Samenvatting

Samenvatting Inleiding tot de filosofie - De Munck

8 keer verkocht

Vak
Inleiding tot de filosofie

Instelling
Universiteit Antwerpen (UA)

14/20 behaald. Samenvatting van de lessen en casussen Er staan waarschijnlijk wat schrijffouten in wegens mijn dyslexie.

[Meer zien]

Voorbeeld 7 van de 91 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 1 juni 2023
Aantal pagina's 91
Geschreven in 2022/2023
Type Samenvatting

Beschikbare oefenvragen

Inleiding tot de filosofie Thema 1 + casus 1

Flashcards 41 Flashcards

€3,99 0 verkocht

Flashcards 41 Flashcards

€3,99 0 verkocht

Enkele voorbeelden uit deze set oefenvragen

wat zijn waarden?

Antwoord: De dingen van het leven die belangrijk en waardevol zijn. Waarden zijn persoonlijk. Bestanddelen van \'het goede leven\'. Waarden drukken een evaluatie uit (bv: eerlijkheid is iets goed)

wat zijn deugden?

Antwoord: Waardevolle karaktereigenschapen

wat zijn normen?

Antwoord: Concrete gedragsbepalingen, specifieke regels die zeggen wat we moeten en mogen (plicht, verbod, permissie). Redenen voor een wijze van handelen in specifieke situaties. Bestanddelen van het \'juiste\' leven

Verklaar volgende begrippen: Moreel Immoreel Amoreel

Antwoord: Moreel: Wat overeenstemt met de heersende waarden en normen. Immoreel: wat de heersende waarden en normen schendt. Amoreel: Zaken waar normen en waarden niet bij betrokken worden

Wat is de Moraal?

Antwoord: De waarden en normen met betrekking tot het handelen van de mens. Moraal valt te onderzoeken en feitelijk vast te stellen. Moraal bestudeert normen en waarden

1) Wat is ethiek? 2) Wat is de kerntaak van de ethiek?

Antwoord: 1) De studie van normen en waarden gericht op welke we kunnen rechtvaardigen. 2) De geldigheid van de normen en waarden onderzoeken (niet beschrijven of verklaren)

Hoe kan men een norm rechtvaardigen?

Antwoord: Met redenen te formuleren voor die norm. Goede redenen om deze te verdedigen. (Niet de oorzaak ervan formuleren). Deze redenering heeft zowel feitelijke als normatieve argumenten nodig. Hoe kan men dit intersubjectief maken?

De ethiek zelf is normatief. Verklaar

Antwoord: De ethiek vormt een oordeel over normen en waarden en zegt dus welke we zouden moeten naleven (zijn ze moreel of immoreel?)

1) Leg de logische kloof uit tussen het zijn en het moeten 2) Welke implicaties heeft deze kloof(2)

Antwoord: 1) Uit een feit kan je niet zomaar een norm afleiden (feit ≠ norm). Iets is, maar dat wil niet zeggen dat het zo per se moet zijn. 2) Wetenschappelijke feiten, experimenten etc. zijn niet bruikbaar in de ethiek. Wetenschap kan niet zeggen hoe we ons leven moeten leiden.

10.

1) Welk problemen ontstaan zelfs bij een correcte redenering om een norm te rechtvaardigen(2)? 2) Tot welk filosofisch probleem leidt dit? Leg deze ook kort uit.

Antwoord: 1) De bewering dat men een norm moet rechtvaardigen moet zelf ook gerechtvaardigd worden. Elke norm die we aannemen moet opnieuw gefundeerd worden (geen algemeen aanvaarde basis voor morele normativiteit) (regressus ad infinitum). 2) Het funderingsprobleem. Het is onmogelijk een ultieme fundering voor ethische beweringen te vinden.

