Samenvatting veroudering
Geriatrische syndromen prof Tournoy (les 14/02)
Vergrijzing van de bevolking
- Succesvol ouder worden Kwetsbaarheid/multimorbiditeit
- 4 pijlers om op gezonde manier oud te worden
1) Medische conditie: comorbiditeit verminderen
2) Functionaliteit behouden
3) Cognitie en emotie: psychisch welzijn
4) Sociaal leven
Kenmerken veroudering
- Zichtbare en niet zichtbare kenmerken zoals orgaansystemen die zullen aanpassen
VB: geleidingssnelheid zenuwen, maximale hartritme, nier doorbloeding…
- Veranderingen in verschillende delen van het lichaam zorgt voor kwetsbaarheid of sneller
vatbaar zijn voor geriatrische syndromen = het fenotype van ouder worden
Spierweefsel afname en krachtvermindering (wijzigende lichaamssamenstelling)
Neurodegeneratieve veranderingen
Disregulatie homeostase
Onbalans energie productie/gebruik
- Let op: frailty/kwetsbaarheid Is NIET comorbiditeit, is NIET disability/functionele
achteruitgang
De geriatrische patiënt
- Individuele veerschillen: we moeten persoon in zijn geheel bekijken
- Complexiteit: geriatrische evaluatie = comprehensive geriatric assessment
CGA
- = multidimensionale en interdisciplinaire diagnostische interventie voor het in kaart
brengen van medische/psychologische/functionele mogelijkheden van kwetsbare ouderen
met als doel de ontwikkeling van een gecoördineerd en geïntegreerd plan voor behandeling
en lange-termijn opvolging
- Individueel behandelplan
Dementie
Hoge incidentie: risico stijgt met leeftijd
GEEN ziekte, maar syndroom met verschillende oorzaken!
- Belangrijkste aspecten: cognitieve verandering en de functionele impact
Eerst impact op instrumentele ADL, later pas op de basale
Neuro-psychiatrische symptomen: hoeven niet steeds aanwezig te zijn
- Traag progressief en intact bewustzijn
Diagnose en differentieel diagnose
- Work-up cognitieve stoornissen:
Anamnese: aandacht voor tijdsverloop, ernst/impact op ADL en welzijn,
systeem/familie/heteroanamnese
Intenistisch/neurologisch klinisch onderzoek
Schalen: MMSE (geen diagnostische test, enkel richtgevend!)
Desoriëntatie in tijd/ruimte
, Inprentingsgeheugen
Aandacht + werkgeheugen: stoornissen verstrooidheid, eenvoudige taken niet
kunnen, abstract denken
Taal: corticale functiestoornissen (in fasie, praxie en gnosie)
woordvindingsmoeilijkheden, parafasieën en gestoorde benoeming
Afasie: stoornis in spreken/begrijpen taal
Apraxie: stoornis in uitvoeren eenvoudige/complexere bewegingen
Executieve functies: planmatig handelen en mentale flexibiliteit
Agnosie: verlies van vermogen om personen, VW, geur… te herkennen
Geheugen
Biochemie of beeldvorming hersenen
- Gaat vaak samen met parkinsonisme
- Vroege functionele verschijnselen
Verandering in de tijd in de mate van functioneren
Al jaren vooraleer diagnose: lager niveau functioneren, vermogen om ADL te verrichten
neemt af
- Gedragsveranderingen: decorumverlies, paranoïde/psychotische gedachten en
humeurschommelingen
Behavioural Psychiatric Symptoms in Dementia = symptomen van verstoorde perceptie,
gedachteninhoud, stelling en gedrag frequent voorkomend bij dementie
Eerste stadia: milde neuropsychiatische aandoening al aanwezige BPSD
Gevolgen: vroegtijdige opname, (in)directe kosten, bijkomende disfunctie, verminderde
kwaliteit van leven, stress voor mantelzorg/hulpverlener
6 clusters:
1) Agressie
2) Apathie
3) Agitatie
4) Depressie
5) Manie
6) Psychose
BPSD varieert in tijd en per persoon
Evalueren van deze symptomen: duidelijke beschrijving, rekening houden met
omgeving, bekijk de mogelijkheid tot uiten van basisbehoeften,
stemmingswisselingen…
Oorzaken
- Heel veel verschillende!
