Bank en financiewezen
DEEL 2: RETAILBANKING
Hoofdstuk 1: de intermediatiefunctie
Waarom zijn financiële instellingen nodig?
- Ondernemers maken de wereld beter: ze zorgen voor deals
- Om gigantisch rijk en bekend te worden
De rijkste bankiers waren de Rotchilds omdat:
- Ze hun familie verspreiden zodat men eerst op de hoogte was van informatie in de buurt
- Ze de oorlog financierden
kennis leidt tot macht
- Ondernemers zijn mensen die geld tekort hebben: ze hebben zoveel ideeën, maar hebben te
weinig geld om deze uit te voeren
- Ondanks de hoge inflatie staat er dit jaar veel meer geld op de spaarrekeningen: de waarde
van de spaarrekeningen is verminderd
- Bank gebruikt dat geld vd gezinnen die sparen
- Geld op overschot? spaarrekeningen, zichtrekeningen op financiële instellingen aanmaken
- Indirecte financiering = het gaat via een tussenweg met de bank als tussenpersoon
o bank
- Directe financiering = uw geld beleggen met markt als tussenpersoon
o Beurs (= financiële markt)
o Meer risico men wordt meer vergoed
a. !!! De banken verdienen ook geld aan directe financiering, ze verdienen geld aan
alles
i. Vb. je koopt aandelen via de bank
Waarom wil een bank zoveel informatie over ons?
1. Om in orde te zijn met de wetgeving en regelgeving
- Know Your Costumer service (KYC)
o Wil niet dat je de bank helpt met illegaal geld sinds 2001 (9/11)
o Wil niet dat er zwart geld in de banken terechtkomt
illegaal geld moet aangepakt worden
2. Om risico’s te beperken
, - Door assymetrische informatie te vermijden
- Om zeker te zijn dat iedereen zijn geleende geld wel degelijk terugbetaald
o Adverse selection
Assymetrische informatie voor de transactie (ex ante)
Vermijden door ‘signalling’ en ‘screening’ (vb. weten waar de lener woont,
hoeveel hij verdient…)
Om degene die het hardst roept krijgt het meeste krediet te vermijden
o Moral hazard
Assymetrische informatie na de transactie (ex post)
Vermijden door ‘monitoring’
‘free rider’ probleem dat kan en moet vermeden worden door
banken DUS monitoring (= de klant zijn krediet blijven opvolgen)
o Free rider = profiteren van het systeem, het geld niet
terugbetalen dat u heeft geleend
- Assymetrie = er is ene die minder weet dan de andere (in dit geval de bank)
- Symmetrie = iedereen weet evenveel
- George Akerlof: lemon
o Vb. u gaat een tweedehandsauto kopen: de verkoper weet het best de staat van de
auto wantrouw: vele mensen kopen een slechte auto (= een lemon)
o als die assymetrie groot is verstoorde macht: de verkoper probeert de koper te
bedriegen koper doet niet veel moeite meer prijzen zijn veel te laag
niemadn verkoopt nog zijn auto …
Wie heeft er voordeel bij dat financiële instellingen bestaan?
Iedereen: zowel wij die sparen, als wij die later een lening willen nemen
Wat zijn de voordelen van intermediatie?
- Reduceren van transactiekosten: schaalvoordelen
- Beperken van risico’s
- Goedkopere financiering
Transformatiefunctie van de bank:
= ontvangen van liquide, korte termijn, in omvang beperkte deposito’s en omzetten in minder liquide
leningen met langere looptijd en hoger risico
- Spaarrekening = rekeningen die heel liquide zijn (waar wij duidelijk over kunnen beschikken
als klant)
- Hypotheekleningen = leningen op lange termijn
Voordelen voor leners (met surplus aan fondsen):
- Grotere liquiditeit
- Minder risico
- Minder transactiekosten
- Vereenvoudig van de beslissingen om fondsen te verstrekken
Voordelen voor ontleners (met tekort aan fondsen):
- Langere looptijd leningen
- Grotere bedragen
- Lagere interestvoet
- Fondsen beschikbaar wanneer nodig
Voordelen voor maatschappij:
- Meer efficiënt gebruik van fondsen
- Meer spaar- en ontleenactiviteit
- Grotere beschikbaarheid van fondsen voor risicovolle activiteiten
- Consumptiepatroon kan afgevlakt worden: je kan iedere maand een deeltje van de lening
afbetalen
Waarom hebben we nog banken nodig nu er crowdfunding bestaat?
