Samenvatting
Samenvatting Filosofie (1e bach)
- Vak
- Filosofie
- Instelling
- Universiteit Antwerpen (UA)
Samenvatting lessen Filosofie, tweede semester 1e bachelor Sociologie
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 34 pagina's
Voorbeeld 4 van de 34 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
Inleiding tot de filosofieEthiek
Begrippenkader [1]
Waarden = algemene morele uitgangspunten, aspecten van het leven die we belangrijk vinden
- Uitdrukking van beoordeling of evaluatie
- Vb. tolerantie, gezondheid, (vrijheid, authenticiteit en geluk), ...
Deugden = waardevolle karaktereigenschappen
- Vb. vriendelijkheid, eerlijkheid, bescheidenheid, ...
Normen = concrete gedragsbepaling, specifieke regels die voorschrijven wat we moeten/mogen doen
- Uitdrukking plicht of premissie of verbod
- Vb. geen belofte breken, leugentje om bestwil mag, moet waarheid spreken
Moraal = stelsel van normen en waarden dat betrekking heeft op handelen van mensen
- Stelsel = geheel dat bij elkaar hoort
- Feitelijke vaststelling (films, interviews, ...) → bepaalde groep, mensen, ...
Ethiek = studie van normen en waarden die zich richt op de vraag welke normen en waarden we kunnen
rechtvaardigen
- Afbakening:
➢ Moreel = wat overeenstemt met de heersende waarden en normen
➢ Immoreel = wat de heersende waarden en normen schendt
➢ A-moreel = waarbij geen waarden en normen betrokken zijn (meningen, feiten, ...)
➢ Afbakening van ethiek: moreel a-moreel
- Kerntaak:
➢ Niet beschrijven, descriptief (= antropologie, rechtsgeleerdheid, ...)
➢ Niet verklaren, oorzaken (= sociologie, geschiedenis, ...)
➢ Geldigheid onderzoeken van waarden en normen
o Niet oorzaken formuleren
o Wel redenen formuleren
- Normatief: oordeel over geldende normen/waarden en welke we zouden MOETEN naleven
Funderingsprobleem
Kloof tussen zijn en behoren (moeten)
- Constatering dat iets het geval is ≠ iets moeten doen → feit ≠ norm afleiden
- Vb. vlees eten veroorzaakt leed bij dieren → we mogen geen vlees eten (≠)
2 verregaande implicaties:
- Wetenschappelijk instrumentarium van feiten, verklaringen, bewijs, ... ≠ bruikbaar in ethiek
- Hele wetenschap ≠ sluitend argument over hoe we ons leven MOETEN leiden
Normatieve argumenten! (naast feitelijk)
- Behoren (MOETEN)
- Vb. vlees eten = leed (zijn) + mogen geen leed veroorzaken (behoren) → MOGEN niet eten
➢ Wat is de waarden achter het behoren → nieuwe fundering zoeken = PROBLEEM
➢ In westerse samenleving ≠ algemeen aanvaarde geldige basis voor morele normatief
o Regressus ad infinitium = onmogelijk om ultieme fundering voor stellingen
,Ethiek ≠ wetenschap:
- Objectivisme = juistheid van algemene morele uitgangspunten kan bewezen worden
- Relativisme = normen en waarden zijn relatief → zinloos om ze te rechtvaardigen
- Tussenweg = algemene morele uitgangspunten onderzoeken + welke morele consequenties
Probleem van relativisme:
- Cultuurrelativisme = fundamentele verschillen tussen culturen (historisch en geografisch)
➢ Vb. doodstraf: EU VS
➢ Cultuuroverstijgende normen en waarden = universeel → redenen voor overtuiging
- Subjectivisme = morele uitspraak is uitdrukking van gevoel = emotivisme
➢ Ethische discussie = uiten en beïnvloeden van gevoelens voor overtuiging
➢ Drie bezwaren tegen emotivisme (en algemeen relativisme)
• Afkeer ≠ morele afkeuring + waardering ≠ morele goedkeuring
Vb. bewondering voor schurk, verbieden van lekkers, ...
• We hechten veel betekenis aan de rechtvaardiging van onze morele keuzes
Vb. iets verzwijgen voor iemand anders in het nadeel van jezelf, ...
• Gevoelens ≠ oorzaak = gevolg van morele opvatting
Vb. ecologische keuze voor trein ipv vliegtuig, ...
Vrijheid, authenticiteit en geluk
Waarden = bestanddelen van goede leven (wat we belangrijk vinden)
- 3 centrale waarden
Rechtvaardiging
- Tussen objectivisme en relativisme = redenen waarom we belangrijk vinden
- Subjectieve voorkeur → algemeen perspectief
Vrijheid
Kapitalisme: vrijheid onvrijheid?
- Two concepts of liberty – Isaiah Berlin (1969)
➢ Negatieve vrijheid = afwezigheid van beperkingen (kapitalisme = veel vrijheid)
➢ Positieve vrijheid = aanwezigheid van reële keuzemogelijkheden
➢ Vb. werkloos/dakloos = geen beperkingen maar ook geen keuzes → beleid !
Vrijheid = centrale waarde?
- Instrumentele waarde = bereik met vrijheid (consequenties)
- Intrinsieke waarde = onafhankelijk van de gevolgen van vrijheid
➢ Symbolische waarde (erkenning)
• Vb. homohuwelijk, meningsuiting, ...
➢ Expressieve waarde (zelfrealisering en verantwoordelijkheid) = kenmerk vrijheid
• vb. een beroep/studie kiezen = zelfrealisatie en verantwoordelijkheid voor keuze
Vrijheid = absolute waarde?
