SV Psychopathologie 2022-2023
1 – INLEIDING
1.1 OMSCHRIJVING
Psychiatrie = onderzoekt ziektebeelden (behandeling en preventie)
“Een gebied in de geneeskunde dat zich bezighoudt met de studie, de diagnostiek, de behandeling en
de preventie van ziektetoestanden en processen waarin geestelijke of psychische stoornissen of
stoornissen in het gedrag in ruimere zin op de voorgrond staan.”
Psychopathologie = (uit het Grieks: psyché = geest, pathos = pijn) de leer van de psychische ziekte of
lijden, zoals stoornissen in de waarneming, in het denken…
▪ Is een (descriptieve) wetenschap
▪ Bestudeert ziekelijke verschijnselen: symptomen
▪ Is een deelgebied van de psychologie en de psychiatrie
Psychiater =
▪ Heeft geneeskunde gestudeerd
▪ Heeft zich daarna gespecialiseerd in de psychiatrie
▪ Mag diagnoses stellen en medicatie voorschrijven
▪ Behandelt vaak mensen met meer complexe of zware psychiatrische stoornissen
Psycholoog =
▪ Heeft psychologie gestudeerd
▪ Mag diagnoses stellen
▪ Mag geen medicatie voorschrijven → doorverwijzen naar huisarts of psychiater
Psychotherapeut =
▪ Hulpverlener die zich toespitst op het begeleiden van mensen op emotioneel of geestelijk
vlak
▪ Volgde een psychotherapieopleiding om psychologische klachten te behandelen
1.2 WERKVELDEN BINNEN DE PSYCHIATRIE
Sociale psychiatrie Dit is extramurale1, tweedelijns2, ambulante hulpverlening zoals
diensten voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ), dagcentra,
crisisinterventie, beschermde woonvormen, telefonische
hulpdiensten…
Klinische psychiatrie De intramurale3 hulpverlening, zoals de psychiatrie in algemene
ziekenhuizen,…
Gerontopsychiatrie Hulpverlening voor psychische stoornissen bij bejaarden, ook
psychogeriatrie genoemd.
Kinder- en Hulpverlening die zich richt op kinderen en jongeren.
jeugdpsychiatrie
Forensische psychiatrie Deze hulpverlening situeert zich in de gerechtelijke wereld, zoals
bijvoorbeeld het nagaan van toerekeningsvatbaarheid bij delinquenten.
Liaisonpsychiatrie Psychiatrische hulpverlening die wordt verleend op een andere dienst
in een algemeen ziekenhuis. Bijvoorbeeld: behandeling van postnatale
depressie op een kraamafdeling, aanpak van angst bij een kind op een
dienst pediatrie…
,SV Psychopathologie 2022-2023
FORENSISCHE PSYCHIATRIE
1. Gedwongen opname (vroeger: ‘collocatie’)
▪ 199: ‘wet ter bescherming van persoon met geestesziekte’
Het collocatiebesluit kan alleen nog door de VREDERECHTER genomen worden, op grond van een
dubbele voorwaarde:
1) Attest van een geneesheer
2) Verzoekschrift door ‘belanghebbende’ t.a.v. de Vrederechter
▪ In spoedeisende gevallen kan ook een Procureur des Konings beslissen tot observatie, maar
moet de Vrederechter daar binnen de 24 uur van op de hoogte gebracht worden met een
verzoekschrift
▪ De opname ter observatie mag niet langer duren dan 40 dagen
▪ Indien verder verblijf is vereist, schrijft de geneesheerdiensthoofd een verslag naar de
Vrederechter. Deze kan beslissen dat de opname voor een maximumduur van 2 jaar wordt
verlengd.
▪ Tegen de beslissingen van de Vrederechter kan hoger beroep worden ingesteld bij de
rechtbank van eerste aanleg.
→ Collocatie is een zéér ingrijpende tussenkomst!
▪ GGZ vertrekt vanuit vrijwillige hulpvraag. Is die er niet, dan moeten situaties behoorlijk uit de
hand lopen.
→ Gedwongen hulp
= Tegen de wil in van ‘patiënt’
= Geen probleeminzicht/ziektebesef
▪ In geval van (acute) psychose zijn betrokkenen vaak bang, achterdochtig; voelen zich
bedreigd
→ Interventie (politie) werkt bevestigend
→ Paniek, agressie…
→ Isoleercel
→ Geschonken vertrouwen in aanmelders (ouders, partner, etc.) en de psychiatrie
▪ Ook voor de aanmelders – ‘belanghebbenden’ – een zeer ingrijpend gebeuren: schuldgevoel;
dilemma.