- Mees voorkomend: Alzheimer > Vasculaire dementie > lewy body > fronto-temporale
LEES dia 33
- Dementie met lewy bodies
Progressieve cognitieve achteruitgang: vooral executieve functies zoals aandacht,
visuoruimtelijke vaardigheden
Kernsymptomen: fluctuerend verloop, recidiverende visuele hallucinaties, REM
slaapstoornissen, parkinsonisme
Andere: BD-val, vallen, wanen…
Indicatieve biomerkers: bij diagnostische twijfel bvb PET/SPECT
- Vasculaire dementie
Treedt samen op met cerebrovasculaire aantasting
Semi-acuut begin!! (uitzondering)
, Stapsgewijs
Risicofactoren
- Alzheimer
Geleidelijk ontstaan + langzaam progressief: hersenen vaak al jaren aangetast vooraleer
diagnose
Duidelijk verhaal van achteruitgang cognitie
Amnestische presentatie (vaak-altijd): moeilijk aanleren/oproepen van nieuwe info +
minstens 1 ander cognitief domein aangetast
Niet-amnestisch: taaldeficit, executieve dysfunctie, visuospatiale presentatie
LEES dia 37-38
Amyloïde cascade! inflammatoire veranderingen, oxidatieve stress tau-
hyperfosforylatie en membraan toxiteit
Psychofarmacologische therapie: symptomatisch (bestrijden symptomen) of oorzakelijk
Depressie
Risicofactoren
- Chronische medische aandoening
- Cognitieve stoornis
- Verminderde zelfredzaamheid
- Opname in instelling
- Prevalentie depressie verdubbelt tussen 70-85 jr
Symptomatologie
- Neerslachtigheid grotendeel in dag
- Anhedonie
- Vitaal syndroom : eetlust, sexueel, dag/nachtpatroon
- Verlies energie, vermoeid
- Psychomotorische agitatie/remming
- Cognitie
- Negatief zelfbeeld
- Dood gedachten
- Angst, prikkelbaar…
Diagnosecriteria
- Majeure (meer dan 5) VS mineure depressieve episode (min 2 weken)
- Invloed op sociaal/beroepsmatig functioneren
- Geen direct gevolg van medicatie,, drugs, lichamelijke aandoening
- Psychotische symptomen
- Somatisering: lichamelijk component zoals moeheid, hoofdpijn…
- Ontkennen gevoelens
- Risico op suïcide
- Slaapstoornissen
- Alcohol/middelen misbruik
Verhoogde prevalentie bij somatische comorbiditeit
Behandeling:
- Antidepressiva
- Psychotherapie
- ECT
Hoe omgaan?
- Pragmatische en steunende benadering
, - Voorlichting geven
- Structuur aanbrengen
Delier
Definitie:
- Frequent voorkomend
- Vaak niet gediagnosticeerd
- Slechte prognose: verhoogde morbiditeit/mortaliteit
- Acuut psychosyndroom waarbij bewustzijn/cognitieproblemen optreden met verandering
in aandacht, concentratie, waarneming en gedrag met wisselend verloop
- Soms hallucinaties/wanen
- Fluctueert van uur tot uur
- Somatische oorzaak!
- Vaak bij ouderen
- !! zonder gekende oorzaak: dringend naar spoedgevallen + dringend nazien op acute
problemen
Diagnose: Confusion assessment method/CAM
- Acuur begin + wissleend verloop
- Onoplettend + gestoorde aandacht
- Verward denken
- Veranderde mate bewustzijn
- Direct gevolg van organische oorzaak
Soorten
- Hyperactief
Geneesmiddelen intoxicatie
Ontwenning
Postoperatief
Gedrag: agressie, roepen, slaan…
- Hypoactief
Metabole stoornissen
Slaperig, apathie
Vaak niet herkend
Hoogste mortaliteit
- Gemengd
- Delirium tremens
Acuut ontwenningssyndroom na plotse stop na overmatig alcoholisme
Meestal na 2-4dagen na stop alcohol of benzodiazepines en duurst meestal minder dan
5 dagen
Risicofactoren: overdadig ethylisme, voorgeschiedenis, comorbide, > 30 jr
Mortaliteit: 5%
Gevolgen
- Mortaliteit: Stijgt na ontslag spoed
- persisterende symptomen
- Stress P en omgeving
- Minder gunstige prognose
- Verlengde hospitalisatie
- Meer opnames
- Hoge kostprijs