Principes krachtig taalonderwijs
7 Principes
Stimuleert een positieve talige grondhouding
Is contextrijk
Is functioneel
Is (inter)actief
Geeft ondersteuning
Heeft aandacht voor expliciet en impliciet leren
Biedt kansen tot reflectie
Principe 1: Taalkrachtig onderwijs stimuleert een positieve talige grondhouding
Belangrijk fundament voor de volgende principes
Rekening houden met motivatie van leerlingen
Rekening houden met andere sociaal-emotionele factoren
Sociale omgeving creëren -> taal kunnen en durven oefenen, aandacht hebben voor randvoorwaarden
(veiligheid, vertrouwen, plezier …)
=> omgeving waarin de leerlingen een positieve talige grondhouding kunnen aankweken.
a) Een veilige oefencontext bieden
Voor leerlingen die een taal leren, zijn veilige oefenkansen cruciaal:
Ruimte om te experimenteren
Omgeving die veilig genoeg is om te durven
Zonder veilige schrijf- en spreekkansen te bieden weet je niet hoe leerlingen de taal in hun hoofd gebruiken, en kan je
hun ook geen feedback geven.
b) Het talig repertoire van leerlingen omarmen
In een omgeving die veilig is om een taal te leren, wordt elk kind aanvaard zoals het is.
Individueel bepaald proces
Appreciëren wat ze al kunnen (in en met taal)
Hetzelfde geldt voor eventueel andere talen die de leerlingen thuis spreken.
Omarm het volledige taalrepertoire
Interesse tonen in de talen die de leerlingen thuis spreken
Waardeer dat ze zoveel talen kennen.
c) Hoge verwachtingen koesteren
Voelen dat de leerkracht gelooft in hun taalvermogen
Boodschap: iedereen kan leren (nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes ontwikkelen)
Veilige taalkansen creëren, het talige repertoire van de leerlingen omarmen en hoge verwachtingen koesteren vormen
samen de voorwaarden om tot een positieve talige grondhouding bij leerlingen te komen.
Definitie Een talige grondhouding stimuleren bij leerlingen vormt de basis van taalkrachtig onderwijs. Het is
een samenspel van veilige taaloefenkansen creëren, het talige repertoire van de leerlingen
omarmen en hoge verwachtingen koesteren ten opzichte van hun taalleerpotentieel.
Kijkwijzer Moedig de leerlingen aan om te experimenteren met taal? Weten dat ze fouten
mogen maken?
Vertonen de leerlingen voldoende spreek- en schrijfdurf?
Geef je thuistalen - en culturen een plaats is de klas?
Geloof je in het taalleerpotentieel van alle leerlingen? Toon je dat door je
leerlingen talig uit te dagen?
, Principe 2: taalkrachtig onderwijs is contextrijk
Een groot deel van ons onderwijs bestaat erin nieuwe taal betekenis te geven, om zo kennis op te doen over de
concrete en abstracte wereld.
Taal krijgt invulling en betekenis
Taalaanbod binnen betekenisvolle context
Interesse en voorkennis van leerlingen betrekken
Aansluiten bij hun leefwereld, verhalen en activiteiten
-> waarderingen tonen voor hen en inspelen op motivatie.
Nodige visuele ondersteuning
Zonder enige context definities aanleren, die ook nog eens helder zijn voor de leerlingen, is immers nog veel moeilijker.
Niet enkel visuele ondersteuning, reële ervaringen, authentiek materiaal
Zorgen voor een rijk taalaanbod en veel talige ondersteuning
Oefenkansen op basis van concreet materiaal
-> nieuwe informatie sneller een plek geven in je hoofd
Definitie Contextrijk onderwijs biedt veel en rijk taalaanbod en verbindt dat met de interesses en de leefwereld
van de leerlingen, en met hun eerder opgedane ervaringen en kennis. Zo kan(abstracte school)taal
verworven worden. Context geeft betekenis aan het leerproces van leerlingen en werkt motiverend.
Kijkwijzer Kies je taken en/of pas je ze aan op basis van input en interesses van de leerlingen?