Inleiding tot de filosofie
Inhoudsopgave
1.2 BEGRIPPENKADER............................................................................................................................................... 4

WAARDEN EN DEUGDEN......................................................................................................................................................4
AFBAKENING VAN DE ETHIEK................................................................................................................................................ 5
MORAAL EN ETHIEK............................................................................................................................................................6
ETHIEK: WETENSCHAPPELIJKE DISCIPLINE.................................................................................................................................6
RECHTVAARDIGING.............................................................................................................................................................6

1.3 HET FUNDERINGSPROBLEEM.............................................................................................................................. 7

UIT FEITEN GEEN NORMEN..................................................................................................................................................7
GEEN ULTIEME FUNDERING..................................................................................................................................................7

1.4 TUSSEN OBJECTIVISME EN RELATIVISME............................................................................................................. 8

HET PROBLEEM VAN HET RELATIVISME....................................................................................................................................8

1.5 MORELE WAARDEN: VRIJHEID, AUTHENTICITEIT, GELUK...................................................................................10

1.5.1 VRIJHEID................................................................................................................................................................10
1.5.2 AUTHENTICITEIT......................................................................................................................................................11
1.5.3 GELUK...................................................................................................................................................................12

AANDACHTSPUNTEN.............................................................................................................................................. 13

1.6 NORMEN EN HET JUISTE LEVEN......................................................................................................................... 13

1.6.1 UTILITARISME......................................................................................................................................................... 14
Bentham.....................................................................................................................................................................14
Rechtvaardigingscriterium.........................................................................................................................................14
Kant............................................................................................................................................................................16
1.6.2 DE ETHIEK VAN KANT...............................................................................................................................................16
UTILITARISME // ETHIEK VAN KANT`....................................................................................................................................19

ANTROPOCEEN....................................................................................................................................................... 20

KLIMAAT- EN MILIEUVERVUILING: UITDAGING VOOR HET UTILITARISME.......................................................................................20
DIERENRECHTEN: UITDAGING VOOR DE KATIAANSE ETHIEK........................................................................................................21

ECOCIDE:................................................................................................................................................................ 22

ETHIEK IN HET ANTROPOCEEN................................................................................................................................ 22

EVA MEIJER, ‘DENNEN’ IN VUURDUIN, AANTEKENINGEN BIJ EEN WERELD DIE VERDWIJNT, LEMNISCAAT, 2021...............................22
BRUNO LATOUR, ‘HET LIJKT WEL ALSOF WE OP VERSCHILLENDE PLANETEN LEVEN’ – EEN DENKBEELDIG PLANETARIUM IN: HET
PARLEMENT VAN DE DINGEN. OVER GAIA EN DE REPRESENTATIE VAN NIET-MENSEN, BOOM, 2021.................................................24

1

,2.1 POLITIEKE FILOSOFIE......................................................................................................................................... 26

WAT IS POLITIEK?............................................................................................................................................................ 26
Basisbegrippen...........................................................................................................................................................27

2.2 HET WENSELIJE EN HET MOGELIJKE................................................................................................................... 27

Over de raltie tss moraal en macht............................................................................................................................28

HOBBES, ARISTOTELES, ROUSSEAU......................................................................................................................... 28

3 FUNDAMENTELE POSITIES................................................................................................................................................28
HOBBES (1588-1679).....................................................................................................................................................29
ARISTOTELES (384-322 V. CHR.)........................................................................................................................................29
Indeling in zes staatsvormen.....................................................................................................................................30
Gemengde constitutie................................................................................................................................................30
ROUSSEAU (1712-1778)..................................................................................................................................................30
Het sociaal contract...................................................................................................................................................31
De algemene wil bepaalt het beleid..........................................................................................................................31
Wil van allen VS algemene wil...................................................................................................................................31
3 FUNDAMENTELE POSITIES WAT WENSELIJK IS EN WAT MOGELIJK IS..........................................................................................32
BEGRIPSBEPALING............................................................................................................................................................ 32
RECHTEN EN GOEDEREN.................................................................................................................................................... 33
SOCIALE RECHTVAARDIGHEID..............................................................................................................................................33
TWEE TYPES VAN RECHTVAARDIGHEID..................................................................................................................................34
VERDELENDE RECHTVAARDIGHEID........................................................................................................................................34

DEBAT OVER VERZORGINSSTAAT............................................................................................................................ 35

