Dit document bevat alle stof die je moet kennen voor het vak voedingsleer voor je tentamen in leerjaar 2 periode 4 voor de opleiding voeding en diëtetiek op de HAN. De samenvatting is per thema uitgeschreven en bevat veel overzichtelijke plaatjes en uitleg.
Week 11 Foliumzuur en Vitamine B12
Wateroplosbare vitamines: vitamine B en C
Absorptie Meteen het bloed in
Transport Circuleren vrij
Opslag Circuleren vrij in met water gevulde delen van het lichaam
Uitscheiding nieren detecteren en verwijderen het overtollige in urine
Giftigheid Mogelijk om giftigheid te bereiken wanneer er supplementen hiervan worden gebruikt.
Benodigdheden Nodig in frequente doses (misschien 1 tot 3 dagen)
Vitamine B12 (cobalamine)
Functie: Een deel van co-enzymen methylcobalamine en deoxyadenosylcobalamine gebruikt in nieuwe cel
synthese; helpt zenuwcellen te behouden; hervormingen folaat co-enzym; helpt bij het afbreken van sommige
vetzuren en aminozuren.
Vitamine B12 en folaat zijn nauw verwant: ze hebben elkaar nodig voor activering. Vitamine B12 verwijdert een
methylgroep om het folaatco-enzym te activeren. Wanneer folaat zijn methylgroep opgeeft, wordt het co-
enzym van vitamine B12 geactiveerd. De regeneratie van het aminozuur methionine en de synthese van DNA en
RNA is afhankelijk van zowel folaat als vitamine B12. Vitamine B12 onderhoudt bovendien de schede die
zenuwvezels omringt en beschermt en bevordert hun normale groei. Botcelactiviteit en metabolisme zijn ook
afhankelijk van vitamine B12.
1
,Vertering en absorptie: In de maag zorgt zoutzuur en het spijsverteringsenzym pepsine ervoor dat vitamine B12
loskomt van de eiwitten waaraan het in voedingsmiddelen is gehecht. Wanneer vitamine B12 van de maag naar
de dunne darm passeert bindt het met een maagsecretie genaamd intrinsieke factor. Samengebonden reizen
intrinsieke factor en vitamine B12 naar het einde van de dunne darm, waar receptoren de samenstelling
herkennen. De receptoren herkennen vitamine B12 niet zonder de intrinsieke factor. De vitamine wordt
geleidelijk opgenomen in de bloedbaan als de intrinsieke factor wordt afgebroken. Transport van vitamine B12
in het bloed is afhankelijk van specifieke bindende eiwitten. Net als folaat komt vitamine B12 in de
enterohepatische circulatie – continu wordt het uitgescheiden in gal en afgeleverd in de darm, waar het
opnieuw wordt geabsorbeerd. Omdat het meeste vitamine B12 opnieuw wordt geabsorbeerd, ontwikkelen
gezonde mensen zelden een tekort, zelfs als hun inname minimaal is.
➔ Intrinsieke factor: een glycoproteïne uitgescheiden door de maagcellen die zich binden met vitamine
B12 in de dunne darm om te helpen bij de opname van vitamine B12.
Tekort: De meeste vitamine B12-tekorten weerspiegelen een onvoldoende absorptie. Onvoldoende absorptie
treedt meestal op door: een gebrek aan zoutzuur of een gebrek aan intrinsieke factor. Zonder zoutzuur komt de
vitamine niet vrij uit de voedingseiwitten en is dus is niet beschikbaar voor binding met de intrinsieke factor.
Zonder de intrinsieke factor kan de vitamine niet worden opgenomen.
• Vitamine B12-tekort komt veel voor bij ouderen. Veel oudere volwassenen ontwikkelen atrofische
gastritis, een aandoening die de cellen van de maag beschadigt. Atrofische gastritis kan zich ook
ontwikkelen als reactie op ijzertekort of infectie met de Helicobacter pylori. Zonder gezonde
maagcellen neemt de productie van zoutzuur en intrinsieke factor af. Het vitamine B12-tekort
veroorzaakt door atrofische gastritis en een gebrek aan intrinsieke factor staat bekend als pernicieuze
anemie.
• Sommige mensen erven een defect gen voor de intrinsieke factor. In dergelijke gevallen, of wanneer de
maag gewond is geraakt en niet genoeg van de intrinsieke factor kan produceren, moet vitamine B12
per injectie worden toegediend om de noodzaak van intestinale absorptie te omzeilen. (Als alternatief
kan de vitamine worden geleverd door neusspray).
• Omdat vitamine B12 voornamelijk voorkomt in voedingsmiddelen die afkomstig zijn van dieren.
Hebben vegetariërs een groter risico op een tekort. Symptomen ontwikkelen zich pas laat omdat het
lichaam veel van zijn vitamine B12 recycleert en opnieuw absorbeert.
