Maatschappijgeschiedenis sem 2: 2022 – 2023
Handboek: The European world 1500-1800, Beat Kümin à vroegmoderne periode
Onderstreepte woorden i/d slides: lijst van maken! Zeer belangrijk, wordt examenvraag over gesteld
Contract:
Genuanceerd, diepgaand antwoorden, context, data, juiste verbanden leggen, oorzaak gevolg …
Structuur, stap voor stap, gedachtengang moet gevolgd kunnen worden
Nauwkeurigheid: data enz
Helderheid: juiste woorden, goede uitdrukking kiezen, niet vaag zijn
Geen verplichte aanwezigheid, indien wel: meewerken
Tellie aan de kant tijdens de les
1
,I. Bouwstenen – A. Vroegmoderne periode
Vroegmoderne periode: niet meer middeleeuws, nog niet volledig modern à tussenin, het ontstaan
maar het ‘is nog niet’
15de 16de E mensen: zagen zich meer aan eindpunt v/d geschiedenis, wereld gaat vergaan, culminatie
pt?
Humanisten: eindelijk terugkeren naar periode v/d oudheid, middeleeuwen achter hen laten, ze zagen
zich zeker niet aan het begin van een periode
Symbolisch jaartal vroegmoderne periode
• 1453: val Constantinopel à andere relatie tssn Eu en andere gebieden
o Echte einde Romeinse rijk
• 1455: uitvinding boekdrukkunst, Gutenberg
o Meinz, grote impact in EU
o Publicaties herhalen, reproduceren
o China al eeuwen ervoor, maar niet zelfde flexibiliteit
• 1492:
o ‘ontdekking’ van Amerika, opnieuw op het Am continent komen, beginfase ingrijpende
globalisering;
§ Belangrijke symbolische datum op cultureel, economisch, intellectueel etc vlak
o Alsook Val Van Granada: politiek ankerpunt, moment waarop laatste restanten
Islamietische restanten Spanje militair beëindigd
• 1517: Luther Martin, 95 stellingen kerk v/’wittenberg’
o Begin van reformatie
o Begin theologisch debat
o Principes in het christendom
o à symbolisch °intense theologische strijd
o à Niet over welk was het beslissend, maar verschillende domeinen
o à Bewustzijn: scharniermomenten symbolisch meer, alsook arbitrair
o Impact is er niet per se onmiddellijk
§ Boekdrukkunst: schriftcultuur al eeuwen daarvoor sterke verbetering schrift
o Lang proces
2
, § Luther bv: Kantelpunt, zal nog veel langer duren (17/18de E) tot aanvaarding
religieuze verscheidenheid
• 1750: industriële revolutie en de uitvindingen daarbinnen
o Waarde: niet overal o/h zelfde moment doorbreken
o Luik, Gent 1800, NL einde 19de eeuw
o Duurt nog meer dan 100j voor substantieel deel van bevolking i/d mechanische
industrie werkt, nog later voordelen levensstandaarden, wanneer dan symbolisch
moment?
• 1789: FR rev
o Duidelijk beïnvloed door ideeën van verlichting
o Eindpunt van typisch vroegmodern manier aan politiek doen (in FR)
o Uitbreidingen daarna door FR
o Niet zelfde impact overal in EU
Belang = aandacht vragen ontwikkelingen die beginpunt kennen, wij vooral richten op
veranderingsprocessen
§ Langzaam, geografisch, ongelijk, minder concreet
§ Vallen ergens binnen die symbolische data
Context: EU op wereldschaal, vrij onbetekend vroegmodern, einde periode meer impact
Val van Icarus: veel interpretaties (1558)
• Niemand heeft het door dat hij valt
• Doet er niet toe, relatief weinig belang
• Boek Fernand Braudel: statement maken wat voor hem essentie van historische verandering
o Stelde simpele vraag: Veranderde er iets in het dagelijks leven van mannen en
vrouwen?
o Wat? Vanwaar kwam die? Of bleef tot het einde van ancien regime alles hetzelfde
o Ondanks alle ontdekkingen, ondanks boeken die worden geschreven over grote
veldslagen, studies reformatie à veranderde er voor de gewone boer helemaal niets
o Kapitalisme kwam van bovenaf, maar klein deeltje handelaars hield zich ermee bezig,
tot einde AR à alles veranderen
§ Laat je niet afleiden door oppervlakkige veranderingen à betekent niets voor
de grote verandering
3
, 1. De dood
Dingen die banaal lijken voor ons à wel grote impact op maatschappij die anders is dan vandaag
De dood: alomtegenwoordig toen, meer aanwezig
Thomas Hobbis: bekend filosoof 17de E
• Als je de mens laat doen, er naar kijken als dier à voorbestemd
eenzaam, arm, kort, bruut leven
• Het leven is niet fijn, prettig, maar gewelddadig, pessimistisch
mensbeeld
• Citaat gebruikt à leven voor moderne tijd, klopt in aantal opzichten
o Zieker, levensverwachting 35j
o Enorme kindersterfte (ondervoed bv)
o Eerste levensjaren, 25% stierf, 50% kinderen werd niet volwassen
o Wel volwassen: kan je 50-60j worden
à Dood is aanweziger dan in de periode daarna
1.1. Hoge normale sterfte
• Gevolg van crisis
o ziekte, honger, oorlog à 3 oorzaken drastisch
verhogen
1.2. Frequente abnormale sterftecrises
1.2.1. Epidemieën
o Pest, tyfus, 18de E pokken en malaria nattere
gebieden
o 1x in generatie wel uitbraak
o Tot 18de E pest Marseille 1720 à helft stedelijke
bevolking
1.2.2. Hongersnood
o à Weinig marge
• Kleine landbouw opbrengsten
• Transportmogelijkheden zijn beperkt
4