LIBERALE DEMOCRATIE...................................................................................................................................................... 35
TWEE IDEOLOGSICHE STREKKINGEN......................................................................................................................................35
JOHN RAWLS (1921-2002).............................................................................................................................................. 36
A THEORY OF JUSTICE........................................................................................................................................................36
TWEE RECHTVAARDIGHEIDSPRINCIPES...................................................................................................................................37
WELKE COMUNE IS HET RECHTVAARDIGST?...........................................................................................................................37
ROBERT NOZICK (1938-2002)..........................................................................................................................................38
NACHTWAKERSTAAT (NIGHT-WATCHMAN STATE)....................................................................................................................39

CONCLUSIE............................................................................................................................................................. 39

POPULISME WAT IS DAT PRECIES?.......................................................................................................................... 40

CHANTAL MOUFFE, OVER HET POLITIEKE................................................................................................................ 41

BURGERPARTICIPATIE?...................................................................................................................................................... 45

DAVID VAN REYBROEK, TEGEN VERKIEZINGEN........................................................................................................ 45

TIJDELIJK PELIDOOI VOOR EEN BI-REPRESENTATIEF STELSEL’.......................................................................................................45
VOLONTÉ GÉNÉRALE VS VOLONTÉ DE TOUS...........................................................................................................................47
KRITIEK.......................................................................................................................................................................... 47

HET MODERNE CULTUURBEGRIP............................................................................................................................ 47

2

,WAT = ROMANTIEK?.............................................................................................................................................. 47

REACTIE TEGEN DE VERLICHTING..........................................................................................................................................48
MENSHEIDSGESCHIEDENIS..................................................................................................................................................49
NATIONAL CULTUUR..........................................................................................................................................................49

WAT = KLASSENSTRIJD............................................................................................................................................ 50

GESCHIEDENIS ALS KLASSENSTRIJD.......................................................................................................................................50
DOMINANTE CULTURELE TEGENSTELLING...............................................................................................................................50
BURGERLIJKE CULTUUR......................................................................................................................................................50
POLITISERING V/H CULTUURBEGRIP......................................................................................................................................51

WAT = MODERNITEIT?............................................................................................................................................ 51

DE MODERNE STAD..........................................................................................................................................................52
MODERNE CULTUUR......................................................................................................................................................... 52

ONTWIKKELING V/H MODERNE CULTUURBEGRIP (MINI-SAMENVATTING)..............................................................53

Kritiek op moderne cultuur........................................................................................................................................54

EEN FUNDAMENTELE OPPOSITIE............................................................................................................................. 54

VERKLAREN EN INTERPRETEREN :........................................................................................................................... 55

DE GEESTENSWETENSCHAPPELIJKE TRADITIE...........................................................................................................................55
IK BEN VERLIEFD!............................................................................................................................................................. 55

MASSACULTUUR.................................................................................................................................................... 56

EEN NORMATIEVE KWESTEI.................................................................................................................................................56
HOGE EN LAGE CULTUUR................................................................................................................................................... 56
MASSACULTUUR.............................................................................................................................................................. 57
teloorgang v/d beschaving........................................................................................................................................58
terugval in de barbarij...............................................................................................................................................58
cultuurindustrie..........................................................................................................................................................58
EEN NORMATIEVE KWESTIE.................................................................................................................................................59
De waarde v/d nieuwe media....................................................................................................................................59

CULTUUR, SOCIALE IDENTITEIT EN LEEFTSIJL........................................................................................................... 60

TWEE CONCEPTIES VAN KUNST............................................................................................................................................60
DEMOCRATISERING V/D KUNST...........................................................................................................................................61
RECHT OP EEN EIGEN CULTUUR............................................................................................................................................61

POSTMODERNISME EN GLOBALISERING................................................................................................................. 61

POSTMODERNISME........................................................................................................................................................... 61
AANDACHTSPUNTEN CULTUURFILOSOFIE...............................................................................................................................63
SCHEMA......................................................................................................................................................................... 63

IDENTITEITSPOLITIEK, ANTIRACISME EN DEKOLONISERING: ENKELE VOORBEELDEN................................................64

WAT = IDENTITEITSPOLITIEK?.............................................................................................................................................64

