2022-2023 Embryologie
Locomotorisch stelsel en huid
Emma Degroote
1STE BACH GENEESKUNDE
,Inhoudsopgave
Eerste embryonale periode .................................................................................................3
Inleiding...................................................................................................................................... 3
Timing in de ontwikkeling van de mens ......................................................................................................... 3
Teratogene factoren ....................................................................................................................................... 3
Gameten ..................................................................................................................................... 4
Oögenese ....................................................................................................................................................... 4
Spermatogenese ............................................................................................................................................ 5
Verschillen tussen spermatogenese en oögenese ......................................................................................... 5
Levensduur van de gameten .......................................................................................................................... 5
Transport van spermatozoïden ...................................................................................................................... 5
Transport van het ovum ................................................................................................................................. 5
Bevruch6ng ................................................................................................................................ 5
CapacitaMe van sperma .................................................................................................................................. 6
AcrosoomreacMe ............................................................................................................................................ 6
Klievingsdelingen en differenMaMe................................................................................................................. 6
Implanta6e ................................................................................................................................. 7
Einde eerste week .......................................................................................................................................... 7
Pre-implantaMe geneMsche diagnosMek (PGD) .............................................................................................. 7
ZwangerschapsMming .................................................................................................................................... 7
Tweede week (dag 8 tot 14 na de bevruch6ng) ........................................................................... 7
Trofoblast ....................................................................................................................................................... 8
Embryoblast ................................................................................................................................................... 8
Monozygote tweelingen ................................................................................................................................ 9
Derde week (dag 15 tot 21 na de bevruch6ng) .......................................................................... 10
Ontwikkeling van chorionvilli ....................................................................................................................... 10
Zonder zwangerschap .................................................................................................................................. 10
Zwangerschap .............................................................................................................................................. 10
GastrulaMe ................................................................................................................................................... 11
Bestemming van het mesoblast (mesoderm) .............................................................................................. 12
Bestemming van het endoblast (endoderm) ............................................................................................... 14
Bestemming van het ectoblast (ectoderm).................................................................................................. 14
4de week (dag 22 tot 27 na de bevruch6ng) ............................................................................... 15
Begrenzing of plooiing van het embryo ....................................................................................................... 15
Week 4 tot week 8 = groei ......................................................................................................... 16
Embryologie van het bewegingsstelsel .............................................................................. 16
Het skelet ................................................................................................................................. 16
Wervels ........................................................................................................................................................ 16
..................................................................................................................................................................... 17
Sternum, ribben en clavicula ....................................................................................................................... 17
Schedel......................................................................................................................................................... 17
Ledematen ................................................................................................................................................... 20
Samengevat: ................................................................................................................................................ 21
Spieren ..................................................................................................................................... 21
Lichaamswand ............................................................................................................................................. 21
Ledematen ................................................................................................................................................... 22
Hoofd en hals ............................................................................................................................................... 23
Samengevat: ................................................................................................................................................ 25
Diafragma..................................................................................................................................................... 26
1
, Glad spierweefsel ..................................................................................................................... 26
A:eeldingen .................................................................................................................... 27
2
, Eerste embryonale periode
Inleiding
Aangeboren afwijkingen
- Gene4sch
- Teratogene factoren
Timing in de ontwikkeling van de mens
0-2 weken = bevruch4ng -> bilaminaire kiemschijf = PRE-organogenese
- 50% sterF als het wordt blootgesteld aan teratogene factoren
Embryonale periode:
3-4 weken = bilaminaire kiemschijf -> primi4eve lichaamsvorm
4-8 weken = organogenese
- Specifieke ontwikkeling door 4jdelijke induc4e
ñ Oplosbare stof die zich in de omgeving verspreidt
ñ Contact tussen cel en de extracellulaire matrix
Foetale periode
9-38 weken = groei + 10de week ontwikkeling van geslachtsorganen
Teratogene factoren
Majeure malforma4es gebeurt in de embryonale periode (zwart) = 3-8 weken
- Week 5 = belangrijkste week (elk orgaan is dan vatbaar voor teratogene
factoren)
- Hart = 1ste func4onele orgaan (dag 22)
- Centraal zenuwstelsel = 3-5 weken
- Na 8 weken eerste prenatale onderzoek => zijn er majeure defecten?
Mineure afwijkingen gebeurt in de foetale periode = func4onele afwijkingen
Teratogene factoren = schadelijke omgevingsfactoren
- Farmaca - Alcohol (fetal alcohol
- Nico4ne syndroom
- Virussen (herpes) - RX-stralen
- Kwik, arseen, cyanide - Cocaïne
- Te kort aan foliumzuur (voeding => hazenlip) - Hormonen
3
,Gameten
Gameten = haploïde geslachtscellen verkregen door spermatogenese en oögenese
Oögenese
Oögonia = oerkiemcellen = PGC (primordial germ cell)
1. 3de maand oögonia in profase van 1ste reduc4edeling = primaire oöcyten
2. 5de maand = 7 000 000
3. Geboorte = 2 500 000 omgeven door follikelcellen = primordiale oöcyten
4. Puberteit = 400 000 primordiale oöcyten
- 400 succesvol ovuleren => 99% sterven 4jdens oögenese of folliculogenese
Stappen van oögenese
1. Ovula4e voltooit primordiale oöcyt eerste reduc4edeling
- 1ste Haploïd poollichaampje
- Haploïd secundaire oöcyt
2. Secundaire oöcyt metafase van tweede reduc4edeling
3. Bevruch4ng: werkt reduc4edeling af
- 2de haploïde poollichaampje Totaal 3
- 1ste poollichaampje deelt => 2 poollichaampjes
- Haploïde rijpe oöcyt
4
,Spermatogenese
1. Spermatogonia = blijF in lichaam = mannen kunnen al4jd
sperma blijven maken
2. Spermatogonia -mitose-> Primaire spermatocyt
3. Primaire spermatocyt -meiose I-> secundaire spermatocyt
4. Secundaire spermatocyt -meiose II-> haploïde sperma4den
5. Spermiogenese --> spermatozoa
Verschillen tussen spermatogenese en oögenese
Spermatogenese = veel efficiënter dan oögenese
Timing meiose I
- Mannen pas in de puberteit
- Vrouwen in derde maand VOOR de geboorte
Gelimiteerde stock eicellen vs blijvende mitose bij mannen
- Stopt 4jdens menopauze
Specifieke fasen in rijpen eicel vs doorlopend proces
Levensduur van de gameten
Zaadcellen INTRACERVICAAL = max 3 dagen (zeldzaam 7
dagen)
Eicel na ovula4e = max 24 uur + hoogste bevruch4ngskans
1ste 12 uur
Periode periodieke onthouding = 3 dagen voor ovula4e
- Duur ovula4e --> menstrua4e = constant
- Duur menstrua4e --> ovula4e ≠ constant
Transport van spermatozoïden
Spermatozoïden bewegen door staart + contrac4es van uterus en eileiders (ampulla) +
chemoamrac4e door eicel
- 5 minuten na coïtus in eileider
- 70 minuten na coïtus in uiteinde eileider (ampulla)
Transport van het ovum
Ovum beweegt PASSIEF door peristal4ek eileider en trilharen van epitheel
- 3-5 dagen uterus
ñ Bevruch4ng in ampulla
- Blokkade => extra-uteriene zwangerschap
Bevruch3ng
Ovum omgeven door membraan (= zona pellucida) en door cellen (= corona radiata)
=> Sperma moet hier doorbreken via capacita4e en acrosoomreac4e
5
, Capacita?e van sperma
= finale matura4e stap van sperma, duurt ~ 1 uur
- Verlies van zaadvocht
- Secre4e van tuba uterina (eileider)
Gevolg: intracellulair ca+ s4jgt, c AMP s4jgt
In vitro fer4lisa4e = wegwassen
Niet microscopisch te zien want biochemische reac4e
Acrosoomreac?e
Binding van spermatozoa met receptormolecule in zona pellucida
- Vrijstelling van enzymen in acrosoom
- Penetra4e door zona pellucida
Wel microscopisch te zien
Volgende stappen
1. Versmel4ng plasmamembraan zaad- en eicel
2. Kern van zaadcel in cytoplasma eicel
3. Eicel uit metafase en werkt celdeling af => 2de poollichaampje uitgestoten = haploïde kern
+ kernwand
4. 2 haploïde kernen in interfase naast elkaar = mannelijke en vrouwelijke pronucleus
5. Verdubbeling van chromosomen
6. Kernwand verdwijnt => chromosomen van beide kernen mengen zich, samen PMAT
- 1ste mito4sche deling = klievingsdeling => 2 blastomeren
Bescherming tegen polyspermie
- Depolarisa4e van eicel (Ca+) na bevruch4ng
- Cor4cale reac4e: cor4cale granulen vrijgesteld waardoor zona pellucida
ondoordringbaar wordt
Klievingsdelingen en differen?a?e
Bevruchte ei = zygoot ontwikkelt zich tot vrucht
Klievingsdeling tot morula (32 loodrechte cellen)
- Aantal cellen neemt toe zonder dat vrucht groter wordt = geen groeifase
ñ Blastomeren worden kleiner
- 8 cellen stadium = differen4a4e = compac4e
ñ Blastomeren vergroten in contactoppervlak en vormen dichte massa
ñ Centrale holte tussen blastomeren = blastocoel
ñ Buitenste laag = trofoblast
˃ Tight juc4ons
ñ Binnenste laag = embryoblast (wij 🤭 smoolll) Blastocyst
˃ Gapjuc4es
ñ Zona pellucida
Bereikt de uterus
6
Locomotorisch stelsel en huid
Emma Degroote
1STE BACH GENEESKUNDE
,Inhoudsopgave
Eerste embryonale periode .................................................................................................3
Inleiding...................................................................................................................................... 3
Timing in de ontwikkeling van de mens ......................................................................................................... 3
Teratogene factoren ....................................................................................................................................... 3
Gameten ..................................................................................................................................... 4
Oögenese ....................................................................................................................................................... 4
Spermatogenese ............................................................................................................................................ 5
Verschillen tussen spermatogenese en oögenese ......................................................................................... 5
Levensduur van de gameten .......................................................................................................................... 5
Transport van spermatozoïden ...................................................................................................................... 5
Transport van het ovum ................................................................................................................................. 5
Bevruch6ng ................................................................................................................................ 5
CapacitaMe van sperma .................................................................................................................................. 6
AcrosoomreacMe ............................................................................................................................................ 6
Klievingsdelingen en differenMaMe................................................................................................................. 6
Implanta6e ................................................................................................................................. 7
Einde eerste week .......................................................................................................................................... 7
Pre-implantaMe geneMsche diagnosMek (PGD) .............................................................................................. 7
ZwangerschapsMming .................................................................................................................................... 7
Tweede week (dag 8 tot 14 na de bevruch6ng) ........................................................................... 7
Trofoblast ....................................................................................................................................................... 8
Embryoblast ................................................................................................................................................... 8
Monozygote tweelingen ................................................................................................................................ 9
Derde week (dag 15 tot 21 na de bevruch6ng) .......................................................................... 10
Ontwikkeling van chorionvilli ....................................................................................................................... 10
Zonder zwangerschap .................................................................................................................................. 10
Zwangerschap .............................................................................................................................................. 10
GastrulaMe ................................................................................................................................................... 11
Bestemming van het mesoblast (mesoderm) .............................................................................................. 12
Bestemming van het endoblast (endoderm) ............................................................................................... 14
Bestemming van het ectoblast (ectoderm).................................................................................................. 14
4de week (dag 22 tot 27 na de bevruch6ng) ............................................................................... 15
Begrenzing of plooiing van het embryo ....................................................................................................... 15
Week 4 tot week 8 = groei ......................................................................................................... 16
Embryologie van het bewegingsstelsel .............................................................................. 16
Het skelet ................................................................................................................................. 16
Wervels ........................................................................................................................................................ 16
..................................................................................................................................................................... 17
Sternum, ribben en clavicula ....................................................................................................................... 17
Schedel......................................................................................................................................................... 17
Ledematen ................................................................................................................................................... 20
Samengevat: ................................................................................................................................................ 21
Spieren ..................................................................................................................................... 21
Lichaamswand ............................................................................................................................................. 21
Ledematen ................................................................................................................................................... 22
Hoofd en hals ............................................................................................................................................... 23
Samengevat: ................................................................................................................................................ 25
Diafragma..................................................................................................................................................... 26
1
, Glad spierweefsel ..................................................................................................................... 26
A:eeldingen .................................................................................................................... 27
2
, Eerste embryonale periode
Inleiding
Aangeboren afwijkingen
- Gene4sch
- Teratogene factoren
Timing in de ontwikkeling van de mens
0-2 weken = bevruch4ng -> bilaminaire kiemschijf = PRE-organogenese
- 50% sterF als het wordt blootgesteld aan teratogene factoren
Embryonale periode:
3-4 weken = bilaminaire kiemschijf -> primi4eve lichaamsvorm
4-8 weken = organogenese
- Specifieke ontwikkeling door 4jdelijke induc4e
ñ Oplosbare stof die zich in de omgeving verspreidt
ñ Contact tussen cel en de extracellulaire matrix
Foetale periode
9-38 weken = groei + 10de week ontwikkeling van geslachtsorganen
Teratogene factoren
Majeure malforma4es gebeurt in de embryonale periode (zwart) = 3-8 weken
- Week 5 = belangrijkste week (elk orgaan is dan vatbaar voor teratogene
factoren)
- Hart = 1ste func4onele orgaan (dag 22)
- Centraal zenuwstelsel = 3-5 weken
- Na 8 weken eerste prenatale onderzoek => zijn er majeure defecten?
Mineure afwijkingen gebeurt in de foetale periode = func4onele afwijkingen
Teratogene factoren = schadelijke omgevingsfactoren
- Farmaca - Alcohol (fetal alcohol
- Nico4ne syndroom
- Virussen (herpes) - RX-stralen
- Kwik, arseen, cyanide - Cocaïne
- Te kort aan foliumzuur (voeding => hazenlip) - Hormonen
3
,Gameten
Gameten = haploïde geslachtscellen verkregen door spermatogenese en oögenese
Oögenese
Oögonia = oerkiemcellen = PGC (primordial germ cell)
1. 3de maand oögonia in profase van 1ste reduc4edeling = primaire oöcyten
2. 5de maand = 7 000 000
3. Geboorte = 2 500 000 omgeven door follikelcellen = primordiale oöcyten
4. Puberteit = 400 000 primordiale oöcyten
- 400 succesvol ovuleren => 99% sterven 4jdens oögenese of folliculogenese
Stappen van oögenese
1. Ovula4e voltooit primordiale oöcyt eerste reduc4edeling
- 1ste Haploïd poollichaampje
- Haploïd secundaire oöcyt
2. Secundaire oöcyt metafase van tweede reduc4edeling
3. Bevruch4ng: werkt reduc4edeling af
- 2de haploïde poollichaampje Totaal 3
- 1ste poollichaampje deelt => 2 poollichaampjes
- Haploïde rijpe oöcyt
4
,Spermatogenese
1. Spermatogonia = blijF in lichaam = mannen kunnen al4jd
sperma blijven maken
2. Spermatogonia -mitose-> Primaire spermatocyt
3. Primaire spermatocyt -meiose I-> secundaire spermatocyt
4. Secundaire spermatocyt -meiose II-> haploïde sperma4den
5. Spermiogenese --> spermatozoa
Verschillen tussen spermatogenese en oögenese
Spermatogenese = veel efficiënter dan oögenese
Timing meiose I
- Mannen pas in de puberteit
- Vrouwen in derde maand VOOR de geboorte
Gelimiteerde stock eicellen vs blijvende mitose bij mannen
- Stopt 4jdens menopauze
Specifieke fasen in rijpen eicel vs doorlopend proces
Levensduur van de gameten
Zaadcellen INTRACERVICAAL = max 3 dagen (zeldzaam 7
dagen)
Eicel na ovula4e = max 24 uur + hoogste bevruch4ngskans
1ste 12 uur
Periode periodieke onthouding = 3 dagen voor ovula4e
- Duur ovula4e --> menstrua4e = constant
- Duur menstrua4e --> ovula4e ≠ constant
Transport van spermatozoïden
Spermatozoïden bewegen door staart + contrac4es van uterus en eileiders (ampulla) +
chemoamrac4e door eicel
- 5 minuten na coïtus in eileider
- 70 minuten na coïtus in uiteinde eileider (ampulla)
Transport van het ovum
Ovum beweegt PASSIEF door peristal4ek eileider en trilharen van epitheel
- 3-5 dagen uterus
ñ Bevruch4ng in ampulla
- Blokkade => extra-uteriene zwangerschap
Bevruch3ng
Ovum omgeven door membraan (= zona pellucida) en door cellen (= corona radiata)
=> Sperma moet hier doorbreken via capacita4e en acrosoomreac4e
5
, Capacita?e van sperma
= finale matura4e stap van sperma, duurt ~ 1 uur
- Verlies van zaadvocht
- Secre4e van tuba uterina (eileider)
Gevolg: intracellulair ca+ s4jgt, c AMP s4jgt
In vitro fer4lisa4e = wegwassen
Niet microscopisch te zien want biochemische reac4e
Acrosoomreac?e
Binding van spermatozoa met receptormolecule in zona pellucida
- Vrijstelling van enzymen in acrosoom
- Penetra4e door zona pellucida
Wel microscopisch te zien
Volgende stappen
1. Versmel4ng plasmamembraan zaad- en eicel
2. Kern van zaadcel in cytoplasma eicel
3. Eicel uit metafase en werkt celdeling af => 2de poollichaampje uitgestoten = haploïde kern
+ kernwand
4. 2 haploïde kernen in interfase naast elkaar = mannelijke en vrouwelijke pronucleus
5. Verdubbeling van chromosomen
6. Kernwand verdwijnt => chromosomen van beide kernen mengen zich, samen PMAT
- 1ste mito4sche deling = klievingsdeling => 2 blastomeren
Bescherming tegen polyspermie
- Depolarisa4e van eicel (Ca+) na bevruch4ng
- Cor4cale reac4e: cor4cale granulen vrijgesteld waardoor zona pellucida
ondoordringbaar wordt
Klievingsdelingen en differen?a?e
Bevruchte ei = zygoot ontwikkelt zich tot vrucht
Klievingsdeling tot morula (32 loodrechte cellen)
- Aantal cellen neemt toe zonder dat vrucht groter wordt = geen groeifase
ñ Blastomeren worden kleiner
- 8 cellen stadium = differen4a4e = compac4e
ñ Blastomeren vergroten in contactoppervlak en vormen dichte massa
ñ Centrale holte tussen blastomeren = blastocoel
ñ Buitenste laag = trofoblast
˃ Tight juc4ons
ñ Binnenste laag = embryoblast (wij 🤭 smoolll) Blastocyst
˃ Gapjuc4es
ñ Zona pellucida
Bereikt de uterus
6
