RELIGIE, ZINGEVING EN LEVENSBESCHOUWING
SAMENVATTING
1
Link zelfzorg en zingeving
EX: Wat verstaan we onder de term ‘spiritualiteit’?
- Zorg voor tanden kan bijdragen aan zingeving op ≠ vlakken/dimensies
• Fysiek (geen pijn, functioneel)
• Psychisch (goed voelen, verdriet)
• Sociaal (aanvaard worden)
• Spiritueel
o = zin + ervaring
o Wat het leven zin geeft (bv. kinderen)
o Geeft ook verbondenheid weer
o Evt. transcedent/overstijgend (God heeft het zo gewild)
o Altijd over persoonlijke beleving (niet over theorie)
o Is specifieker dan zingeving à verwijst ook naar persoonlijke ervaring binnen
religies en godsdiensten
o Evt. 2e lijns zorg à pastorale zorg en/of psychologen à zijn specifiek hiervoor
opgeleid à verstrekt zorg voor zinsvragen en geloofsbeleving
• à Is individueel verschillend en afh van waar men de meeste waarde aan hecht
(bv. schoonheid, gezondheid, erbij horen…)
• à Als ta moet je ook luisteren in deze 4 dimensies
- Zingeving speelt rol in psychische gezondheid
• Gebrek aan zingeving kan leiden tot psychische problemen
• Mensen hebben nood aan andere mensen om dag door te komen
- Zin ervaren wordt bepaald door
• Individuele beleving
• Structurele mogelijkheden om zin te kunnen ervaren
• Discours
o Creëer een discours, waarin ‘goed genoeg’ ook oke is
o Bv. sociale media à men moet niet voortdurend de boodschap krijgen dat ze
perfect moeten zijn
EX: Bepreek existentiële vragen
EX: Wat is de rol van ta bij het bespreken van zinvragen/spiritualiteit?
- = Levensvragen/zinvragen
- Vragen die je niet iedere dag hoort, hierop is niet snel een antwoord
- Gaat over jezelf, wie je bent, betekenis van het leven…
- Kijkt vooral naar de spirituele dimensie van zingeving
- Zijn signaal van zinverlies
- Bv. waarom moet mij dit overkomen?
- Bv. wat is de zin van alles
- Bv. terminale pt die nog naar de ta moet en zegt: “laat maar, het heeft toch geen zin”
- Bv. “Als ik later sterf en ik heb geen kinderen, waarom heb ik dan geleefd?”
- Trage vragen
EX: Wat zijn trage vragen. Hoe kan je hier als ta aandacht voor hebben?
• Zijn zinvragen waar geen snelle oplossing voor is
• Bv. waarom moest mij dit overkomen?
- Waarom ingaan op zinvragen in medische context/als ta?
1
, • Pt voelt zich gehoord, geef erkenning (dit is al stap 1) à je hoeft niet direct een
oplossing te vinden
o Iemand kan zich machteloos voelen, maar hoeft niet perse machteloos te zijn
o Elke kleine handeling/vraag/opmerking kan een verschil maken voor pt
o Bv. erkenning geven voor moeilijkheden als pt niet wil poetsen, omdat het
leven geen zin heeft à zelf laten zoeken naar kleine, haalbare oplossingen
• Actief luisteren + doorvragen om zinvragen te detecteren
• Pt kan nieuwe hoop krijgen
• Ta ervaart dat hij/zij iets kan betekenen voor pt
• Geen verwijtende houding
• Je kan beter vragen: hoe gaat het met u vandaag? Dan hoe gaat het met u?
• Bij trage vragen voelt een ta onmacht/onrecht
o De vrager lijdt en de aanhoorder kan weinig doen
o Negeer deze vragen niet, maar vraag er naar of verwijs door
o Zeg niet: “focus je nu maar op iets anders, komt wel goed”
• Soms kan een vraag emotie uitlokken (bv tranen) door confrontatie met zichzelf
• Let op lichaamshouding, non-verbale signalen
• Indien nodig à doorverwijzen, vragen of ze ergens terecht kunnen
• Voorbeeldvragen
o “Hoe gaat het met u vandaag?”
o Indien ontstoken tandvlees à “Is het voor u moeilijk om te poetsen?”
o “Dat is inderdaad een moeilijke vraag”
o “Ik zie/merk dat…”
• Door het stellen van zinvragen door de pt, ontstaat er een proces van opnieuw zin
zoeken + bewust omgaan met dit proces
o Hoe meer zinvragen gesteld worden, hoe meer ruimte ontstaat om verlies een
plaats te geven
• Mogelijk efficiëntere behandeling
o Bv. Teminale pt die totaalextractie wil of terminale pt die nog ≠ behandelingen
wilt hebben voor een bepaald doel
- Struikelblokken
• Onvoldoende tijd
• Niet opmerken van dieperliggende vraag + geven van praktisch antwoord
o Bv. Het is nodig om beter te kunnen eten
• Niet doorvragen
o Bv. bij “hoe gaat het?” à antwoord geven over de tanden, en als ta dan niet
doorvraagt hoe het verder gaat
• Zelf angstig
o Hoe reageren?
o Moeilijk voor te stellen (evt. door leeftijdsverschil) à maar je hoeft zelf niet iets
meegemaakt te hebben. Toon gewoon empathie voor pt
o Wat als pt emotioneel wordt?