Roep je voorkennis op? Verbind je nieuwe kennis aan eerdere kennis en ervaringen?
Zorg je voor een voldoende rijk (taal)aanbod, dat je begrijpelijk maakt door het
bieden van visuele talige context?
Principe 3: taalkrachtig onderwijs is functioneel
Taal functioneel inzetten om verschillende doelen te bereiken is de voornaamste reden en motivatie om taal te
gebruiken.
Taal gebruiken om een doel te bereiken -> middel om betekenisvolle taken op te lossen
Talig doel voor ogen houden bij de uitwerking
Functioneel doel in de les -> motivatie voor de leerlingen
Uitdagende en betekenisvolle taak, net iets boven niveau
Definitie Taalkrachtig onderwijs is functioneel omdat het leren van taal daarbij hand in hand gaat met het
gebruiken van taal om betekenisvolle doelen te bereiken.
Kijkwijzer Leiden je lessen tot een concreet eindresultaat ? (kan dat ook niet-talig zijn)
Werken de leerlingen aan een voor hen relevant en interessant doel?
Is er een kloof tussen het niveau waarop de leerlingen nu functioneren en het
niveau van de opdrachten?
Principe 4: taalkrachtig onderwijs is (inter)actief
Een interactieve klaspraktijk is onontbeerlijk als we taalkrachtig onderwijs willen creëren voor onze leerlingen.
Onderscheid maken tussen interactie tussen leerlingen onderling en interactie tussen leerlingen en de leraar.
Leraar-leerling interactie
Prikkelende vragen stellen: opinievragen die het denken stimuleren
Leerling-leerling interactie
Per twee of in groepjes samenwerken, waarbij de input van elk groepslid belangrijk is.
-> coöperatieve werkvormen
Definitie Onderwijs wordt (inter)actief als leerlingen veel van elkaar kunnen leren, kwaliteitsvolle input en
feedback van de leraar krijgen en de kans hebben om actief te leren.
Kijkwijzer Zorg je dat je tijd en ruimte hebt om in interactie te gaan met leerlingen? Geef je
voldoende input tijdens interacties met leerlingen?
Stel je veel open vragen, denkvragen en opinievragen?
Lokken je lessen interactie tussen leerlingen uit?
Is er een variatie aan werkvormen die leiden tot actief en samenwerkend leren?
, Principe 5: taalkrachtig onderwijs geeft ondersteuning
Ondersteuning bieden kun je doen door feedback te geven op de taaluitingen van de leerlingen, zodat ze de talige
hypotheses die ze in hun hoofd vormen, kunnen aftoetsen of bijstellen.
Kwaliteitsvolle feedback bestaat uit:
Feedback -> beschrijving van de huidige stand van zaken
Feed-up -> beschrijving van de gewenste leeruitkomst
Feed-forward -> beschrijving van de stap die nodig is om bij die gewenste leeruitkomst te belanden
Scaffolding => De juiste hoeveelheid ondersteuning bieden om leerlingen een trapje hoger te brengen.
Modeling => jouw modelgedrag kan meteen ingezet worden in het vervolg van discussies, wat de leerlingen
helpt om hun (functionele) doel te bereiken.
Definitie Een krachtige ondersteuning is een combinatie van feedback, feed-up, feed-forward en
differentiërende keuzes die je maakt, om ervoor te zorgen dat leerlingen de kloof kunnen
overbruggen tussen wat ze wél kunnen en kunnen, en wat nog niet. Ondersteuning kan zowel
individueel als klassikaal gegeven worden.
Kijkwijzer Geef je voldoende feedback op taaluitingen tijdens betekenisvolle activiteiten?
Combineer je feedback, feed-up en feed-forward om het leerproces van leerlingen
voort te stuwen?
Differentieer je, zodat de leerlingen de kloof kunnen overbruggen tussen het niveau
waar op ze nu functioneren en het niveau van de opdracht?
Zorg je tijdens het taalleerproces voor zowel individuele als klassikale
ondersteuning?
