psychodiagnostiek bij kinderen en jongeren les 3
Leerstoornissen
1. Begripsafbakening
leerproblemen = problemen met (schools) leren door gelijk welke oorzaak
leerstoornissen = problemen met (schools) leren door neurobiologische oorzaak, waarbij
leerproblemen primair zijn
leermoeilijkheden = problemen met (schools) leren door niet-specifieke oorzaken (bv. omgeving,
andere primaire stoornis met secundaire leerproblemen)
(schools) leren = verwerven van schoolse vaardigheden
domeinen van schools leren
lezen
spellen
rekenen
2. Lezen en spellen
technisch lezen
het lezen zelf, zonder per se te begrijpen wat je leest
omzetten van tekens (grafemen, letters) in klanken (fonemen)
verklanken van tekens
leren lezen = leren van grafeem-foneem koppelingen
begrijpend lezen
begrijpen van geschreven taal
spellen
correct omzetten van fonemen naar grafemen, woorden correct schrijven
geen motorisch probleem
2.1.Leesstrategieën
decoderend of spellend lezen
letter per letter verklanken
beginnende lezers
moeilijke/nieuwe woorden
herkennend lezen
woord w als geheel herkend
hoogfrequente woorden
anticiperend lezen
gebruik van context
2.2.Spellingstrategieën
auditieve strategie
regelstrategie
analogiestrategie
inprentingsstrategie
mnemotechnische strategie
hulpmiddelenstrategie
visueel-motorische strategie of direct spellen
3. Rekenen
= wiskunde
verschillende deelgebieden/domeinen
getallenkennis
bewerkingen: hoofdrekenen, cijferen, breuken …
meten en metend rekenen
meetkunde
doet o.a. beroep op:
gevoel voor hoeveelheden
werkgeheugen
langetermijn geheugen
1
,psychodiagnostiek bij kinderen en jongeren les 3
4. Belang van schoolse vaardigheden
maatschappij doorspekt met taal en rekenen
o ondertitels, krant, handleidingen, …
o papieren invullen, nota’s nemen, …
o betalen, koken, uurroosters, …
wie op dit vlak problemen heeft, valt niet alleen op school uit de boot maar ook in maatschappij!
belang van vroegdetectie en –behandeling!
5. LeerlingVolgSysteem (LVS)
instrument voor het screenen van leerproblemen in basisschool
meten in hoeverre leerstof van bepaald leerjaar beheerst is, onafhankelijk van gebruikte methode
genormeerde signaleringstoetsen
domeinen: technisch lezen, spelling, wiskunde
kunnen door leerkracht w afgenomen
resultaat w uitgedrukt in percentielscore en zone (A t.e.m. E)
w jaarlijks op verschillende momenten afgenomen (2 van de 3)
o begin schooljaar (september): B
o midden schooljaar (februari): M
o einde schooljaar (mei): E
o doel = vorderingen en stagnaties in kaart brengen
doelen
o snelle detectie
o aanpak van zwakke presteerders (differentiatie naar onder)
o doorverwijzen voor verder onderzoek van herhaaldelijk
zwakke presteerders (ondanks extra uitleg/oefeningen)
o aanpak van sterke presteerders (differentiatie naar boven)
signaleringscriteria LVS
5.1.Soorten LVS
meest gebruikt in Vlaanderen
LVS CITO Vlaamse versie
LVS-VCLB
toetsen voor technisch lezen
individuele afname
binnen 1,5 minuten zoveel mogelijk woorden correct aflezen van leeskaart
toetsen voor spelling
2
, psychodiagnostiek bij kinderen en jongeren les 3
klassikale afname
correct schrijven van gedicteerde letters, woorden, zinnen
toetsen voor wiskunde
klassikale afname
juist oplossen van verschillende soorten rekenoefeningen
6. Leerstoornissen in Vlaanderen
er zijn twee leerstoornissen: dyslexie en dyscalculie
o dyslexie is synoniem voor lees- en spellingstoornis
o dyscalculie is synoniem voor rekenstoornis
afzonderlijke stoornissen i.p.v. onder gemeenschappelijke noemer zoals “specifieke leerstoornis”
betreffen enkel basisvaardigheden (technisch lezen, spellen en tel- en rekenvaardigheden) en niet
gevorderde vaardigheden (begrijpend lezen, schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid, wiskundig
redeneren)
definitie:
o leerstoornis is stoornis die w gekenmerkt door hardnekkige achterstand in automatisering
van schoolse vaardigheden lezen, spellen en/of rekenen/wiskunde
achterstand kan niet louter w verklaard door ongunstige omgevingsfactoren of
door intellectuele, fysieke of psychosociale beperkingen
o beschrijvende definitie
w gesitueerd op gedragsniveau, namelijk lezen, spellen en rekenen
i.t.t. verklarende definitie waarbij dyslexie en dyscalculie slaan op onderliggende
cognitieve problemen die problemen met lezen en rekenen verklaren
in Vlaanderen w 3 beschrijvende criteria gebruikt om leerstoornis te onderkennen
7. Vlaamse classificatiecriteria ‘leerstoornis’
achterstandscriterium
ernstige achterstand in lezen/spellen/rekenen
meten: klinische score (pc < 10) op genormeerde toetsen voor lezen/spellen/rekenen
hardnekkigheidscriterium
= criterium van didactische resistentie
gebrek aan ‘responsiveness to instruction’ (RIT)
problemen zijn hardnekkig ondanks extra remediëring gedurende minstens 3 à 6 maanden (op
school en/of thuis en/of via externe hulpverlener)
dus minstens 2 meetmomenten!
(mild) exclusiecriterium
ernstige en hardnekkige leerproblemen kunnen niet beter w verklaard door
o andere condities binnen kind (bv. verminderde intelligentie, zintuiglijke problematiek of
andere ontwikkelingsstoornis)
o ongunstige omgevingscondities (bv. onvoldoende/inadequaat onderwijs, andere
moedertaal)
dus: breed multidisciplinair differentiaaldiagnostisch onderzoek
3
