Volledige samenvatting van het vak thema's uit de orthopedagogiek: gedrags- en opvoedingsproblemen gedoceerd door professor Baeyens, professor Geeraert en Hans Grietens.
bevat alle lessen, gastcolleges, oefeningen,... van doorheen het jaar!
INHOUDSOPGAVE
01B: ANTISTIGMA-INTERVENTIES ...................................................................................................................... 1
HET PROBLEEM.............................................................................................................................................. 1
STIGMA IN DE KLAS ................................................................................................................................... 1
OMVANG VAN HET PROBLEEM .................................................................................................................. 2
GEVOLGEN VAN STIGMA ............................................................................................................................ 3
VORMEN VAN STIGMA ................................................................................................................................ 3
STIGMA BESTAAT UIT…............................................................................................................................... 3
ILLUSTRATIE: STIGMA IN DE PERS (STRUCTUREEL STIGMA)........................................................................ 4
STRUCTUREEL STIGMA .............................................................................................................................. 4
SELECTIE VAN ARTIKELS ............................................................................................................................ 4
CODEREN VAN ARTIKELS ........................................................................................................................... 4
RESULTATEN: ALGEMENE VERGELIJKING ................................................................................................. 5
RESULTATEN: VERGELIJKING OP DOMEINNIVEAU .................................................................................... 5
DISCUSSIE .................................................................................................................................................. 5
HOE MET STIGMA OMGAAN? ......................................................................................................................... 6
→ ADHD ALS LABEL DAN MAAR AFSCHAFFEN? ...................................................................... 6
HANDICAPCREATIETHEORIE (FOUGEYROLLAS, 1995) .............................................................................. 6
VERGROTEN VAN COPING SKILLS ............................................................................................................. 7
KENNIS VERGROTEN (VS. STEREOTYPEN EN DISCRIMINATIE) ................................................................. 7
ERVARING VERGROTEN (VS. VOORINGENOMENHEID EN DISCRIMINATIE)............................................... 7
ILLUSTRATIE INLEEFMOMENTEN ................................................................................................................... 8
ANTISTIGMA-INTERVENTIES ....................................................................................................................... 8
ANTISTIGMA-INTERVENTIE ......................................................................................................................... 9
METHODE: DESIGN .................................................................................................................................... 9
METHODE: DEELNEMERS .......................................................................................................................... 9
RESULTS – RANOVA (TIME X CONDITION X GENDER X CUR. TYPE).........................................................10
RESULTS: RANOVA (TIME X CONDITION) ..................................................................................................11
CONCLUSIE ...............................................................................................................................................12
AFSLUITENDE OPMERKINGEN .....................................................................................................................12
AFSLUITENDE BEDENKINGEN ..................................................................................................................12
02 – INTRAFAMILIALE KINDERMISHANDELING ..............................................................................................13
INTERSECTIONALITEIT ..............................................................................................................................13
‘SOCIAL JUSTICE’ ......................................................................................................................................13
OMSCHRIJVING ............................................................................................................................................13
MYTHEN OVER KINDERMISHANDELING ..................................................................................................14
OMSCHRIJVINGEN VAN KINDERMISHANDELING.....................................................................................14
ENKELE DEFINITIES .................................................................................................................................14
, VORMEN ...................................................................................................................................................14
PREVALENTIE ...............................................................................................................................................15
ENKELE CIJFERS ......................................................................................................................................15
IS DE PREVALENTIE VAN INTRAFAMILIALE KINDERMISHANDELING TOEGENOMEN SINDS DE COVID-19
PANDEMIE? ..............................................................................................................................................16
ONTSTAAN ....................................................................................................................................................16
HOE IS KINDERMISHANDELING (FYSIEK, EMOTIONEEL, VERWAARLOZING) TE VERKLAREN? ...............16
PEDAGOGISCH MODEL.............................................................................................................................17
KERN: EEN (GROEIEND) TEKORT AAN PEDAGOGISCH BESEF.................................................................17
INTERACTIEVE OPDRACHT .......................................................................................................................18
DE IMPACT VAN KINDERMISHANDELING ....................................................................................................18
PSYCHOLOGISCHE PROCESSEN ..............................................................................................................19
GEVOLGEN OP LANGERE TERMIJN ..........................................................................................................19
LANGETERMIJNEFFECTEN – ACE’S LITERATUUR (FELLITI ET AL.) ......................................................19
‘DIFFERENTIAL SUSCEPTIBILITY’ (VAN IJZENDOORN ET AL., 2019) ...................................................19
03 – SEKSUEEL MISBRUIK VAN KINDEREN EN JEUGDIGEN ..........................................................................20
OMSCHRIJVING EN EPIDEMIOLOGISCHE GEGEVENS..................................................................................20
EEN OMSCHRIJVING.................................................................................................................................20
EPIDEMIOLOGISCHE GEGEVENS..............................................................................................................20
WAT BEPAALT MEE BELEVING VAN DE ERNST? ......................................................................................21
HISTORISCHE SCHETS WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK OVER SEKSUEEL MISBRUIK ...........................21
MYTHEN OVER SEKSUEEL MISBRUIK (CROMER & GOLDSMITH, 2010) ....................................................21
HOE IS SEKSUEEL MISBRUIK TE VERKLAREN? ...........................................................................................22
DYNAMIEKEN BIJ DADER .........................................................................................................................22
HET ‘GROOMING’ PROCES .......................................................................................................................22
DE IMPACT VAN SEKSUEEL MISBRUIK ........................................................................................................23
POSTTRAUMATISCHE STRESS EN ’SHATTERED ASSUMPTIONS’ ............................................................24
SEKSUELE PROBLEEMGEDRAGINGEN ....................................................................................................24
VOORBEELD NORMAAL/NIET NORMAAL (KELLOGG, 2009)...............................................................25
IS DIE IMPACT ER OOK BIJ HELE JONGE KINDEREN? .............................................................................25
DE ‘DISCLOSURE’ THEMATIEK .....................................................................................................................25
DISCLOSURE IS EEN INTERACTIE .............................................................................................................26
VORMEN VAN DISCLOSURE .....................................................................................................................26
STELLING ..................................................................................................................................................27
VALSE BESCHULDIGINGEN ......................................................................................................................27
HERVONDEN HERINNERINGEN: EEN CONTROVERSIEEL ONDERWERP ..................................................27
VALSE BESCHULDIGINGEN EN HERVONDEN HERINNERINGEN .................................................................27
GESPREK MET KIND IN OPVOLGING VAN MELDING ...................................................................................27
HULPVERLENING EN GROEI NA SEKSUEEL MISBRUIK ...............................................................................27
,04 – ADHD EN GEASSOCIEERDE PROBLEMEN: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING ........................................28
AANMELDING JEF .....................................................................................................................................28
DSM-5 CRITERIA ADHD ................................................................................................................................28
(A) ONOPLETTENDHEID EN/OF HYPERACTIVITEIT/IMPULSIVITEIT ..........................................................28
PROBLEEMCLUSTER: AANDACHTSPROBLEMEN ................................................................................28
PROBLEEMCLUSTER: HYPERACTIVITEIT/IMPULSIVITEIT ....................................................................28
PROBLEEMCLUSTERS EN ANDERE CRITERIA .....................................................................................29
CONCEPTUALISATIE – ADHD BEELDEN ..............................................................................................29
(B) AANVANG VÓÓR 12 JAAR? ..................................................................................................................31
(C) PERVASIVITEIT ....................................................................................................................................31
MULTI-INFORMANT ASSESSMENT ......................................................................................................31
(D) BEPERKINGEN/LIJDENSDRUK ...........................................................................................................32
FUNCTIONEREN IN KAART BRENGEN .................................................................................................32
COMORBIDITEIT...................................................................................................................................32
(E) NIET BETER TE VERKLAREN DOOR ANDERE PROBLEMATIEK ...........................................................34
BREEDSPECTRUMANALYSE ................................................................................................................34
GRATIS MEETINSTRUMENTEN? ..........................................................................................................34
ONDERKENNENDE DIAGNOSTIEK VAN ADHD ....................................................................................34
PERSISTERENDE ADHD? ..........................................................................................................................36
DIAGNOSTISCHE RICHTLIJNEN ADHD: KLEUTERS ...................................................................................37
DIAGNOSTISCHE RICHTLIJNEN ADHD: VOLWASSENEN ...........................................................................38
POLL EVERYWHERE.............................................................................................................................38
ADHD ZORGTRAJECTEN ...........................................................................................................................39
ADHD ZORGTRAJECT: 6-12 JAAR ........................................................................................................39
ADHD ZORGTRAJECT: 13-18 JAAR ......................................................................................................40
ADHD ZORGTRAJECT: KLEUTERS ........................................................................................................40
ADHD ZORGTRAJECT: VOLWASSENEN ................................................................................................41
ADHD ZORGPAD: WAT WERKT (VOORLOPIG) NIET?.................................................................................41
ADHD: NEUROPSYCHOLOGISCHE ONDERZOEK? ....................................................................................42
ADHD: NEUROPSYCHOLOGISCH ONDERZOEK – BADS-C ...................................................................42
OORZAKEN VAN ADHD: NEUROPSYCHOLOGISCH PERSPECTIEF ............................................................43
ETIOLOGIE – NEUROLOGISCH PERSPECTIEF ......................................................................................44
DELAY-AVERSION HYPOTHESE........................................................................................................44
OORZAKEN VAN ADHD: HETEROGENITEIT ...............................................................................................46
ADHD: NEUROPSYCHOLOGISCHE ONDERZOEK – ANDERE................................................................46
BEHANDELING ADHD IN DE KLAS ............................................................................................................46
05 –SEKSUEEL MISBRUIK VAN KINDEREN (DEEL 2)......................................................................................47
GESPREK MET KIND IN OPVOLGING VAN MELDING ...................................................................................47
EEN MOOI INITIATIEF: ‘CHILDREN’S HOUSES’ (BARNAHUS)....................................................................48
HULPVERLENING BIJ SEKSUEEL MISBRUIK ............................................................................................48
, DOELEN VAN HULPVERLENING ................................................................................................................49
VOORBEELD VAN INTERVENTIE VOOR KIND EN NIET-MISBRUIKENDE OUDER: DE
HORZIONMETHODIEK (LAMERS-WINKELMAN, 2001) ........................................................................50
THEMA’S (KINDEREN) ..............................................................................................................................50
HULPVERLENING EN GROEI NA SEKSUEEL MISBRUIK ...............................................................................51
HERSTEL EN GROEI (DRAUKER ET AL., 2011) .........................................................................................51
POSTTRAUMATISCHE GROEI NA SEKSUEEL MISBRUIK? .........................................................................52
06 – PERSOONS- EN OMGEVINGSINTERVENTIES VOOR ADHD IN DE SCHOOLCONTEXT ..............................53
VOORBEELDEXAMENVRAAG ....................................................................................................................53
HERHALING GRONDSLAGEN: DOMEIN SCHOOL .........................................................................................54
1. HANDICAPCREATIETHEORIE (FOUGEYROLLAS, 1995) ........................................................................54
1.1 STAPSGEWIJZE ZORG ...................................................................................................................54
1.2 UNIVERSAL DESIGN FOR LEARNING (UDL) ..................................................................................54
1.3 REDELIJKE AANPASSINGEN..........................................................................................................54
REDELIJKE AANPASSINGEN: VERDIEPING ...................................................................................................55
2.1 METHODOLOGISCH PERSPECTIEF ....................................................................................................55
2.2 RA: BEÏNVLOEDENDE FACTOREN ......................................................................................................57
2.2 BEÏNVLOEDENDE FACTOREN – CONTEXT ....................................................................................57
2.2 RA: CAVEAT ...................................................................................................................................58
2.3 EFFECTIVITEIT VAN RA .......................................................................................................................58
2.3 SUBJECTIEVE EFFECTIVITEIT (VOLGEHOUDEN AANDACHT) .........................................................59
2.3 OBJECTIEVE EFFECTIVITEIT...........................................................................................................59
2.4 EFFECTIVITEIT VAN RA .......................................................................................................................62
2.4 IMPLEMENTATIEVALKUILEN LEERLINGEN ...................................................................................62
2.4 IMPLEMENTATIEVALKUILEN LEERKRACHTEN ..............................................................................62
2.5 CONCLUSIE RA ...................................................................................................................................62
SPECIFIEKE INTERVENTIES ..........................................................................................................................63
3.1 KLASMANAGEMENT (ZIE “GRONDSLAGEN”) .....................................................................................63
3.2 INTERVENTIES VOOR LEERLINGEN MET ADHD .................................................................................64
3.2 KENMERKEN VAN HET PROGRAMMA ..........................................................................................64
3.2 SESSIES: VOLLEDIG GESCRIPT, INCL. PPT ...................................................................................64
07 – JEUGDDELINQUENTIE: EEN GENDERPERSPECTIEF ................................................................................65
JEUDDELINQUENTIE: EEN ALGEMEEN OVERZICHT .....................................................................................65
WAT IS JEUGDDELINQUENTIE? ................................................................................................................65
TYPEN .......................................................................................................................................................65
KRITIEK OP HET MODEL (FAIRCHILD ET AL., 2013) ................................................................................66
BELANGRIJKE KARAKTERISTIEKEN VAN JEUDDELINQUENTIE ................................................................66
RISICOFACTOREN OP NIVEAU KIND .........................................................................................................67
RISICOFACTOREN OP NIVEAU GEZIN .......................................................................................................68
RISICOFACTOREN OP NIVEAU SCHOOL EN PEERS ..................................................................................68
, RISICOFACTOREN OP NIVEAU SAMENLEVING .........................................................................................68
ANTWOORDEN OP JEUGDDELINQUENTIE ................................................................................................69
INTERVENTIES ..........................................................................................................................................69
MEISJES EN DELINQUENTIE: ANDERS… OF TOCH NIET? ............................................................................70
WAAR LIGGEN VERSCHILLEN? .................................................................................................................70
ANDERE RISICOFACTOREN EN ACHTERGRONDEN ..................................................................................70
GEVOLGEN GEBREK GENDERSPECIFIEKE AANPAK ................................................................................71
HOE KAN DE ZORG TEGEMOETKOMEN AAN DE BEHOEFTEN VAN DEZE MEISJES? ...............................71
SITUATIE IN VLAANDEREN ........................................................................................................................71
08 – EF & LLI ...................................................................................................................................................73
CONCEPTUALISATIE EF ................................................................................................................................73
MYRIAM → WERKGEHEUGEN ..................................................................................................................73
JORAN → INHIBITIE/IMPULSCONTROLE ..................................................................................................73
KOBE → COGNITIEVE FLEXIBILITEIT ........................................................................................................73
BOUWSTENEN ..........................................................................................................................................73
KOUD EN WARM .......................................................................................................................................74
DEFINITIE EF .............................................................................................................................................75
BELANG VAN EF........................................................................................................................................75
GRENZEN VAN EF: INFORMATIEVERWERKINGSKETEN ...........................................................................76
GRENZEN VAN EF: PADEN NAAR ADHD-SYMPTOMEN .............................................................................77
GRENZEN VAN EF: DE KIP OF HET EI? .....................................................................................................77
EF & ONTWIKKELING ...................................................................................................................................78
EF & LEERKRACHT-LEERLINGINTERACTIE ...................................................................................................80
EMOTIONELE STEUN ................................................................................................................................80
ORGANISATIONELE STEUN .......................................................................................................................81
VERDUIDELIJKING VAN TIJD EN PLANNING ........................................................................................82
VERDUIDELIJKING VAN RUIMTE ..........................................................................................................82
INSTRUCTIONELE STEUN .........................................................................................................................82
TEACHING THROUGH INTERACTIONS FRAMEWORK ................................................................................83
LEERKRACHT-LEERLINGINTERACTIESTRATEGIEËN (LLI) .........................................................................84
ADHD-KLASMANAGEMENT.......................................................................................................................84
ONTWIKKELING VAN EF ...........................................................................................................................86
INTERVENTIE: ZET JE EF-BRIL OP!............................................................................................................87
RESULTATEN BRIEF..................................................................................................................................87
CONCLUSIE...................................................................................................................................................89