Principe 6: taalkrachtig onderwijs heeft aandacht voor impliciet en expliciet leren
Taal kun je niet volledig al doende leren. Voor de eenvoudige, dagelijkse taal lukt dat grotendeels wel, maar als we het
hebben over de ontwikkeling van taalcompetentie in ruimere zin, is er expliciete ondersteuning nodig om van leerlingen
betere taalgebruikers te maken.
Impliciet leren = een nieuwe taal wordt onbewust opgepikt.
Expliciet leren = er wordt bewust stilgestaan bij de vormelijke en theoretische aspecten van taal.
(woordenschat, spelling, taalbeschouwing, leesstrategieën …)
Beide vormen van leren kunnen zowel incidenteel als intentioneel voorkomen.
Incidenteel = bepaalde woorden, constructies worden bij toeval gebruikt in de klas, en dus niet op voorhand
gepland.
Intentioneel = doelbewust en gepland inzoomen op taal.
Need to know: impliciet en expliciet leren
Leerlingen leren heel veel taal op een impliciete manier
Als leraar nadenken over impliciete taalleerkansen te creëren
-> herhaling inbouwen en cyclisch werken
Definitie Impliciet leren betekent dat leerlingen in contextrijke situaties functionele en (inter)actieve
opdrachten krijgen, waardoor ze onbewust taal oppikken. Expliciet leren is bewust inzoomen op
talige aspecten, zoals schooltaalwoorden. Taalkrachtig onderwijs bestaat uit een samenspel van
impliciet en expliciet leren.
Kijkwijzer Besteed je tijdens contextrijke, functionele activiteiten expliciet aandacht aan
strategieën en vormelijke aspecten van taal?
Maak je ruimte voor betekenisonderhandeling met de leerlingen en tussen de
leerlingen onderling?
Model je? Doe je - hardop denkend - aan de leerlingen voor hoe ze strategieën
kunnen toepassen tijdens een (talige) opdracht?
Krijgen leerlingen meerdere kansen om nieuwe taal op te pikken? Werk je, met
andere woorden, voldoende cyclisch in de loop van het schooljaar?
, Principe 7: taalkrachtig onderwijs biedt kansen tot reflectie
Door te reflecteren werk je expliciet aan de taalcompetenties van de leerlingen, door na te denken over het proces dat
ze doorlopen, over hun eindproduct, maar ook over hun individuele vooruitgang.
Need to know: leren door te reflecteren
Belangrijk -> taalproducten vanop een afstand bekijken
Reflectiemomenten dienen niet om leerlingen te wijzen op tekortkomingen, maar wel om leerproces te
ondersteunen en heel gericht en gemotiveerd verder te laten leren.
a) Reflectie op initiatief van de leraar
Voor de les: wat weet je al allemaal over het onderwerp? Welke vragen heb je nodig?
Reflectie uit eigen ondersteuning inbouwen
Na een opdracht: ook zinvol
b) Reflectie door medeleerlingen
Niet alleen een meerwaarde voor wie de feedback ontvangt, maar ook voor de persoon die de feedback geeft.
Tips van medeleerlingen zijn altijd zinvol
Leren en reflecteren gaan met elkaar hand in hand
c) Tijd en ruimte om te reflecteren
Genoeg ruimte en tijd vinden om reflectie en ondersteuning een plaats te geven
Goed observeren -> beeld vormen van noden en daarop inspelen
Een goed zicht op het (taal)leerproces van de leerlingen zorgt bovendien voor de nodige achtergrond om nieuwe
lesdoelen te bepalen en je differentiatie uit te bouwen op maat van de klas.
Definitie Als onderwijs kansen tot reflectie biedt, is er een goede afwisseling tussen nieuwe zaken leren en
nadenken over wat er geleerd wordt. Die reflectie stimuleert het leerproces.
Kijkwijzer Maak je voldoende ruimte om samen met de leerlingen te reflecteren over product en proces?
Weten de leerlingen wat ze aan het leren zijn (=lesdoelen) en zijn ze zich daarvan bewust
tijdens de lessen?