2022-2023
Samenvatting identiteiten
● Taak individueel (40%):
o +/- 2500 woorden
o Over identiteit, gemeenschap of diversiteit (thema dat aansluit bij de
lesinhoud)
o Vertrekkend vanuit een thema uit de actualiteit of het werk van een (of
meerdere) inspirerende denker(s) (af te spreken met de docent)
o Nagaan hoe we identiteit, gemeenschap, … kritisch kunnen begrijpen
o Waar mogelijk terugkoppeling naar de lesinhoud
o Kritische studie en toepassing op huidige maatschappelijke context
● Mondeling examen (60%) → geen voorbereidingstijd
1. Wat is identiteit?
● < Latijnse woord idem: hetzelfde
● Identiteit is datgene wat samenvalt met zichzelf (is identiek aan zichzelf):
eenzelvigheid, gelijkheid
● Iets of iemand met een eigen identiteit verschilt van de rest
● Gaat over het afbakenen van het zijn adhv een bepaalde categorie of specifiek
kenmerk
● Ambieert het wezenskenmerk van het zijn vast te stellen: datgene wat maakt dat
een kast een kast is en geen stoel
Onze identiteit zegt iets over wie we zijn
MAAR:
o Wie is ‘ons’?
o Wie is ‘we’?
o Wie zijn we?
Mijn identiteit zegt iets over wie ik ben.
MAAR wie ben ik?
o ik ben mezelf,
o ik ben ik,
o ik is ik
⇒ Ik val samen met mezelf
(ik val enkel samen met mezelf en met niets of niemand ander)
1
, 2022-2023
Als ik gevraagd wordt naar mijn identiteit, verwijs ik naar aspecten die eigen aan mezelf zijn
(of die mij(n) eigen zijn)
o Formeel (cf paspoort)
o Informeel (man/vrouw/x, blonde/bruine/… haren, x-jaar, …)
Wie ben ik dan nog? Als we voorbij die sociaal en culturele constructies (haarkleur, kleur
ogen, burgerschap…) gaan, wat schiet er dan nog over als ik mezelf wil omschrijven? Kan ik
mezelf dan nog zijn als ik geen gebruik mag maken van die beschrijvende concepten?
⇒ Ben ik mezelf? Val ik volledig samen met mezelf?
(Jean-Luc Nancy - De indringer (2002 - L’intrus, 2000)
2. Jean-Luc Nancy (1940- 2021)
● Frans filosoof
● Leerling van Ricoeur en Derrida
● Geïnspireerd door werk van Kant, Hegel, Heidegger, Nietzsche, Lacan
● Bekende werken
o “La communauté désoeuvrée” (1990)
o “Le sens du monde” (1993)
o “Être singulier pluriel” (1996)
o “Rejouer le politique” (1981 met Philippe Lacoue-Labarthe)
● Harttransplantatie en kanker als gevolg van de behandeling
⇒ Herschrijven van Heidegger’s ontologie (= zijnsleer)
o Seinsvergessenheit
o Dasein
o Seinsverständnis
o Zijn-in-de-wereld
Heidegger → hij gaat opzoek naar hoe we bestaan, hoe we ‘zijn’
“Het zijn zelf, waartoe het Dasein zich zus of zo kan verhouden en zich altijd op een of andere wijze verhoudt,
noemen wij existentie. Er is een zijnde dat het in zijn zijn om dit zijn zelf gaat, dat bezorgd is over zijn eigen zijn
en derhalve zijn eigen zijn tracht te begrijpen. Het zijn is voor dit zijnde geen gegeven, maar een opgave (taak,
kans, avontuur, last). Het Dasein is niet zomaar feitelijk, zoals een ding feitelijk is; het is en verhoudt zich tot het
feit dat het is. In het Dasein ligt steeds op een bepaalde wijze besloten, hoe het zich tot zijn zijn verhoudt – het
zijn waartoe het Dasein zich verhoudt is de existentie. Anders gezegd: het wezen van het Dasein ligt in zijn