3

, FRANCIS FUKUYAMA, IDENTITEIT. WAARDIGHEID, RESSENTIMENT EN IDETNTITEITSPOLITIEK.................................65

GLORIA WEKKER, WITTE ONSCHULD. PARADOXEN VAN KOLONIALISME EN RAS.....................................................69

INLEIDING.............................................................................................................................................................. 72

HET STANDAARDBEELD VAN WETENSCHAP............................................................................................................ 72

KENNIS EN HANDELEN............................................................................................................................................ 76

SOCIAALE CONSTRUCTIVISME................................................................................................................................. 79

ACTOR-NETWERK THEORIE..................................................................................................................................... 81

DE TECHNO-WETENSCHAPPELIJKE MAATSCHAPPIJ.................................................................................................. 82

DE RISICOMAATSCHAPPIJ....................................................................................................................................... 83

CONCLUSIE............................................................................................................................................................. 83

DIGITALISERING & ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE........................................................................................................ 84

ONLIFE. HOE DE DIGITALE WERELD JE LEVEN BEPAALT (2016).................................................................................86

WIJ ROBOTS. EEN FILOSOFISCHE BLIK OP TECHNOLOGIE EN ARTIFICIELE INTELLIGENTIE..........................................88

EXAMEN................................................................................................................................................................. 89

VRAGEN VAN STUDENTEN...................................................................................................................................................89

Antropoceen: heel het tijdvak waarin de mens een centrale rol begint te spelen
Agonistisch: vechtend -> je moet je strijd organiseren voor een stabiele democratie
Identiteitspolitiek

Thema 1: ETHIEK -> over het goede en het
juiste (deel 1)
Aandachtspunten
 Begrippenkader
 Het funderingsprobleem
 Vrijheid, authenticiteit, geluk
 Utilitarisme vs ethiek van kant

1.2 Begrippenkader
Waarden en deugden
Waarden & normen = essentiële rol in het menselijk bestaan (spelen zich vaak in de achtergrond af)
WAARDEN Algemene morele uitgangspunten, aspecten van het leven die we Bv: “tolerantie is de basis van
belangrijk of waardevol vinden onze democratie”
“Alles stat of valt bij eerlijkheid”
 Waarom? “Gezondheid is een kostbaar

4

,  Waarop baseer je je? goed” -> je vindt het belangrijk
dat een overheid waakt over de
= je geeft een beoordeling of evaluatie uit over iets: (je geeft je mening en gezondheid van burgers
wil iets zeggen over iets)

DEUGDEN Waardevolle karaktereigenschappen Bv: vriendelijkheid, eerlijkheid,
bescheidenheid =
kernbegrippen in de ethiek
NORMEN Concrete gedragsbepaling, specifieke regels die ons voorschrijven wat we Bv: “breek nooit je belofte”
moeten doen of mogen “Een leugentje om bestwil is
 Iets anders dan waarden toegestaan”
 Gebaseerd/ afgeleid van waarden “Je moet de waarheid spreken”
 Concreet maken van waarden

Drukt een plicht/ permissie (toelating)/ verbod uit
- Plicht: moeten
Bv: een mens mag nooit liegen, je moet je vrije tijd nuttig
besteden, verkeer van rechts voorrang geven
- Permissie: mogen
Bv: leugentje om bestwil mag
 Verband: wanneer je iets moet doen is het normaal dat je het ook
mag doen
 De plicht van een belofte na te komen kan worden beschreven als
de afwezigheid van een permissie beloften te breken

Afbakening van de ethiek
MOREEL Wat overeenstemt met de heersende waarden en Bv: de zieken verzorgen
normen
IMMOREEL Wat de heersende waarden en normen schendt Bv: uitsluiting o.b.v. racisme

A-MOREEL Waarbij geen waarden en normen betrokken zijn Bv: “de zon komt op in het oosten”
 Uitspraken die een oordeel hebben maar
niet per se over ethiek buigen Ethiek buigt zich over alles dat een waarde
uitdrukt (of het gebrek aan een waarde)

 Afbakening domein van de ethiek: moreel vs a-moreel
 Het feit dat jij het ene mooier lekkerder vindt is geen morele waarde

