Grondwettelijk recht
1. De staat België
1.1 wat is een staat?
- Belgisch staatsrecht= recht dat verband houdt met de inrichting van de Belgische staat
(staatsrecht deel vn publiekrecht)
- Publiekrecht = omvat de rechtsregels die betrekking hebben op de relatie tss de burgers en
de overheid (verticaal), op de interne organisatie van de overheid & op de relaties tss de
overheden & overheidsinstanties onderling
Bepaalt hoe overheid functioneert
Bepaalt hoe burger & overheid ten opzichte vn elkaar verhouden
Hoe mensen zich onderling moeten naar elkaar verhouden = gedragsregels
- Privaatrecht= onderdeel van privaat recht is burgerlijk recht
- Om van staat te kunnen spreken => 3 bestanddelen= constitutieve elementen
(noodzakelijk)
Constitutie= grondwet
1. Bevolking
= mensen die door de staat politiek- juridisch gegroepeerd worden, onderdanen
of burgers
Verbondenheid met bep staat staatsburgerschap/ nationaliteit
Culturele verbondenheid als volk; volk of natie= een groep mensen die een
gemeenschappelijke taal, cultuur, godsdienst, afstamming en/of geschiedenis
delen ( natiestaat) (volk zndr staat: vb joden- koerden- palestijnen- vlamingen)
2. Grondgebied
Grondgebied of territorium= geografische gebied waar een staat zijn gezag kan
uitoefenen; land
3. Soeverein & georganiseerd gezag
Gezag= mogelijkheid om regels op te leggen, om macht uit te oefenen, om
dwangmiddelen in te zetten
Geweldmonopoly: in westerse democratieën, mogelijkheid om geweld te
gebruiken is exclusief voor de overheid, de staat ( leger, politie)
Soeverein= het staatsgezag het hoogste gezag vormt; het moet een gezag zijn da
van geen enkel ander gezag afh iss
Georganiseerd= door middel van stabiele instellingen
Staatsgezag: 3staatsmachten
o Wetgevende macht: macht om algemeen geldende en bindende regels
uit te vaardigen
o Uitvoerende macht: macht om die regels ten uitvoer te brengen
o Rechterlijke macht: macht om bindende beslissingen te nemen ingeval
er geschillen ontstaan over de concrete toepassing vn die regels
e
4. (praktijk 4 element: internationale erkenning)
Erkenning nodig door andere staten
1
, 1.2 soorten staten
- 3 types
1. Unitaire of eenheidsstaat
= staat waarin het gezag, de soevereiniteit uitgaat van één centraal gezagsniveau, 1
gezagsniveau (frankrijk, nederland)
Unitaire karakter afgezwakt decentralisatie & deconcentratie
o Deconcentratie: sneller en efficiënter te werken dr de staatstaak te spreiden
en te laten uitvoeren op lokaal niveau ( bv belastingskantoren)
Stuk vn macht toekennen aan lagere instanties , degene die gn
rechtspersoonlijkheid hebben, krijgen stuk macht vn centrale staat
(beslissingen lager niveau)
Hiërarchisch toezicht: Centraal bestuursniveau => bevelen geven of in de
plaats stellen vn ondergeschikte besturen & beslissing aanpassen
o Decentralisatie : bevoegdheden toekennen aan een lager niveau, organen
die wel rechtspersoonlijkheid hebben en die een vorm van autonomie
krijgen, ruimte voor eigen beleid
Bestuurlijk/ administratief toezicht = toezichthoudende overheid(=
voogdij-overheid) gn bevelen geven of zich in de plaats stellen MAAR
kan wel beslissingen schorsen of vernietigen: voorkomen schenden vn
wet/algemeen belang
beperktere vorm van toezicht, wanneer een lager orgaan een beslissing neemt
de niet goed is dan kan de overheid niet het heft in eigen handen nemen, ze
kunnen enkel schorsen of vernietigen van de beslissing
2 vormen decentralisatie
Territoriale decentralisatie (bv gemeente & provinciebesturen)
->algemene omschreven autonomie
->territoriaal beperkt: enkel eigen grondgebied gemeente, stad
->dr eigen politiek verkozen organen
-> onder toezicht vn Vlaamse overheid & die kan tussenkomen
vb stad gent had beslist om abtenaren vast te benoemen, de hogere overheid heeft beslist dat dit onwettig was
want een vaste benoeming kan enkel nadat er examens georganiseerd worden, deze beslissing is vernietigd
geweest
Functionele of dienstgewijze decentralisatie (bv openbare
instelling: NMBS, RSZ..)
