In deze samenvatting vindt u een overzicht van de geschiedenis van de jeugdliteratuur doorheen de 18de, 19de, 20ste en 21ste eeuw. Dit omvat bv. de verschillende kindbeelden.
Samenvatting cursus en PowerPoints OPO Nederlands: Literatuur 2 - Jeugdliteratuur
Indy Bosmans
2BaSo
, BEGRIPPENKADERS
JL ALS APART GENRE
DE ONTDEKKING VAN HET KIND
‘Het kind’
Ontdekt in 18de eeuw
Daarvoor geen boeken expliciet voor kinderen
Twee visies op wat het kind ‘moet’ zijn
Het romantische kindbeeld
Het verlichte kindbeeld
Twee visies op deze ‘voor-periode’
vrij negatief beeld : minder negatief beeld
O.a. visie van P. Ariès: ‘L’ Enfant et la vie familiale O.a. L.A. Pollock: ‘Forgotten children: parent-child
dans l’ Ancien Régime’ (1960): relations from 1500-1900 ‘ (1983):
o kind = een last want niet ‘nuttig’; geen o kinderen hebben zich altijd al
aparte groep onderscheiden;
o Ouders zouden vrij koel, harteloos met o ouders hebben hun kinderen altijd graag
jonge kinderen zijn omgegaan gezien, maar economische omstandigheden
o Pas vanaf een jaar of 6 wat aandacht van dwongen hen tot harde opvoeding.
ouder voor het kind
TERMINOLOGIE
Jeugdliteratuur in de ruime zin van het woord = literatuur voor kinderen en jongeren tussen 0 – 18 jaar.
Jeugdliteratuur in de enge zin van het woord = voor kinderen tussen 12 – 16 jaar.
- Kinderliteratuur: 0-12 jaar (= peuter, kleuter, lagere school)
- Adolescenten/ jongerenliteratuur: 15 – 16,18,20 jaar.
o Boeken voor en over adolescenten: psychologische romans, ‘coming of age’-boeken
o Boeken voor adolescentenleeftijd (los van thematiek)
- YA-literatuur : 12-24 jaar.
o YA (Eng : 12-24-j) adolescent (NL : 16à18-j) puber (NL : 12-15-j)
1
, PEDAGOGISCH VERSUS LITERAIRE CRITERIA JL: EVOLUTIE EN LITERAIRE CRITERIA
Een jeugdboek bevat altijd een zekere opvoedkundige waarde. Die waarde verandert steeds.
- Tot 1970 : morele, pedagogische, vaak religieuze criteria. De harde, volwassene wereld werd min of
meer weggelaten.
- Vanaf 1970: nu ook opvoedende waarde MAAR om jongeren maatschappijkritisch en mondig te
maken. Voorbereiden op de realiteit. Heel hard.
- Sinds begin 1980: naast opvoedende ook literaire criteria.
- Eind 1980: een goed jeugdboek moet de kinderen doen nadenken, confronteren en
maatschappijkritisch maken. Literair uitdagend.
- Rond de eeuwwisseling: verzet tegen te literaaire benadering. Een goed kinderboek is niet alleen goed
geschreven, maar spreekt zoveel mogelijk mensen aan.
o Een goed jeugdboek: jonge lezer aanspreken (herkenbaar), pedagogisch verantwoord +
literaire criteria.
Literaire criteria:
Meerlagig: een dieperliggend idee / betekenis.
Open plekken: stimulatie tot eigen denken. Vragen die niet expliciet in het boek beantwoord worden,
maar door de lezer geïnterpreteerd moeten worden.
Origineel: verrassend, onvoorspelbaar.
Vakkundig geschreven: alles hangt samen, niets is toeval. Taalgebruik: poëtisch of literair.
Geloofwaardig, interne logica: het verhaal is ‘te geloven’. Personages, plot…
JL ALS COMMUNICATIEF SYSTEEM
Literatuur = een vrom van communicatie tussen een auteur en zijn lezer, via het medium van de literaire tekst.
Bij jeugdliteratuur is het communicatiesysteem complex.
Dubbele geadresseerdheid: De auteur zal vaak (al is het maar onbewust) de volwassen implied reader
in gedachten hebben (bemiddelaars: uitgevers, bibliothecarissen, ouders, leerkrachten, …), want
uiteindelijk is hij die beslist of het boek gedrukt, gekocht… wordt. In veel gevallen zal die implied
reader het boek zelf niet lezen (vreemd eigenlijk) auteur wil dat zijn boek ‘verkoopt’.
Uiteraard heeft hij ook en misschien in de eerste plaats, althans bewust, de jonge lezer in gedachten
hebben de auteur wil dat zijn boek ‘gelezen’ wordt.
Dit was bij oudere jeugdboeken heel explicitiet. Bij recente jeugdboeken veel implicieter.
Er is sprake van een asymmetrische relatie tussen zender en ontvanger. Volwassenen domineren boekproces :
- De verwachtingen en eisen van jonge en volwassen lezers vallen niet altijd samen.
- De mate van afstemming tussen implied en echte lezer is moeilijk te voorspellen want implied reader
bestaat IN de tekst en VOORALEER de tekst bij de eigenlijk lezer terecht is gekomen.
2
, JL ALS LITERAIR SUBSYSTEEM
1. Polysysteemtheorie
Vraag : ‘Hoe verhoudt JL zich tot andere literaire genres?’
Het literaire landschap = een polysysteem = systeem met vele sub genres. De polysysteemtheorie =
beschrijvend. Het beschrijft hoe teksten geapprecieerd worden door lezers.
Een geheel van cirkels, waarbij elke cirkel een literair subgenre voorrstelt. Deze cirkels kunnen overlappen,
naast elkaar bestaan, in elkaar passen… met in het centrum een dominant subgenre (de canon, wat men op
een bepaald moment ‘waardevol’ vindt.) Dat centrum verandert voortdurend. Elk van deze subgenres vormt op
zijn beurt ook weer een complex geheel met een eigen centrum en eigen normen, modellen, wetten…
JEUGDLITERATUUR BINNEN DE POLYSYSTEEMTHEORIE
Veranderingen binnen het literaire landschap: status JL is verhoogd.
- Sinds jaren ’70: JL schuift meer en meer op naar het centrum.
Auteurs schrijven vaak zowel jeugd- als volwassenliteratuur
Meer aandacht in media en dagbladen
Er zijn gespecialiseerde jeugdboekenwinkels
Er bestaan verschillende literaire prijzen voorr JL
Er bestaan heel wat JLinitiatieven en -organisaties
Bloemlezingen
…
o Maar prestige van JL is nog steeds kleiner dan prestige van literaire volwassen literatuur.
Veranderingen binnen het subsysteem JL : onderwerp van deze cursus
Tussen 1945 en 1960: (historische) avonturenverhaal en meisjesboeken (kostschool):
canon JL
Vanaf jaren ’70: neorealistische probleemroman
Vanaf jaren ‘80: meer aandacht voor de vorm (de taal, de structuur van, symboliek)
van het JB (literaire kwaliteiten, en niet meer alleen pedagogische waarde)
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper indybosmans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
