationale bevoegdheid......................................................12
Huwelijkssluiting in België: Toepasselijk recht......................................................................12
Huwelijk in het buitenland.....................................................................................................14
Nietigverklaring van het huwelijk..........................................................................................17
Nabeschouwing.....................................................................................................................19
Natuurlijke afstamming.....................................................................................................20
Internationale bevoegdheid..................................................................................................20
Toepasselijk recht..................................................................................................................21
Erkenning buitenlandse afstammingsbanden.......................................................................23
Draagmoederschap...............................................................................................................23
Adoptie.............................................................................................................................27
Internationale bevoegdheid..................................................................................................28
Toepasselijk recht..................................................................................................................28
1
, Eerste master rechten VUB 2022-2023
Erkenning van de buitenlandse adoptie................................................................................30
Interlandelijke adoptie op de schop?....................................................................................31
Specifieke adoptieprocedure.................................................................................................32
Nabeschouwing.....................................................................................................................32
Echtscheiding....................................................................................................................33
Internationale bevoegdheid..................................................................................................34
Toepasselijk recht..................................................................................................................38
Erkenning...............................................................................................................................40
Onderhoud........................................................................................................................43
Internationale bevoegdheid..................................................................................................43
Toepasselijk recht..................................................................................................................44
Erkenning en uitvoerbaarheid...............................................................................................44
Nabeschouwing.....................................................................................................................45
Ouderlijke verantwoordelijkheid.......................................................................................46
Internationale bevoegdheid..................................................................................................47
Toepasselijk recht..................................................................................................................52
Erkenning en uitvoerbaarheid...............................................................................................53
Internationale kinderontvoering.......................................................................................56
Contractuele verbintenissen..............................................................................................59
Contractuele verbintenissen: algemeen................................................................................59
Internationale bevoegdheid..................................................................................................60
Toepasselijk recht..................................................................................................................66
Erkenning en tenuitvoerlegging............................................................................................76
Contractuele verbintenissen: zwakkere partijen...................................................................77
Consumentenovereenkomsten: internationale bevoegdheid...............................................78
Consumentenovereenkomsten: toepasselijk recht................................................................81
Nabeschouwing.....................................................................................................................82
Niet-contractuele verbintenissen......................................................................................85
Internationale bevoegdheid..................................................................................................86
2
, Eerste master rechten VUB 2022-2023
Toepasselijk recht..................................................................................................................90
Gemeenschappelijke regels voor alle niet-contractuele verbintenissen...............................93
Onrechtmatige daad.............................................................................................................96
Andere niet-contractuele verbintenissen..............................................................................97
Casus......................................................................................................................................98
Erkenning en tenuitvoerlegging............................................................................................98
Nabeschouwing.....................................................................................................................99
Examen...........................................................................................................................100
Informatie............................................................................................................................100
Voorbeeldvragen.................................................................................................................101
STAAT EN BEKWAAMHEID
3
, Eerste master rechten VUB 2022-2023
Is iemand meerderjarig of minderjarig?
Is een persoon bekwaam of niet?
Welke beschermingsmaatregelen kunnen genomen worden?
INTERNATIONALE BEVOEGDHEID VAN DE BELGISCHE RECHTER
De basisregel voor staat & bekwaamheid vinden we terug in art. 32 WIPR.
Daarin staat: de Belgische rechter is bevoegd, indien:
o De persoon zijn/haar gewone verblijfplaats in België heeft of;
o De persoon Belg is.
Dit is te beoordelen bij de instelling van de vordering.
Er zijn ook algemene bevoegdheidsbepalingen: art. 5-14 WIPR.
⚠️Opgelet met vragen die vallen binnen een bijzondere categorie:
- Bv. ouderlijke verantwoordelijkheid (verordening en verdrag);
- Haags Volwassenbeschermingsverdrag (zie verder).
Brussel 2013
Gerechtelijk bewindvoerder over een wilsonbekwame persoon met de Belgische
nationaliteit maar met woon- en verblijfplaats in Spanje. De Belgische rechter kan dit
doen, want de vrouw heeft de Belgische nationaliteit.
TOEPASSELIJK RECHT
De basisregel voor staat & bekwaamheid staat in art. 34 WIPR.
Nationaliteitsaanknoping: verwijzing naar het recht van het land waarvan de betrokkene de
nationaliteit heeft.
Voorbeeld: Is iemand meerderjarig? Kijken naar de nationaliteit van de betrokkene:
wat zegt zijn/haar nationaal recht? Een persoon met de Burundese nationaliteit zal
pas op 21 jaar volwassen zijn (Burundese recht) en niet op 18 jaar.
4
, Eerste master rechten VUB 2022-2023
Een van de uitzonderlijke situaties van renvoi: de bekwaamheid beheerst door het Belgische
recht indien het buitenlandse recht terugwijst naar het Belgische recht (art. 34, § 1, lid 2).
Wanneer het recht waarvan de persoon de nationaliteit heeft terugverwijst naar het
Belgische recht, dan aanvaardt het Belgische recht deze terugverwijzing. Dan is het Belgische
recht dus toch van toepassing.
Eens bekwaam, altijd bekwaam (oplossing voor conflit mobile, art. 34, § 1, lid 3). Dit is bij
een wijziging van de nationaliteit. Iemand kan dus een verworven bekwaamheid niet
verliezen door een wijziging van de nationaliteit. Iemand die meerderjarig is, kan dus ook
niet opnieuw minderjarig worden.
“Onbekwaamheden betreffende een bepaalde rechtsverhouding worden beheerst door het
recht toepasselijk op die verhouding” (art. 34, § 2).
Voorbeeld uit het erfrecht: algemene (on)bekwaamheid onderworpen aan nationaal
recht (art. 34 WIPR), maar de lex successionis van toepassing als de specifieke
(on)bekwaamheid tot de kern van het erfrecht behoort (zie art. 23,2,c Erfrecht-Vo:
bekwaamheid om te erven).
Art. 35 WIPR:
Recht toepasselijk op ouderlijk gezag, de voogdij en de bescherming van een persoon
en de goederen van een persoon die jonger is dan achttien jaar: Haags
Kinderbeschermingsverdrag.
Vaststelling van de onbekwaamheid van een persoon die ouder is dan achttien jaar
en de bescherming van zijn persoon of zijn goederen: Haags
Volwassenbeschermingsverdrag.
De erkenning en uitvoerbaarheid worden geregeld door de algemene regels van het WIPR
(artt. 22-31 WIPR).
VOLWASSENBESCHERMINGSVERDRAG
Verdrag van Den Haag van 13 januari 2000 inzake de internationale bescherming van
volwassenen:
4 luiken van het IPR;
Van toepassing “op de bescherming van volwassenen die vanwege een stoornis in of
ontoereikendheid van hun persoonlijke vermogens niet in staat zijn hun belangen te
behartigen” (art. 1);
1 januari 2021.
5
, Eerste master rechten VUB 2022-2023
Internationale bevoegdheid: de gerechten van de gewone verblijfplaats van de
beschermde persoon zijn bevoegd (art. 5, 1). Wanneer de persoon verhuist, krijgen
de gerechten van de nieuwe gewone verblijfplaats internationale bevoegdheid (art.
5, 2). Genomen maatregelen blijven echter gelden tot er nieuwe maatregelen
genomen worden (art. 12) (zie artikelen 5-12!).
Het toepasselijk recht: lex fori (het eigen recht, art. 13, 1). Ze mogen echter bij wijze
van uitzondering een ander recht toepassen waarmee de situatie nauw verbonden is
of met dit recht rekening houden (art. 13, 2). Wanneer een persoon zelf een
vertegenwoordiger aanstelt, mag hij of zij het toepasselijke recht kiezen (art. 16) (zie
artikele 13-21!).
Erkenning en uitvoerbaarheid: voor maatregelen uit andere Verdragsstaten gebeurt
de erkenning van rechtswege (art. 22, 1). De weigeringsgronden staan in art. 22, 2
(zie artikelen 22-31!).
6
, Eerste master rechten VUB 2022-2023
NAAM
Bij haar huwelijk kreeg een Turkse vrouw de familienaam van haar echtgenoot. Ondertussen
is zij uit de echt gescheiden en wil zij haar meisjesnaam terug. Kan dit? Wat indien de vrouw
ondertussen de Belgische nationaliteit verkreeg?
INTERNATIONALE BEVOEGDHEID
Er zijn geen internationale of Europese regels.
Dus: WIPR!
Art. 36 WIPR maakt onderscheid tussen:
Vordering tot naamsvaststelling: RECHTER (art. 36, lid 1);
Verzoek tot naamsverandering: ADMINISTRATIE (art. 36, lid 2).