,Crowdfunding?
= geld lenen bij de massa (directe financiering) WANT u draagt het risico, niet het platform waarop u
crownfund
- Mensen kunnen geen geld lenen bij de bank dus gaan ze geld lenen bij de massa ze
betalen veel meer interest
Soorten crowdfunding:
- Donaties en beloningen
- Leninge (crowdlending)
- Winstdeelname op basis van omzet (revenu sharing)
- Aandelenparticipatie (equity) ,soms met tussenstap
Fiscale stimulans crowdfunding (België)
- Tax shelter: 30% of 45%van geïnvesteerde bedrag in bedrijf jonger dan 4 jaar mag
afgetrokken worden van personeelsbelasting (equity) of vrijstelling van roerende voorheffing
(crowdlending)
o Sinds februari 2017
o Indien crowdfunding erkend is door FSMA
o Investeringen beperkt tot €100 000 per jaar
o Onder bepaalde voorwaarden: inbreng beperkt tot €5 000
o Fiscaal voordeel geldt niet voor giften of belofte (producten/dienst)
Samenvatting:
- Crowdfunding
o Is vooral voor start-ups
o Is relatief duur
o Is risicovol
- Bedrijven slagen niet altijd in hun financiering via crowdfunding
- Groeien relatief kleine bedrijven uit tot grote ondernemingen: toch nog banklening (denken
aan toekomst)
Hoofdstuk 2: financiële instellingen
Doen alle financiële instellingen hetzelfde?
Vroeger: was het eenvoudiger:
- Gemeentekrediet
- Landbouwkrediet
- Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid
- Belgische Arbeiderscoöperatie (BAC)
Nu: grotendeels ja
- Spaarbanken & banken: er is heel weinig verschil tussen deze twee
- Effectenbanken = banken die gespecialiseerd zijn in beleggingen
Wat doet een kredietinstelling?
1. Spaargeld ontvangen
- In ontvangst nemen van gelddeposito’s van het publiek
2. Leningen verstrekken
- Het verlenen van kredieten voor eigen rekening voor eigen risico
3. Specialisatie (ieder zijn vak)
branchevervanging
- In België heel populair: bank + verzekeringen
o BNP Paribak Fortis: AG
o KBC: Bank & Verzekeraar (B = ABB)
o ING: Bank & Verzekeraar (NN)
, - Banken & Verzekeraars
o Bankassurance/allfinanz: bank beidt ook verzekeringen aan
o Assufinance: verzekeraar biedt ook bank aan
Waarom branchevervanging?
economies of scope
- Hypotheek verkopen?
o Ook brandverzekering + schuldsaldoverzekering
- Autolening verkopen?
o Ook autoverzekering
Hoe werd branchevervanging mogelijk?
- Tweede Europese Bankenrichtlijn (1992)
o Introductie “universele bank”
- Belgische “Big Bang” (1990 &1995)
o Organisatie beurs & beleggingen
Wat is een universele bank?
- Universele bank = bank die alles doet en alles kan, allesomvattend
- Globale bank = bank die wereldwijd actief is
- Corporate banking = banken voor grote bedrijven
- Investment banking = bedrijven naar de beurs laten komen, beleggingen aanbieden
- Private banking = bankieren voor de rijken
- Asset management = fondsenfabriek van de bank, afdeling die fondsen samenstelt om dan te
verkopen in de retail afdeling bijvoorbeeld
Hoeveel banken zijn er actief in België?