09 – GEWELD TEGEN PLEEGKINDEREN IN PLEEGZORG: EEN HISTORISCH NARRATIEF ...............................90
INLEIDING EN TERMINOLOGIE .....................................................................................................................90
WAT IS ‘HISTORIC ABUSE’? ......................................................................................................................90
WAT IS PLEEGZORG?................................................................................................................................90
, WAT IS GEWELD? .....................................................................................................................................90
HET ‘INQUIRY’-FENOMEEN ...........................................................................................................................90
DE COMMISSIE-SAMSON EN DE COMMISSIE-DE WINTER (NEDERLAND)...................................................91
COMMISSIE-SAMSON ...............................................................................................................................91
COMMISSIE-DE WINTER ...........................................................................................................................92
IMPACT VAN ‘HISTORIC ABUSE’ ONDERZOEK OP ONDERZOEKERS EN TEAM ............................................92
WAT KUNNEN WE UIT ‘HISTORIC ABUSE RESEARCH’ LEREN?....................................................................93
TOT SLOT… ...................................................................................................................................................93
10 – OMGAAN MET AGRESSIE (IN EEN (SEMI-)RESIDENTIËLE CONTEXT) ......................................................94
SITUERING....................................................................................................................................................94
WAT IS AGRESSIEF OF GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG? ......................................................................94
INDELING..................................................................................................................................................94
HOE OMGAAN MET LASTIG GEDRAG EN LASTIGE SITUATIES? ....................................................................95
AGRESSIEF GEDRAG IS BETEKENISVOL GEDRAG ...................................................................................95
AGRESSIEF GEDRAG KOMT REGELMATIG VOOR .....................................................................................95
AGRESSIEF GEDRAG MEEMAKEN IS BELASTEND ...................................................................................95
AGRESSIEF GEDRAG: BEGRENZEN ÉN AFGRENZEN ...............................................................................96
EEN DEGELIJK BELEID ROND GRENSOVERSCHRIJDEND/AGRESSIEF GEDRAG ........................................96
HET VOORKOMEN VAN AGRESSIE ...........................................................................................................96
BASISHOUDING EN -STRUCTUUR TER PREVENTIE .............................................................................97
1. WERKEN IN TEAMVERBAND .......................................................................................................97
2. NIEUWE AUTORITEIT (HAIM OMER) ............................................................................................97
3. CRISISONTWIKKELINGSMODEL .................................................................................................98
4. VROEGSIGNALISERINGSPLAN ....................................................................................................98
HET INGRIJPEN BIJ AGRESSIE............................................................................................................... 100
VRIJHEIDSBEPERKENDE MAATREGELEN ........................................................................................ 100
ALGEMENE PRINCIPES (HOGE GEZONDHEIDSRAAD 2016) ............................................................ 101
HET AANPAKKEN VAN DE GEVOLGEN VAN AGRESSIE .......................................................................... 101
MAATREGELEN I.F.V. OPVANG EN NAZORG ..................................................................................... 101
MAATREGELEN I.F.V. HERSTEL ........................................................................................................ 101
EVALUATIE VAN BELEID .................................................................................................................... 102
VORMING EN OPLEIDING PERSONEEL ................................................................................................. 102
11 – SUÏCIDEPREVENTIE .............................................................................................................................. 103
VERKENNING ............................................................................................................................................ 103
DEFINITIE & CIJFERS (WHO) .................................................................................................................. 103
SUÏCIDAAL PROCES ............................................................................................................................... 105
VERNAUWING ................................................................................................................................... 106
PERCEPTUAL POP-OUT ..................................................................................................................... 106
TUNNELVISIE .................................................................................................................................... 106
,THEMA’S UIT DE ORTHOPEDAGOGIEK:
GEDRAGS- EN OPVOEDINGSPROBLEMEN
2022-2023
01B: ANTISTIGMA-INTERVENTIES
HET PROBLEEM
Vaak gaat de persoon niet de hulp genieten die hulpvol en succesvol is
Iets fundamenteel veranderen
STIGMA IN DE KLAS
Is stigma effectief een probleem, altijd?
Kind → Kind
• Experiment van Harris (1991)
o Deelnemer krijgt informatie te horen: samenwerken met leerling die je niet kent aan
aantal opdrachten (enige instructie die je te horen krijgt)
o Andere helft van de deelnemers krijgt zelfde informatie te horen, maar krijgt ook te horen
dat leeftijdsgenoot een diagnose ADHD heeft gekregen
o Zie je dan een verschil in hoe participant omgaat met persoon waarvan gezegd werd dat
die al dan niet een diagnose ADHD had?