->inhoudelijk/functioneel omschreven autonomie- territoriaal
onbeperkt
->openbare instellingen
Vb zoals nmbs: personenvervoer, federaal agentschap voedselveiligheid: heeft autonomie om de voedselketen
veilig te stellen en ze mogen zelf beslissingen nemen die dit nodig acht) over het volledige grondgebied België
2. Federale of bondsstaat
= wordt soevereiniteit binnen eenzelfde stat verdeeld tussen een centraal gezag en
de deelstaten van die staat (duitsland, zwitserland, België)
Federale overheid niet tussenkomen in bevoegdheden vn deelstaten => deelstaten
aanduiden als staat (beschikken over machten)
2
, Deelstaten: ruimte autonomie & bevoegdheden-> vrij uitoefenen zndr hiërarchische
band
Deelstaten mee beslissen hoe federale ordening eruit ziet (2kamerstelstel)
Deelstaten:
o Autonoom: eigen staatsmachten- eigen rechtsorde
o Beslissen mee over federale staatordening
o Samenwerking: meestal noodzakelijk en voorzien
Extern (andere landen toe): federale staat wordt gezien als 1 staat (bond)
Intern: deelstaten een eigen rechtsordening
Ontstaan federaties => agregatieve of centripetale manier vs centrifugaal
o Centripetaal: naar het centrum toe
afzonderlijke landen die oorspronkelijk onafh waren die beslissen om
samen te werken en dit evalueert tt een federale staat
o Centrifugaal: weg van het centrum
België tt stand dr dit proces = start als unitaire staat & uiteengevallen in
deelstaten)
3. Confederatie of statenbond
= heeft een samenwerkingsverband via een verdrag en tussen soevereine staten
(vb europese unie, benelux)
Beperkt aantal materies ( bv defensie, gemeenschapp munt)
Nieuw gezagsniveau diplomatiek beraadslagend orgaan (vertegenwoordigers)
o Stuurt vertegenwoordigers nr een overlegmoment & waar er onderhandelt
wordt
Extern: meerdere staten (statenbond), onafh staten -> eigen buitenlandse relaties
Weinig stabiel tussenstap naar federatie of onafhankelijkheid
Confederale staat kan uit elkaar vallen in onafhankelijke staten
Confederale staat/statenbond federale bondsstaat
- Eenheidsstaat federale staat confederaal
- België => vn unitair federale staat : federaal land met deelstaten
- Hoe meer autonomie hoe minder samenhang hoe confederaler
1.3 België en zijn grondwet
1.3.1 ontstaan van de staat België
Belgische revolutie
- 4 okt 1830 voorlopig bewind (voorlopige regering) => roept onafhankelijkheid uit vn de
staat België & parlement laten verkiezen dat grondwet moet opstellen
- 10 nov 1830 eerste Belgische parlement = Nationaal congres (internationale erkenning dr
conferentie vn londen)
- 7feb 1831 Belgische grondwet
3
, - 21 juli 1831 eedaflegging koning Leopold 1 => 1e koning der Belgen
- Belgie 1831 unitaire staat , beperkte decentralisatie via provincies & gemeenten
2 volkeren
1. Vlamingen: noorden
2. Walen: zuiden
3. Duitstaligen
1.3.2 De grondwet ( fundamentele wet van elke staat)
- Grondwet legt hoofdlijnen van staatsstructuur vast
- Bep basisspelregels voor bestuur vn een land ( staatsvorm- instellingen- bevoegdheden)
- Hoe burgers zich tt deze overheidsinstellingen moeten verhouden
- Organiseert democratische machtsuitoefening dr overheid
- (Programmatorische functie= algemene doelstellingen overheid nastreven: materiële
gelijkheid, sociale bescherming )
- Ongeschreven grondwettelijke gewoonten en gebruiken
Gebruik= een reeks ononderbroken en overeenstemmende handelingen
Gewoonte wnr men overtuigd is dat gebruik rechtmatig & wettig is
- Regels in grondwet= rechtsregels = normen die juridisch afdwingbaar zijn en nageleefd
moeten worden dr overheid en burgers
- Wijziging grondwet
Dr federale parlement & Koning (strenge procedureregels)
Procedure 3 fasen
1. De herzieningsverklaring
o 3 taken vn wetgevende macht, preconstituante, elk herzieningsverklaring
goedkeuren
o Verklaring; artikelen aanduiden die in aanmerking zijn vr herziening
o Gewone meerderheid vr aannemen verklaring
2. Ontbinding parlement + verkiezingen
o Herzieningsverklaring: bekendgemaakt gevolg: beide kamers vn
rechtswege ontbonden worden
Parlement moet werkzaamheden stopzetten & nieuwe
parlementsverkiezingen
Verkiezingen binnen 40 dagen & kamers opnieuw bijeenroepen binnen
3 maand
3. Eigenlijke grondwetswijziging
o Nieuw verkozen kamers + Koning => grondwet wijzigen
o Constituante of grondwetgevende vergadering
o Enkel wijziging in artikelen die voor herziening vatbaar werden verklaard
o Preconstituante duidt aan wat doel is vn vooropgestelde invoering
Wijziging nek wnr grondwettelijke meerderheid of dubbele 2/3 e meerderheid
verkrijgen
Min 2/3e vn leden moet aanwezig zijn (quorumvereiste)
Min 2/3 vn uitgebrachte stemmen moet ja zn
na stemming kamer & senaat => bekrachtiging -afkondiging & bekendmaking
( goedkeuren)
grondwetswijzigingen treden in werking op de dag zelf van publicatie in Belgisch
staatsblad tenzij uitdrukkelijk andere datum bepaald
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Julie2000. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,89. Je zit daarna nergens aan vast.