- Binenalndse banken: iets minder
- Buitenalndse banken: iets meer, ze zijn geïnteresserd in het belgische spaargeld
Welke financiële instellingen bestaan er naast de kredietinstellingen?
- Belegingsondernemingen = financiële instellingen die zich specialiseren in belegingen
≠ bank: ze mogen geen spaargeld aannemen hebben meer vrijheid & mogen meer risico
nemen
MAAR effectenbanken zijn beleggingsondernemingen die bank mogen zijn (vandeput & dirckx
leys)
Ze mogen wel:
- spaarrekeningen aannemen
- Beleggingsdiensten aanbieden
- Beleggingsadvies aanbieden
- Multilateral Trading Fracility (MTF) uitbaten
- Beheersvennootschappen van instellingen voor collectieve beleggingen
- Loyd’s of London = een plaats waar verzekeringsmaatschappijen zijn en die doen daar
transacties met andere verzekeringsmaatschappijen
, - Verzekeringsondernemingen
- Herverzekeringsondernemingen
- Vereffings- en verrekeningsinstellingen = zorgt ervoor dat financiele transacties goed
verloopt wordt
- Euroclear = de bewaring van effecten
- De grootste instelling die transacties correct laat verlopen
- Clearing = ervoor zorgen dat de effecten worden verhandeld
- Settlement = de betaling van de effecten (2 dagen)
Wat zijn de bedreigingen voor de klassieke banken?
- Fintech & mobiele banken: nieuwe concurrenten op de markt
- Schaduwbanken = banken die geen bank zijn
- Instellingen die hetzelfde doen als een bank maar alles errond niet hoeven te doen
(regels,…)
- Regulering
- Extra belastingen
- Extreem lage rente
Hoofdstuk 3: de oprichting van de bank
Aan welke voorwaarden moet je voldoen om een bank op te richten?
Vergunning van de Nationale Bank (NBB) & ECB als:
- Minimaal startkapitaal
- Bepaalde rechstvorm
- NBB dient aandeelhouders goed te keuren
- NBB dient management goed te keuren
- Raad van bestuur
Hoeveel kapitaal heb je nodig voor een nieuwe bank?
Kapitaal:
- Europa zegt: 5 000 000 euro
- België (NBB)zegt: 6 200 000 euro
NBB kan eisen dat dit meer is: in de praktijk kan dit meer zijn
Mogelijke rechtsvormen:
- Naamloze vennootschap (NV)
- Besloten vennootschap (BV)
- Coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (CVBA)
Wie mag aandeelhouder zijn?
- Zowel particulieren als vennootschappen (iedereen)
- NBB dient goedkeuring te geven voor aandeelhouders die meer dan 5% van kapitaal
aanhoudt
Waar komt het kapitaal van de aandeelhouders terecht?
- Op de passiefzijde van de balans (komt binnen bij de bank als cash)
- Als eigen deel van het vermogen
- Gaat naar de zichtrekening van de bank
,Wie kan onze bank leiden en wat kost dat?
Management moet…
- bestaan uit minstens 2 personen die “fit & proper” zijn: wordt bepaald door de NBB
- Moet voldoende ervaring hebben als bankier
- Moeten betrouwbaar zijn
- werken voor de aandeelhouder met het geld vd aandeelhouders
!Agency probleem: manager werkt voor zichzelf (zichzelf bonussen betalen…)
oplossing: corporate governance
Wat kost dat?
- Vast + variabel loon
- Bedrijfsleider krijgt een bonus, maar geen malus bankencrisis
oplossing: beperking op de bonus
- EU: bonus is max 1x jaarsalaris of 2x als akkoord 66% vd
aandeelhouders, minstens 50% in aandelen, minstens 40% gespreid
over 3-5 jaar
- België: bonus is max 1x jaarsalaris
Wie zal PaPra leiden en wat kost dat?
- Betrouwbaar management
- Vast + variabel loon
- Variabel loon baseren op:
- Financiële prestaties
- Tevredenheid van de klant
- Duurzaamheidcriteria
Wie zetelt er in de raad van bestuur en waarom?