INTERNATIONALE BEVOEGDHEID VAN DE BELGISCHE RECHTER
Belgische rechters zijn bevoegd indien, bij de instelling van de vordering:
o De persoon Belg is of;
o De persoon gewone verblijfplaats heeft in België.
Vorderingen tot vaststelling van de naam of voornaam:
Voorbeeld: vordering tot verbetering akten burgerlijke stand
Voorbeeld: naamsverbetering in kader van afstammingsprocedure
De algemene bevoegdheidsbepalingen blijven ook gelden (art. 5-14 WIPR)!
INTERNATIONALE BEVOEGDHEID VAN DE BELGISCHE ADMINISTRATIE
Verzoeken tot naamswijziging:
Voornaam: ambtenaar burgerlijke stand
Familienaam: FOD Justitie
Deze mogelijkheid geldt niet voor iedereen (art. 36 WIPR)!
7
, Eerste master rechten VUB 2022-2023
o Enkel voor Belgen, erkende vluchtelingen en staatlozen;
o Vreemdelingen die hebben verzocht om verkrijging
nationaliteit door nationaliteitsverklaring of naturalisatie.
Cass. 6 februari 2015: Taalkundige verbuiging van een familienaam die de betrokkene
wenst.
Een Rus met achternaam Kazanov verbleef in België en kreeg een dochter. Hij vroeg of de
achternaam verbogen kon worden tot Kazanova. De Belgische rechter zei dat dit niet om
een vaststelling gaat, maar om een wijziging en dat ze naar een administratie moesten
gaan. Het Hof van Beroep Gent zei (terecht) dat het om een verbetering ging van de akte,
dus dat de rechter wel bevoegd was.
Later heeft Cassatie dit ook bevestigd.
TOEPASSELIJK RECHT
Er zijn geen internationale of Europese regels!
Dus: Wetboek IPR
Vaststelling van de naam (art. 37 WIPR)
Verandering van de naam (art. 38 WIPR)
§ 1. VASTSTELLING VAN DE NAAM
Nationale wet van de betrokkene (art. 37, § 1 WIPR).
⚠️Opgelet: autonome aanknoping van de naam!
Afstamming/naam: naam van het kind bepaald door zijn/haar nationale wet en dus
NIET door het op de afstammingsband toepasselijke recht. Wanneer een kind met
buitenlandse nationaliteit in België wordt geboren, dan past de ambtenaar het recht
toe van het land waarvan het kind de nationaliteit heeft om zijn of haar naam te
bepalen.
Nationaliteit geldt als aanknopingsfactor: wat in geval van dubbele nationaliteit?
Art. 37, § 2 WIPR: “Bezit de persoon twee of meer nationaliteiten, dan wordt rekening
gehouden met de nationaliteit die de persoon daaruit kiest.”
Wilsautonomie
8
, Eerste master rechten VUB 2022-2023
Bij onenigheid of afwezigheid van keuze: toepassing van art. 3 WIPR.
§ 2. VERANDERING VAN DE NAAM
De nationale wet van de betrokkene geldt (art. 38, lid 1).
Autonome/zelfstandige aanknoping: bv. adoptie van een meerderjarige →
verwijzingsregel adoptie ≠ naam
Geen specifieke/afwijkende regel voor gevallen van dubbele nationaliteit
Vrijwillige verandering naam/voornaam in het kader van verkrijging van de Belgische
nationaliteit: toepassing Belgisch recht (art. 38, lid 2).
Naamsverandering na huwelijk (art. 38, lid 3):
o Nationale wet echtgenoot (distributieve toepassing van de (al
of niet verschillende) nationale wetten van de echtgenoten);
o Vermelding in huwelijksakte.
De openbare orde blijft spelen wanneer het toepasselijk buitenlandse recht de
mensenrechten schendt.
§ 3. ERKENNING EN UITVOERBAARHEID
Geen internationale verdragen, geen Europese verordeningen.
Dus WIPR
MAAR: non-discriminatie, vrij verkeer en art. 8 EVRM
De erkenningsregels van het WIPR:
Algemene erkenningsregels: art. 25 WIPR (rechterlijke beslissingen) en art. 27 WIPR
(akten);
Specifiek erkenningsregime (art. 39 WIPR). Nu meer keuzevrijheid voor betrokkenen.
9