• Omdat vitamine B12 nodig is om folaat om te zetten in zijn actieve vorm, is een van de meest
duidelijke symptomen van vitamine B12-tekort de bloedarmoede die vaak wordt gezien bij
folaatdeficiëntie. Deze bloedarmoede wordt gekenmerkt door grote, onrijpe rode bloedcellen, die
wijzen op trage DNA-synthese en een onvermogen om te delen. Wanneer folaat gevangen zit in zijn
inactieve (methylfolaat) vorm vanwege vitamine B12 tekort of niet beschikbaar is vanwege
folaatdeficiëntie, vertraagt de DNA-synthese.
• De eerste die worden beïnvloed in een vitamine B12- of folaattekort zijn de snel groeiende
bloedcellen. Vitamine B12 of folaat zal de bloedarmoede opruimen dit kan leiden tot verwoestende
neurologische symptomen, vitamine B12 onderhoudt namelijk de schede die zenuwvezels omringt en
beschermt en hun normale groei bevordert. Foliumzuur "geneest" de bloedsymptomen van een
vitamine B12-tekort, maar kan de zenuwsymptomen niet stoppen. Door dit te doen, "maskeert" folaat
een vitamine B12-tekort.
• Marginaal vitamine B12-tekort schaadt de cognitie: een sluipende verlamming die begint aan de
ledematen en werkt naar binnen en omhoog de wervelkolom.
➔ Symptomen tekort: Bloedarmoede (grootcellig type); vermoeidheid, degeneratievan perifere zenuwen
die zich ontwikkelen tot verlamming; pijnlijke tong, verlies van eetlust, constipatie
Overschot: geen nadelige effecten zijn gemeld voor een teveel aan vitamine B12 en er is geen UL vastgesteld.
Bronnen: Levensmiddelen van dierlijke oorsprong (vlees, vis, gevogelte, schaaldieren, melk, kaas, eieren),
versterkt graangewassen. Vitamine B12 is gemakkelijk te vernietigen door koken in de magnetron.
Normen:
2
, GB: 2,0 μg/dag
ADH: 2,8 μg/dag
Voedingsstatus: Naar aanleiding van het voorkomen van een lage vitamine B12 inneming onder ouderen,
vegetariërs en veganisten heeft de vitamine B12 status bepaling voor deze groepen een hoge prioriteit. Als
parameter gaat de voorkeur uit naar serum cobalamine.
Foliumzuur /Folaat (vitamine B11)
Functie:
De chemische naam van folaat is: pteroylglutaminezuur (kortweg PGA). Het primaire co-enzymvorm van folaat,
THF (tetrahydrofolaat), dient als onderdeel van een enzymcomplex dat 1-C overbrengt die tijdens het
metabolisme ontstaan. Deze actie:
• Zet vitamine B12 om in een van zijn co-enzymvormen
• Synthetiseert het DNA dat nodig is voor alle snelgroeiende cellen
• Regenereert het aminozuur methionine uit homocysteïne
Absorptie, activatie en relatie met vitamine B12
In voedingsmiddelen komt folaat van nature voor als polyglutamaat. (Foliumzuur komt voor als monoglutamaat
in verrijkte voedingsmiddelen en supplementen.)
Enzymen op de darmceloppervlakken hydrolyseren het polyglutamaat tot monoglutamaat (folaat met slechts
één glutamaat) en verschillende enkele glutamaten. Het monoglutamaat wordt vervolgens vastgemaakt aan
een methylgroep (CH3) en afgeleverd aan de lever en andere lichaamscellen. Om folaat te activeren, moet de
methylgroep worden verwijderd door een enzym dat de hulp van vitamine B12 nodig heeft. Zonder die hulp
raakt folaat gevangen in cellen in zijn methylvorm, niet beschikbaar om DNA-synthese en celgroei te
ondersteunen.
De lever neemt overtollig folaat op in gal die vervolgens naar de galblaas en het maagdarmkanaal wordt
gestuurd. Folaat reist dus in dezelfde enterohepatische circulatie als gal. Dit gecompliceerde systeem voor het
omgaan met foliumzuur is kwetsbaar voor verwondingen aan het maagdarmkanaal. Omdat folaat actief wordt
uitgescheiden in het maagdarmkanaal met gal, kan het herhaaldelijk opnieuw worden geabsorbeerd.
Als de cellen van het maagdarmkanaal beschadigd zijn, gaat folaat verloren (bijvoorbeeld bij alcoholmisbruik).
Folaat is actief bij celvermenigvuldiging. Wanneer het niet mogelijk is om nieuwe cellen te maken, verslechtert
het maagdarmkanaal en verliest het niet alleen folaat, maar neemt ook geen andere voedingsstoffen op.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper celineeijkelberg. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