5

,Moraal en ethiek

 Moraal: stelsel van normen en waarde, dat betrekking heeft op het handelen van mensen
 Positieve moraal: de normen en waarden die in een bep cultuur of maatschappij bestaan
“In de moraal van de antiek-Griekse cultuur stond dapperheid hoog aangeschreven

 Je kan het feitelijk vastleggen
 Kan door sociologie, antropologie kan onderzoeken

 Ethiek onderscheidt zich ervan
 Ethiek: studie van normen en waarden, die zich richten op de vraag welke normen en waarden we kunnen
rechtvaardigen
= heel anders dan moraal
= andere en moeilijkere vraag dan moraal
Beoordeling van het handelen van mensen?

“Waarom vinden we gezondheid zo belangrijk?” = typische vraag in ethiek

Ethiek: wetenschappelijke discipline
 Ethiek wordt als wetenschap discipline beschouwt
 Maar het = bijzondere discipline

Een raadseltje uit de fysica (situatie zonder luchtweerstand)

a. Een steen die twee keer zo zwaar is, komt twee keer sneller neer
b. Een steen die twee keer zo zwaar is, komt vier keer sneller neer
c. Het gewicht speelt geen rol: zelfs een pluimpje en een betonblok zouden even snel neerkomen

 Het mag duidelijk zijn dat niemand mag zeggen dat het antwoord op deze vraag een mening is
 Het antwoord op deze vraag vind je enkel door onderzoek en experimenten te doen
 ≠ niet zo in de ethiek

Rechtvaardiging
Kerntaak van de ethiek
 Niet beschrijven (descriptief), bv: antropologie, rechtsgeleerdheid
 Niet verklaren (oorzaken), bv: sociologie, geschiedenis (ethiek ≠ naar oorzaken zoeken)
 Geldigheid onderzoeken van waarden en normen
 Zijn het wel geldige waarden
 “Is zelfmoord op een gegeven moment een nobele handeling om te stellen?”
 = moeilijk

6

, Hoe rechtvaardig je een norm
NIET -> oorzaken formuleren
WEL -> redenen te formuleren voor die norm

 Welke normen en waarden kunnen we met goede redenen verdedigen?
 Wanneer kunnen we spreken van geode redenen?

 De ethiek = zelf normatief: ze vormt een oordeel over de geldende normen en waarden en geeft dus
aan welke normen en waarden we zouden moeten naleven (moreel vs immoreel)
 ≠ descriptief
 Als je weet als je bezig bent met zaken die te maken hebben met de moraliteit gaat de ethiek op
zoek naar wat is moreel en wat ie niet moreel

1.3 Het funderingsprobleem
Uit feiten geen normen
Logische kloof tss zijn en behoren (moeten)
 Uit de constatering dat iets het geval is, volgt niet dat we iets moeten doen (of nalaten); uit een feit kan
niet zonder meer een norm worden afgeleid
 Mensen verantwoorden zich door te verwijzen naar hoe de zaken nu eenmaal zijn
 Niks zegt dat het zo moet zijn het had even goed anders kunnen zijn
 Het is niet omdat het altijd zo geweest is dat het zo zal moeten blijven

Niet geldig (ongeldige redenering) -> hoofdstuk 1 van het boek p17
Vlees eten veroorzaakt leed bij dieren
 We mogen geen vlees eten

Twee verregaande implicaties
1) Het hele wetenschappelijke instrumentarium van feiten, verklaringen, experimenteel bewijs, etc. is niet
bruikbaar in de ethiek
 Je bent er niks mee
 Je kan niet afleiden wat je moet doen
2) De hele (exacte) wetenschap kan geen sluitend argument geven over hoe we ons leven moeten leiden
 Wetenschap die empirische uitspraken doet over de werkelijkheid
 Bv: vervuilende fabriek midden in woonwijk
- Je kan een studie geven maar je kan niet zeggen “deze fabriek mag er niet zijn”
- Er moet een normatief element bij komen (van moeten

Geen ultieme fundering
Een correcte redenering om normen te rechtvaardigen bevat naast feitelijk ook normatieve argumenten

7

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.