,SV Psychopathologie 2022-2023
2. Internering
▪ Internering is een juridische veiligheidsmaatregel voor wie als persoon:
o Met een psychische aandoening of geestesstoornis
o Een wanbedrijf of misdaad pleegde
o En hierbij een gevaar vormt voor de maatschappij
Stoornissen:
▪ De grootste groep geïnterneerden zijn mensen met een ernstige psychiatrische aandoening
of verstandelijke beperking die eerder lichtere strafbare feiten hebben gepleegd:
o Drugs
o Agressie (bv. iemand tijdens een psychose klap verkopen)
o …
▪ 53% heeft persoonlijkheidsstoornissen
▪ 37% is verslaafd aan drugs
▪ 34% heeft psychosen
▪ 28% lijdt aan parafilieën (exibitionisme; pedofilie)
▪ 20% kan zijn impulsen niet controleren
▪ 26% is verstandelijke beperking
3. Onderscheid gedwongen opname <-> internering
▪ Bij collocatie hoeft er GEEN sprake te zijn van een MISDRIJF
▪ Bij internering is er wel sprake van een misdrijf, en werd de persoon ontoerekeningsvatbaar
verklaard.
Ontoerekeningsvatbaarheid:
= niet schuldbekwaam
= niet verantwoordelijk voor z’n daden
Evolutie België:
▪ De wet van 2007 ‘betreffende de internering van personen met een geestesstoornis’ poogde
het systeem te hervormen, doch:
o De uitvoeringsbesluiten
o De vereiste budgetten en investeringen bleven uit (bv. centra voor klinische
observatie van delinquenten)
▪ Van de 4.093 geïnterneerden in België zaten er in 2011 toch 1.158 in de gevangenis zonder
de nodige zorg en begeleiding
Hiervoor werd België sinds 1998 reeds plusminus 25(!) keer veroordeeld door het Europees
Hof voor de Rechten van de Mens.
▪ Kentering:
o In de loop van 2014 werd het ‘FPC’ (Forensisch Psychiatrisch Centrum) in GENT
geopend voor 270 geïnterneerden.
➢ Voor het eerst wordt een psychiatrisch centrum toevertrouwd aan een
private uitbater…
o In 2017 opende een 2de centrum in ANTWERPEN voor 180 personen
, SV Psychopathologie 2022-2023
Aantal geïnterneerden in de gevangenis:
2014 1.087
2016 784
2017 696
2018 531
2019 537 → stagnatie
2020 595
“Psychiatrische patiënten horen niet thuis in een gevangenis!”
2 – KORTE HISTORIEK
/
3 – WAT ZIJN PSYCHISCHE STOORNISSEN? (normaal of pathologisch?)
Normaal functioneren
▪ Er is sprake van een harmonische relatie tussen de persoon en zichzelf, en de andere en zijn
omgeving.
▪ Men voelt zich goed in z’n vel, functioneert binnen de sociale normen, reageert correct op
anderen, en kan de eisen van de omgeving aan.
▪ Daarbinnen is een bepaalde afwijking mogelijk. Angst, boosheid, woede, verdriet… kennen
we allemaal in meer of mindere mate.
▪ Wat normaal is, hangt ook af van de gewoonten binnen de omgeving.
‘Pathologisch’
▪ Abnormaal gedrag is wat storend is in de relatie met zichzelf, de ander en de omgeving
▪ Wordt dit extreem, dan wordt dit pathologisch genoemd
3.1 DE DEFINITIE
Wetenschappelijk wordt aangenomen dat we kunnen spreken over een psychische stoornis wanneer
er een patroon is van gedachten, gevoelens en gedrag dat leidt tot persoonlijk lijden en een
significante daling in het sociale en arbeidsgerelateerde functioneren.
3.2 CRITERIA
Men hanteert drie criteria om te kunnen spreken van een psychische stoornis:
1. Een grote afwijking van het gemiddelde. Dit betekent dat er een groot tekort of een groot
teveel is van een bepaalde menselijke eigenschap. Men denkt, voelt of gedraagt zich anders
dan de meeste mensen. Zo zullen de meerderheid van de mensen geen buitensporige angst
hebben voor een kleine ruimte.
2. Het overtreden van een sociale norm. De samenleving aanvaardt bepaalde gedragsvormen
(niet). Het gaat om gedrag dat hinderlijk, onbegrijpelijk of schadelijk is voor de samenleving.
Dit criterium maakt psychische stoornissen uiteraard zeer subjectief, tijds- en
cultuurgebonden.
3. Persoonlijk lijden. Er is een ernstige belemmering voor de persoon in zijn functioneren en in
zijn/haar sociale relaties. Als tegenvoorbeeld kunnen we hier de psychopathieën aanhalen,
waarbij de ‘ziekte’, de psychopaat, eigenlijk zelf niet lijdt onder zijn aandoening, maar vooral
schade berokkent bij anderen.