▪ In elke conditie werd hetzelfde gedrag gesteld door kind dat bij
onderzoeksdeelnemer werd gezet → verwachting dat hier geen verschil op zit
▪ Kijkend naar interactie, zie je verschil en heeft dit verschil te maken met het wel
of niet aannemen dat studiegenoot een diagnose ADHD heeft gekregen?
• “?”
o Leeftijdsgenoot
o Leeftijdsgenoot met ADHD
• Bevindingen:
o Minder vriendelijk
o Minder spraakzaam (minder in interactie en veel meer zelf aan taak werken, eigen
initiatief, weinig rekening met input van andere persoon)
o Minder erkenning geven voor aandeel
▪ Goede suggestie werd minder opgenomen
• Op niveau van kinderen (bijv. 8 jaar) zie je al dat er heel wat gebeurt als je labels loslaat in de
communicatie!
1
, Volwassene → Kind
Tom is een jongen van 8 jaar die altijd moeilijkheden heeft op school, vooral bij het tijdig indienen van
taken, ook al heeft hij een gemiddelde intelligentie.
Toms leerkrachten merken op dat de jongen snel afgeleid is, hij vaak terug bij de les moet gebracht
worden, vaak zijn stoel verlaat, vaak naar buiten staart en vaak met zijn medeleerlingen praat.
Tom stelt hetzelfde gedrag thuis.
→ De helft van de volwassenen krijgt deze tekst te lezen (ADHD-gedrag wordt benoemd); andere helft krijgt
dezelfde tekst maar met extra zin “Tom heeft de diagnose ADHD”
→ 19.30% van de (Amerikaanse) volwassenen zou “helemaal niet/wellicht niet” willen dat hun eigen kind
Tom als klasgenootje had
• Aantal verklaringen/extra zaken
o “Publiek stigma”
▪ Definitie: meerderheidsgroep oordeelt dat een specifiek kenmerk van een
minderheidsgroep niet gewenst is (meerderheid heeft dit kenmerk niet)
o Tom > Emma
▪ Verwerping bij Emma wordt stuk minder
▪ Strenger naar jongens dan naar meisjes
o 14 jaar > 8 jaar
▪ Naar adolescenten zijn we strenger (meer verwerping) dan naar jongere kinderen
o Expliciete vermelding ADHD > kenmerken
▪ Het label triggert iets, zowel bij kinderen als bij volwassenen
• Sociale verwerping wordt vooral aangestuurd door idee dat een label iets “onveranderlijk” heeft
o Soort instabiliteit, oncontroleerbaarheid
o Andere verklaring: ADHD heeft in het hoofd van mensen ook het probleem van agressie
(angst dat kind hier bijv. eens slachtoffer van zal zijn)
▪ Nochtans: geen 1 op 1 relatie tussen ADHD en gedragsproblemen/agressie
• Stigma valt uit elkaar in een bepaald aantal onderdelen
o “Wat triggert het qua emoties bij jou?”
▪ Bijv. leerkracht denkt bij ADHD “oei, meer uitdaging” MAAR geen veranderingen in
aanpak die hierop volgt, = goed!
▪ Idem voor hulpverlening (psychologen, orthopedagogen, paramedici)
▪ Emotie wordt getriggerd, maar niet zozeer ander gedrag dat ze gaan stellen!
OMVANG VAN HET PROBLEEM
Volwassene → Volwassene
Interview bij ouders van een kind met ADHD:
• 77% heeft stigma t.a.v. hun kinderen ervaren
• 44% is bezorgd over het ADHD-beeld in de maatschappij
• 40% voelt zich sociaal verworpen of geïsoleerd
o Bijv. aan de schoolpoort minder worden aangesproken/geconsulteerd om ander kind op
te halen,…
o Stigma blijft niet noodzakelijk beperkt tot persoon die minderheidskenmerk heeft
• 21% vindt dat hulpverleners of schoolpersoneel hun zorgen niet voldoende ernstig nemen
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper orthostudentje. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,09. Je zit daarna nergens aan vast.