existentie, in zijn te-zijn. Existentie is de zijnswijze van het Dasein; dit is een wijze van zijn die daardoor wordt
gekenmerkt dat het Dasein zich zó tot zijn eigen zijn verhoudt dat het dit zijn heeft te zijn, dat het het Dasein in
zijn zijn om dit zelf gaat”
2
, 2022-2023
● Leerling van Husserl:
o Bewustzijn is bewustzijn van iets → voorbij subject/object-onderscheid
▪ (mens = subject / de wereld = object)
o Bewustzijn is nooit leeg, maar altijd op iets gericht
➔ Volgens Husserl verwijst bewustzijn altijd naar iets anders. Dus bewustzijn is
altijd bewustzijn van iets
o Volgens Heidegger heeft de klassieke metafysica het altijd over ‘de
dingen die zijn’, en niet over ‘zijn’
▪ Volgens Heidegger zijn we altijd al op de wereld. Je kan niet
spreken over zijn zonder te spreken over de context, plaats …
1) Seinsvergessenheit
o Westerse filosofie is het zijn vergeten denken
o Verdinglijking van het bewustzijn/denken en van de wereld
o Werkelijkheid wordt als ‘object’ onderzocht
o Maar: We zijn altijd al in de wereld
o Ontologische Differentie = het verschil tss ‘zijn’ en ‘zijnde’
▪ Zijnde = een mens, een dier, een boom… hetgeen dat leeft
▪ Zijn = het werkwoord, de activiteit… dat zorgt dat die dingen bestaan
‘Omdat een zijnde bestaat, moet het zijn’
2) Dasein
= Dat zijn, dat wezen, dat er altijd al is, en in het absolute niks bestaat, en zich
verhoudt naar zijn eigen zijn.
o ‘Zijn’ of ‘dasein’ veronderstelt steeds al een hele wereld
▪ Het refereert altijd nr de plaats of context waarbinnen het bestaat
• Vb: Je bent ook steeds verbonden met de context waarin je
leeft. Als je in een welvarend of minder welvarend gezin bent
opgegroeid, zal dit je blik veranderen
o Je bestaat nooit op jezelf, maar je bestaat altijd in verhouding tot iets
o Steeds geworpen, ‘Da’
o Verhoudt zich tot zijn eigen zijn
3
, 2022-2023
3) Seinsverständnis
o Dasein bevindt zich altijd al in een soort zijnsverstaan
▪ Zijnsverstaan → Duidt op een relatie waarbij je een zeker begrip hebt
in de context waarin je je bevindt (betekent niet dat je dit precies kan
conceptualiseren)
o Dasein bevindt zich altijd al in een bepaalde context en reageert dr direct op
o Dasein staat open/uit naar het zijn (Ek-sistenz)
o Ons zijn is altijd al gestempeld door cultuur, traditie, opvoeding (zonder dat
we dit duidelijk kunnen expliciteren/conceptualiseren)
4) Zijn-in-de-wereld
o Zijn = zijn-in-de-wereld
o Wereld is geen plaats waarin het Dasein bestaat, het is het plaatshebben
(bestaan) van het Dasein
o Wereld is niet object buiten ons bestaan
o Wereld als existentiaal (grondcategorie)
Jean Luc Nancy
Jean Luc Nancy: Doordenken van het Dasein en zijn-in-de-wereld
⇒ zijn = zijn-met
o Zijn-met ≠ extern naast elkaar plaatsen van dingen
o Zijn-met ≠ intern delen van een bepaalde essentie/eigenschap
⇒ zijn-met ≠ vele Daseins naast elkaar
o Zijn-met = meervoudigheid van het Da (van het ‘er zijn’)
o Zijn-met = meervoudig zijn
⇒ ”met” is geen eigenschap/kenmerk van zijn, maar is de manier waarop zijn is
Voor Nancy is relatie is het meest cruciale woord
● Zijn = gerelateerd zijn aan het andere
→ verwijzend naar hetgeen dat buiten onszelf ligt
● Een God is volgens Nancy bullshit (want bestaat als iets absoluuts)
4