De raad van Bestuur (RVB)
- Zorgt voor de strategie van een bedrijf op lange termijn
- Is de nummer 1 van het bedrijf
- Ziet toe op het management
Wie zetelt in de RVB?
- Directieleden
- Vertegenwoordigers aandeelhouders
- In praktijk van de grote aandeelhouders: Blegisch Agency probleem bedrijf zou
kunnen doen wat de grote aandeelhouders willen)
- Onafhankelijke bestuurders
4 raadgevende comités id RVB (zonder directieleden):
- Auditcomité: ziet toe op interne controle
- Risicocomité: gaat toezien op de risico’s binnen de bank
- Remuneratiecomité: bepalen hoeveel bonus er gaat uitgedeeld worden
- Benoemingscomité: gaat kijken als er iemand wordt ontslagen of aangenomen dat die wordt
opgevolgd
Heeft een duurzame bank een streepje voor?
- Op lange termijn doen ze het beter: spreekt voor zichzelf
Hoofdstuk 4: risico’s en controles
Hoe ziet het management van de bank eruit?
- CEO: Chief Executive Officer (niet de topman, RVB staat erboven)
- CFO: Chief Financial Officer
- CRO: Chief Risk Officer: houdt zich bezig met de risico’s van de bank
Hoe controleert de bank zichzelf?
Interne controle:
- Front office: mensen die in contact komen met de klant
- Compliance: afdeling die moet zien of alle wetten en regels worden nageleefd
, - KYC: Know Your Costumer
- WG: wit geld
- FT: financiering van terrorisme
- Risicobeheer
- Interne audit
- Rogue traders = wil een grote bonus door veel winst te maken door veel risico’s te nemen
(werken met grote sommen geld)
- Heeft posities die niet mogen, gaan tegen de limieten in die de bank hen opleggen
Wie controleert onze bank?
Externe controle:
- Rechtreeks toezicht door Europese Centrale Bank: voor heel uw leven
- Op het systeem
- Systeembank: als die in de problemen komt, dan valt heel het systeem om: 119
instellingen over de hele wereld die
1) 3 grootste financiele instellingen ve lidstaat en/of
2) Activa > 30 miljard euro en/of
3) Activa > 5 miljard euro en > 20% BBP
- Toezicht NBB & FSMA (twin peaks model)
- NBB
1) Microprudentieel toezicht: boekhouding analyseren
2) Macroprudentieel toezicht: zien dat het hele land oke is, de hele financiële
sector
- FSMA (financial services and markets authority)
1) Gaat kijken of de regels goed worden toegepast en de klanten niet
benadeeld worden
Waarom is Europees toezicht nodig?
Financiele instellingen kunnen een Europees paspoort aanvragen
- Hiermee kunnen ze overal in Europa kredieten aanvragen, leningen verstrekken…
in EU: vrij verkeer van diensten, goederen en kapitaal
Hoe groot willen we worden?
Niet te groot:
- Als gloabale bank: overal in de wereld (vb Deutsche bank)
veroorzaakt problemen:
- Continu problemen oplossen
- Wordt onoverzichtelijk
- Voor alles verantwoordelijk
Niet te klein:
- Bepaalde massa nodig: in heel België actief zijn
Hoofdstuk 5: Wie wil ons zijn geld toevertrouwen?
Wat is geld?
- “goed geld” is:
- Gestandaardiseerd
- Ruim aanvaard
- Deelbaar
- Draagbaar
- Gegarandeerde kwaliteit
- Goederengeld: met goederen betalen: goud, sigaretten
- Chartaal geld: muntstukken, geldbriefjes
- Fiatgeld: geld dat puur gebaseerd is op vertrouwen (met meeste geld dat vandaag gebruikt
wordt)
- Elektronisch geld, digitaal geld: alles wat op je bankrekening etc staat
,Hoe bereikt onze bank haar klanten?