• Gevoelens van antipathie
o = Afkeer voor iets of iemand, zonder dat je weet waarom
EX: Geef 4 bronnen/domeinen van zingeving en bespreek manieren van coping bij zinsverlies
- Bronnen/domeinen
• Umwelt
o = Materiële wereld waarin mens bestaat
o Kijkt naar veiligheid, comfort, genot, gezondheid…
o Bv. ik ben dik, ik woon in een groot huis
o Indien hier geen aandacht voor à risico op ongezond leven of lichamelijke
risico’s
2
, § Jongeren mn aandacht voor uiterlijk, genieten van seks en sporten
§ Ouderen mn aandacht voor gezondheid en fitheid
• Eigenwelt
o = Alles wat bij iemand zijn persoonlijke ontwikkeling, intellectuele vermogen,
karaktereigenschappen, psychologische kenmerken en opvattingen hoort
o Kijkt naar zelfkennis, autonomie, vrijheid…
o Bv. hoe voel ik mij hierbij? Ik moet zorgen dat ik intelligent overkom
o Indien hier te veel aandacht voor à narcisme en egocentrisme
§ Weinig ≠ tss leeftijden
• Mitwelt
o = Relatie tot anderen
o = Belangrijkste bron van zingeving
o Kijkt naar aanzien, erkenning, succes, zorgen voor anderen, vriendschap
o Indien hier te veel aandacht voor (bv. ik ben dokter) à risico op verlies van
werk of wegvallen gezinslid
§ Jongeren mn nadruk op school/werk, gericht op niet buitengesloten te
worden
§ Ouderen mn nadruk op elkaar helpen
§ Bv. sociaal isolement kan tot zinloosheid leiden
§ Bv. indien ouder gewelddadig is/verwaarlozen à kinderen lopen meer
risico om later gelijkaardige trauma’s in relaties te herhalen
§ Bv. je ouders helpen
• Überwelt
o = Buiten bereik van zintuigen + begripsvermogen à = transcedente
o Kijkt naar geloof, ideeën, betekenissen, waarheid…
o Bv. ik ben katholiek à hierbij bepaalt het transcedente zijn identiteit
o Indien hier te veel aandacht voor à risico op fanatisme, bekeringsdrift of
onverdraagzaamheid
- Zinsverlies/zinsvermindering/zingevingsproblemen
• Is normaal
• Evt. door tegenslagen/moeilijkheden, verliezen doel, herhaaldelijk falen bereiken
doel
• Gezond persoon slaagt erin om hierboven te komen mbv ≠ copingsstrategieën
o Indien dit niet lukt à zinloosheid à evt. afleiding door verslaving, maskering
door andere problemen (relatieproblemen, slaapstoornissen…) à vaak
onderdeel van breder klinisch syndroom (bv depressie, alcoholisme) à kan
uiten als agressie
• Als maar 1 bron alle aandacht krijgt en die wegvalt à leven stort in
o Overdreven bezigheid kan pathologisch worden
o De hoeveelheid met een bron bezig zijn, is meer doorslaggevend voor
pathologie dan inhoud van de bron
o Zinsverlies gaat vaak samen met depressie, maar hoeft niet altijd
• Kan komen door confrontatie met andere wereldbeelden (cognitie)
o Bv. media die slecht wereld schetst (geweld) à deprogrammeert cognitie 00<
minder zin in leven
o Bv. mensen die leven volgens survival of de fittest à iedereen handelt uit
eigenbelang à stimuleert bedrog + onverantwoordelijk gedrag
• Kan komen door affect
o Bv. door zelf minder kwalitatief te handelen en het gedrag van anderen
onderuit te halen à anderen worden ontmoedigt iets voor jou te doen à
bevestiging dat je geen reden hebt om tevreden of dankbaar te zijn
§ “Die zal wel iets nodig hebben van mij, omdat die zo vriendelijk is”.
o Minder aanmaak endorfine à minder positieve affecten
o Bv. cliniclowns laten zieke kinderen lachen à minder pijn
3