- Inperking nodig om andere vrijheden beschermen (vb. vrijheid van meningsuiting, ...)
- Niet iedere vrijheidsvergroting = moreel relevant (vb. keuze in consumptiemiddelen, ...)
- Extra vrijheden = extra verantwoordelijkheden (vb. prenatale diagnostiek, chat GPT, ...)
,Authenticiteit
Vrijheid → uitdrukking aan ‘zelf’
- Trouw aan jezelf: iedereen moet ware identiteit goed mogelijk tot uitdrukking proberen te brengen
- Authentiek ik: voorafgaande aan de handelingen
Problemen:
- Is dat altijd goed? → vb. sadisten, nature nurture, ...
- Wat bedoelen we met onze identiteit? → vb. studiekeuze = oorzaak of gevolg
Identiteit
- Interne bronnen = nature
- Externe bronnen = nurture
- Authenticiteit = balans interne en externe bronnen (≠ koppigheid, karakterloos, opportuun, ...)
Geluk
Fundering voor vrijheid en authenticiteit?
- Geluk = geluksgevoel = gevoel van blijdschap, tevredenheid en extase
- Geluk = allerbelangrijkste? → einde van regressus ad infinitium
Gedachte-experiment – Robert Nozick
- Geluksmachine/ervaringsmachine = machine waarbij jezelf kan kiezen welke gevoelens je ervaart
- ≠ Juiste wijze verbonden zijn aan de realiteit → waarheid = extra waarde
Redenering omkeren:
- ≠ vrijheid en authenticiteit waardevol omdat ze leiden naar geluk
- = vrijheid en authenticiteit leiden tot geluk omdat ze waardevol zijn
! Goede/geslaagde leven = balans tussen verschillende (persoonlijke) waarden
Utilitarisme vs. Ethiek van Kant [2]
- Normen:
➢ Concrete gedragsbepaling
➢ Bestanddelen van het juiste leven
➢ Uitwerking = twee theorieën
- Rechtvaardiging:
➢ Redenen voor wijze waarop we zouden moeten handelen in specifieke situati
Utilitarisme
Vorm van consequentialisme (gevolgenethiek)
- Gaat niet over handelingen zelf maar over gevolgen
- NUT = criterium om te oordelen of een handeling goed of slecht is
Jeremy Bentham: “Utilitarisme = meetbaar (tellen hoeveel nut)”
Rechtvaardigscriterium:
- Zoveel mogelijk netto-geluk = morele plicht
- Radicale theorie (als het positief is voor iemand dan moet het gebeuren)
➢ Vb. geld aan bedelaar (geld bedelaar > geld jezelf) → verplicht om te herverdelen
➢ Geen radicaal onderscheid tussen mensen en dieren (!algemeen vegetarisme)
, Filmpjes:
- Child-in-pond gedachtenexperiment (uit ‘Het voordeel van de twijfel’ 2’21’’ tot 4’53’’)
➢ Beweging van het extreme altruïsme (altijd calculus maken wat het meeste voordeel heeft)
- TED-talk ‘Het hoe en waarom van effectief altruïsme’
Kritiek
1. Praktische problemen:
➢ Kenbaarheid van gevolgen van handelingen
• Vb. kind adopteren (goed voor kind?), geld aan bedelaar (wat met geld doen), ...
➢ Vergelijkbaarheid/meetbaarheid van leed en geluk
• Vb. keuze tussen subsidies geven aan twee organisaties?
➢ MAAR: veel gevallen wel min of meer inschatten (morelere keuze >>)
2. Puur consequentialistisch:
➢ Negeert andere overwegingen
➢ Negeert onrechtvaardigheid van de manier waarop geluk tot stand komt
• Vb. gladiatorenspelen ≠ moreel verwerpelijk (ongeluk slaaf < geluk publiek)
3. Relatie tussen authenticiteit en geluk
➢ Is geluk wel de belangrijkste waarde?
• Nozicks geluksmachine
➢ Geluksmaximalisatie = extern doel (geen rekening met overtuigingen en waarden)
• Enkel rekening met collectieve belang
Ethiek van Kant
Immanuel Kant: kritiek op utilitarisme → te abstract (vergelijken met de sterrenhemel)
- Goedheid handeling ≠ gevolgen = principe op basis waarvan gehandeld wordt
- Ethiek = plicht het goede te doen
➢ Plichtethiek = deontologische ethiek (universeel)
➢ Vb. Iemand die faalt in slechte bedoelingen = slecht // iemand helpen zonder gevolg = goed
Categorische imperatief
Autonomie = iedereen kan zichzelf doelen stellen = kenmerk van redelijk wezen ( dieren)
- Handelen op basis van principes
- Categorische imperatieven = absolute, ethische geboden
➢ hypothetische imperatieven
Ultiem criterium (waarop alle imperatieven gebaseerd zijn) = Categorische Imperatief
1. Handel alleen volgens die maxime waardoor je tegelijkertijd kunt willen dat zij algemene wet wordt
2. Handel zo dat jij het menszijn, zowel in eigen persoon als in de persoon van ieder ander, altijd tegelijk
als doel, nooit louter als middel gebruikt
Gulden regel !!
“Behandel een ander zoals jezelf behandeld wilt worden”
Rationele manier
- Vb. gladiatorenspelen: mensen worden gebruikt als middel voor plezier van ander humanisme
Categorische Imperatief:
- Rationele toets om iemands gedrag te beoordelen
- Respecteren van universele redelijkheid (morele wet)
- Streven naar evenwicht tussen eigen doelen en doelstellingen van anderen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nikavandenbergh. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52510 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen