H1: De relatie tussen justitie en hulpverlening
1.1 Inleiding
Evenwicht tussen justitie en welzijn is broos: moeizame, soms zelfs problematische relatie
Gestructureerde en gesystematiseerde samenwerking tussen justitie en hulpverlening is nieuw
Regelgeving
Samenwerkingsinitiatieven (bv behandeling daders van seksueel misbruik, slachtofferzorg)
Moet er überhaupt een relatie zijn?
Twee aparte ‘instituten’
Verschillende, en soms conflicterende, doelstellingen en werkwijzen spanningsrelatie
Relatie tussen justitie en hulpverlening = noodzakelijke relatie
Basisinstituties om rechtvaardige, solidaire samenleving op te bouwen en te behouden waarin
mensen het recht hebben op een menswaardig bestaan
Plicht bij te dragen tot het respecteren en realiseren v sociale grondrechten v mensen (art 23 GW)
1.2 Spanningsveld tussen justitie en hulpverlening
5 dimensies waar spanningen kunnen ontstaan tussen justitie en hulpverlening
1.2.1 Doelstellingen
1.2.1.1 Doel justitie
Het recht:
Reguleert het ‘samen’ leven adhv gedragsregels (wetten)
Democratie = streven naar evenwicht van macht = doelstelling recht
Legt noodzakelijke verhoudingen vast tss:
o Burgers onderling, burgers en overheid, verschillende machten
Doel van het recht = bewerkstellingen van sociale vrede en rust
o Oplossen van intermenselijke, waardegeladen belangenconflicten
o Met oog op behoud van veilige en geordende maatschappij
o Minimaliseren onzekerheid en maximaliseren gezamenlijk welzijn
o Collectieve belang primeert!
Justitie
= Geheel van actoren, instituties, procedures en beleid die als hulpmiddel fungeren bij het creëren
en handhaven van de orde in de samenleving
Doel justitie =
o Creëren en handhaven van de orde
o Er op toezien dat de doelstellingen van het recht worden bewerkstelligd
Hulpmiddelen: politie en strafuitvoering
o Politie: toezien op naleving van wetten/gedragsregels
+ indien nodig met gelegitimeerd gebruik van dwang of geweld
o Strafuitvoering: toezien dat beslissingen van de rechterlijke macht ook daadwerkelijk w
uitgevoerd
1.2.1.2 Hulpverlening
Doel = verhogen welzijn van de client maximaliseren welzijn cliënt
Individuele belang primeert!
55
,1.2.1.3 Vergelijking doelstellingen
1e spanningsveld: collectief vs individueel belang
Relatief gelijk doel: welzijn van mensen (verhogen of bewaken)
Maar in praktijk moeizame samenwerking
Verschil? = in de operationalisering van de doelstelling
Toch aantal initiatieven ontwikkeld die het mogelijk maken beide doelstellingen te bereiken
Justitie: met een persoonsgerichte aanpak mensen die het welzijn vd sl in gevaar brengen bijsturen
Hvl: bij justitiecliënteel ook welzijn v anderen en de sl in acht nemen
1.2.2 Het sturende mensbeeld
Constructieve samenwerking? Gedeeld mensbeeld nodig!
1.2.2.1 Justitie
Mensbeeld binnen strafrecht (justitie)
2 belangrijke elementen: vrije wil + intentie
Essentiele kenm misdaad: vrijwillige act en de intentie bestond om de act te stellen
o Basisopvatting: mensen zijn in staat om vrij en doelbewust hun acties te kiezen (verlichting)
1.2.2.2 Hulpverlening
Mensbeeld binnen psychologie (hulpverlening)
4 belangrijke theorieën rond menselijk gedrag (4 theorieën met 4 versch mensbeeld 4 versch manieren
over hoe over vrije wil en intentie w gedacht)
Psychoanalyse: vrije wil is relatief / onbewuste innerlijke conflicten
o Intentie = relatief begrip, sturende krachten waar we geen zicht op hebben
o We kennen maar een klein topje vd redenen wrm we iets doen + denken dat vrije wil
bestaat MAAR gestuurd door onbewuste krachten
o Geen goed mensbeeld voor justitie
Leerpsychologie: geen studie van intentie en vrije wil, want niet observeerbaar
o Enkel onderzoek naar waarneembare dingen (stimuli en gedragingen als reactie)
o Wat in hoofd afspeelt kunnen we niet observeren (black box) -> niet bestuderen
o Geen goed mensbeeld voor justitie
Humanistische stromingen: innerlijke belevingswereld staat centraal, mens is zichzelf actualiserend
wezen
o Motivatie = sleutelconcept: iedere mens wil zijn mogelijkheden maximaal tot uiting
brengen
o Innerlijke wereld belangrijk studieobject vrije wil en intentie = ! concepten
Zelfverwezenlijking impliceert vrije wil
o Alles van buiten opgelegd = bedreiging voor gezondheid en ontwikkeling van mensen
Wetten va buitenaf opgelegd belemmert zelfverwezenlijking cri = gevolg ve
belemmering in de zelfverwezenlijking
56
, Cognitivisme/ cognitieve psychologie: mens is informatieverwerker en (onvolkomen) rationele
beslisser
o Intentie en vrije wil ! rol
Gedrag w intentioneel gestuurd door behoeften en doelen
Behoeften en doelen zijn niet observeerbaar maar wel expliciteerbaar =
verschil met leerpsychologie en psychoanalyse
o Cri = gevolg van disfunctioneel proces van betekenisgeving
o Komt voor eerst in buurt van mensvisie in het recht!!
Pas vanaf deze periode meer systematische relatie hvl en justitie (laatste 30-40j)
1.2.3 Waardengebonden vs. Waardenvrij
1.2.3.1 Justitie
Recht (justitie)
Prescriptief en normerend
Waardengeladen gedragsregels
1.2.3.2 Hulpverlening
Psychologie (hulpverlening)
Descriptief en verklarend
Lange tijd geen plaats voor waardendebat = waardevrij
Invloed humanisme en cognitivisme: met verschuiving mensbeeld, ook intrede van waarden
Waarden belangrijkere rol in therapeutisch proces dan gedacht
o Bv psychotherapie = goede manier om waarden van mensen te wijzigen
Gevolg: (klinische) psychologen nu minder weigerachtig tot samenwerking met justitie
Maar constante afweging voor hulpverlener binnen justitiële context: Welke waarden laat ik primeren?
Individueel belang (hulpverlening) of collectief belang (justitie)?
Opgelet: deze indeling is niet zwart-wit! Ze besteden beide aandacht aan collectieve en individuele
belangen
o Hulpverlening: houdt rekening met grenzen van anderen
Bv. onvoorwaardelijke aanvaarding niet absoluut (enkel beleving, niet gedrag)
o Justitie: individu moet kunnen functioneren in de samenleving
Bv. justitiehuizen: optimale integratie van individu, rekening houdend met
individueel welzijn
1.2.4 Wiens waarheid?
1.2.4.1 Justitie
Gericht op waarheidsvinding
Prioritair = verzameling en bescherming van feitenmateriaal
Secundair = zorg voor betrokkenen (getuigen, so, verdachten)
Interventie pas mogelijk als waarheid bewezen is
Vals positief is ernstige fout
o = iemand veroordelen die een feit niet heeft gepleegd
1.2.4.2 Hulpverlening
Prioritair = verwerven van inzicht in hoe iemand iets ervaart (belangen vd cliënt)
Secundair = mogelijke congruentie tss beleving en feitelijke werkelijkheid
Grotere neiging om cliënt op zijn woord te geloven
Diagnose obv verhaal vd cliënt
Vals negatief is ernstige fout
o = bv je bent ziek maar de dokter stuurt je gwn naar huis
o ! verschil met grootste fout bij justitie
57
, 1.2.5 Vrijwillig vs. Verplicht
1.2.5.1 Justitie
Verantwoordelijkheidsmodel
Maatregelen en sancties:
o Worden verplicht opgelegd door rechter
o Dienen prioritair het collectieve belang (individueel welzijn ondergeschikt)
o Bv. Begeleiding in justitiehuis
Interventies van justitie: externe dwang!
o Wettelijk afdwingbaar
o Bestraffing bij niet-naleving
Invulling wordt bepaald door justitie!
1.2.5.2 Hulpverlening
Cliëntmodel
In essentie gebaseerd op vrijwilligheid:
o Interne motivatie: pers voelt zelf dat verandering noodz is, pers moet zelf willen
veranderen
o Maar ook vaak externe druk ≠ dwang
Bv partner dreigt je te verlaten, druk van dokter,…
o Interne motivatie en externe druk bij élke hulpvraag
Ook indien vrijwillig
Cliënt behoudt steeds controle over de invulling
De criminoloog op het raakvlak van hulpverlening en justitie
Expliciete aandacht voor conflict tss individuele normen en waarden + die vd mtp
Groot pijnpunt = verificatie en controle door justitie vs. beroepsgeheim hulpverlening
Verplicht karakter begeleiding zorgt mogelijks voor een versterking van de weerstand
1.2.6 Beroepsgeheim en geheim van onderzoek
= Complexe materie en groot struikelblok in de samenwerking
1.2.6.1 Justitie
Geheim van het onderzoek + beroepsgeheim
Ambtsgeheim: info discreet behandelen, respect voor privacy van personen -> maar kan je niet voor rb
brengen
1.2.6.2 Hulpverlening
Beroepsgeheim centraal want nodig voor vertrouwensrelatie met client, maar beperkt door
meldingsplicht
Beroepsgeheim geen spreekrecht/-plicht tav politie of parket
o Uitz: aantal wettelijke verplichtingen tot rapportage, noodtoestand, eigen verdediging
1.2.7 Besluit
In essentie streven justitie en hulpverlening hetzelfde doel na (nl. het welzijn van de burger)
Moeilijkheden bevinden zich op niveau van operationalisering van dit doel
Faciliteren van de samenwerking is onlosmakelijk verbonden met discussie over de
operationaliseringen
Doel: bewust maken van spanningsveld, wat zeker voor de criminoloog van groot belang is. Andere
disciplines zijn zich hier veel minder van bewust
58
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Erkpx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