- Meer elektronisch geld
- Minder kantoren
Wat gebeurt er wanneer een klant geld stort?
- Er komen op de passiefzijde vd balans depositi’s binnen
- De cash komt terecht op de actiefzijde van de balans
- Iedere bank moet een klein deeltje vh geld in cash aanhouden op de rekening vd centrale
bank
Welke diensten bieden we onze klanten aan?
- geld aannemen
- rekeningen openen
Hoofdstuk 6: De klant & zijn geld
Hoeveel cash houdt de bank bij?
Hangt af van de centrale bank
- geld op spaar- en zichtrekeningen kan op elk moment opgevraagd worden door de klant
- vandaar het belang van een cashreserve bij de bank
- de minimale reserve wordt opgelegd door de regelgever
- ECB eist dat minimaal 2% van de deposito’s wordt aangehouden als reserve
Minimale cash reserve: 2%
1) Waarom meer aanhouden als cash reserve?
- Omdat klanten steeds deposito’s kunnen opvragen
MAAR als we onvoldoende hebben, dan dienen we bij te lenen op de
interbancaire geldmarkt of van de ECB
2) Waarom niet te veel aanhouden als cash reserve?
- Omdat we er niet aan verdienen
- Gereglementeerde spaarrekeningen: spaarrekeningen die per jaar nog steeds 0,11%
opbrengen
ECB biedt liquiditeiten aan
1) Op een “conventionele manier”, via zogenaamde openmarkttransacties:
- Wekelijks: repo’s (repurchase agreements)
- ECB koopt activa over van bank: meestal staatsobligaties
- Bank koopt die activa terug op vooraf bepaald moment
- Maandelijks: lening op 3 maanden
- Ad hoc (= wanneer nodig): structurele transacties,
finetuningtransacties, emergency liquidity assistance
2) Op een “onconventionele manier” naar aanleiding van de kredietcrisis
- Quantitative easing = obligaties opkopen; vooral overheidsobligaties
- Toename geldhoeveelheid/balans ECB
- BIS: Bank van de centrale banken
- BIB: Bank voor Internationale Betalingen
- Gevestigd in Bazel, Zwitserland
- 17 mei 1930
- Machtigste bank
- Sinds 1974: Bazel Comité
- Geen wetgevend karakter
- Bazel III Akkoord: LCR (Liquidity Coverage Ratio > 100% & NSFR (Net Stable Funding
Ratio > 100%
Hoe geraak je aan geld indien er een liquitditeitsprobleem is?
interbancair: bij andere banken geld gaan halen
ECB: hier geld gaan halen
activa verkopen
, kredietverschaffing terugschroeven: zorgen dat minder mensen krediet komen vragen
extra spaargeld aantrekken: cash komt binnen op de passiefzijde
kapitaalverhoging: aan aandeelhouders meer geld vragen (maar gaat in een crisis niet
helpen)
Hoe veilig is het geld bij onze bank?
- Bank run/run on the bank = mensen die gaan panikeren gaan naar de bank om hun geld
terug te vragen als er problemen zijn met de bank
- bijvoorbeeld, landbouwers konden hun kredieten niet terugbetalen aan de bank
door langdurige droogte
- depositobeschermingsregeling (= spaardepositogarantie)
- doel = uitkering van schadevergoeding aan spaarders wanneer bank overkop gaat
- waarborg door de overheid = maximaal tegenwaarde van 100 000 (deposito’s) en 20
000 (effecten)
1) 100 000 deposito’s is voor geld (zichrekeningen, spaarrekeningen etc)
2) 20 000 effecten is voor aandelen etc
MAAR overheid kan dit nooit betalen
- positieve elementen:
1) dit is de reden waarom de overheid een bank niet zo snel failliet zullen laten
gaan zodat de overheid niet iedereen moet uitkeren + voor meer
stabiliteit
2) voor dit mee te trekken naar europa we gaan de recht van europa mee in
onze problemen trekken, maar is een goede zaak voor België
Hoofdstuk 7: Het verstrekken van kredieten aan particulieren
- in obligaties mag de bank beleggen zo komt de bank aan cash
- in aandelen mag de bank niet beleggen
- een particulier mag geen obligaties uitgeven
- als we geld willen lenen etc moeten we naar de bank
Wat doet de bank met je geld?
- Intermediatiefunctie
- Indirecte financiering
- Particuliere kredietnemers:
- Consumentenkrediet:
- Hypothecair krediet
Waarvoor dienen consumentenkredieten?
- Verkoop op afbetaling
- Voor de aankoop van een roerend goed (materieels)
- Nieuw of tweedehands
- Verkoper kan een bemiddelaar zijn
- Lener bepaalt zelf het voorschot (min 15% van factuurbedrag)
- Maandelijks aflossingen blijven gdurende de hele looptijd ongewijzigd
- Lening op afbetaling
- Persoonlijke lening
- Flexibeler/populairder dan verkoop op afebetaling
- Niet gekoppeld aan een aankoop van een roerend goed (kan voor vakanties,
trouwfeest…)
- Zelfde voordelen als verkoop op afbetaling
- Lener moet geen voorschot betalen
- Kredietopening
- Vb. je gaat op vakantie en je kan niet meer terug, dus je gebruikt je kredietkaart om
onder nul te gaan zodat je toch nog weg kan
- Meestal met kredietkaart
, 1) Sommige winkels weigeren dit omdat ze de cashback zelf moeten betalen
- Cashback = 1% op uw aankoop dat je doet met de kredietkaart
- Des te meer u leent, des te minder intrest u moet betalen
- Consument kan kopen & krediet opnemen
- Maximaal bedrag (op voorhand afgesproken)
- Maandelijkse terugbetaling (ook afgesproken)
1) Geheel (gratis krediet, geen intrest): je betaald het in geheel dezelfde maand
terug
2) Minimumbedrag: je kan het niet in geheel betalen, maar je moet minstens
dit bedrag betalen
- Consumentenkrediet is niet goedkoop
- Uw kan tot een bepaald bedrag in het rood gaan zonder cashback
- In het rood gaan op uw rekening kost geld
- Pay day = de dag dat je loon gesort wordt
- Pay day lones = leningen die op de dag dat je loon gestort terugbetaald worden
(typische intrest is 1000%) verboden in ons land
- Centrale voor kredieten aan particulieren (CPK)
- Positieve kredietcentrale bij NBB
- Bevat gegevens:
1) de identificatiegegevens van de debiteur
2) de karakteristieken van de overeenkomst
als mensen hun lening niet kunnen afbetalen
worden ze op de zwarte lijst gezet: ze moegn
nergens meer lenen tot het probleem is opgelost
Hoeveel moet de klant afbetalen?
- Afhankelijk van:
- Geleend bedrag
- Aflostermijn
- Periodieke aflossingen
- (maandelijkse) rentevoet
- Aflossingstabel: kunnen uitleggen, niet kunnen opstellen
- Annuiteiten = ieder jaar hetzelfde betalen
- Mensualiteit = iedere maand hetzelfde betalen
Hoe werkt een hypotheeklening?
- Voor aankoop, bouw of verbouwing van woning
- Woning is waarborg die u geeft aan de bank: hypotheek
- Als u de lening niet meer kan terugbetalen, dan mag de bank
uw huis hebben en verkopen
- Bank neemt heel weinig risico
- Hypotheek of hypothecair mandaat !!! (= de bank krijgt geen hypotheek maar ze
krijgt de toestemming om gelijk wanneer de hypotheek te eisen de bank
vertrouwt u)
- Wordt vaak gedaan want dit is een pak goedkoper bij de notaris
- Is volgens Europa geen hypotheek
- Soorten
- Terugbetaling:
- Vast maandelijks bedrag (annuïteit)
- Vaste kapitaalaflossing
- Enkel intrest & reconstitutie kapitaal (beleggingshypotheek)
- Opname
- Hele bedrag in 1 keer
