Deze samenvatting heb ik vorig jaar gemaakt in 1e bachelor TEW. Hiermee haalde ik een 16/20. Met ijverige studie van de samenvatting zou het examen zeker moeten lukken.
Hoofdstuk 1. Inleiding tot het recht: Enkele basisbegrippen
1. Wat is recht?
1.1 Begripsomschrijving
Veel verschillende definities
Exacte definitie geven is niet zo eenvoudig
Deels tijds- en plaatsgebonden
Niet in alle samenlevingen zelfde betekenis
Elementen die vaak terugkomen:
Geheel van regels
o Voorschrift geformuleerde uitspraak
o In taal verwoordde uitdrukking van een voorgeschreven wijze van handelen
Vb. Auto’s mogen in de bebouwde kom niet sneller rijden dan 50 km/u = regel
o Bevat een voorschrift over hoe je mag of moet handelen
o Schrijven menselijke gedragingen voor (‘geven’, ‘doen’ of ‘laten’ genoemd)
o Geboden of verboden
o Soms indirect (Als je X doet, dan is het gevolg Y)
Het recht beoogt het menselijke samenleven te ordenen
o Samenleven tussen mensen in te grijpen en het zo te ‘ordenen’
o Recht komt pas op de proppen waar mensen samenleven
Vb. Robinson Crusoe:
o Zo lang hij alleen op zijn spreekwoordelijke eiland woont, is over rechtsregels spreken
betekenisloos
o Zodra er iemand anders op het eiland is, hebben we te maken met rechtsregels want hebben
dan een samenleving
o Ordenen: Dient op dit niveau van algemeenheid eerder formeel te worden opgevat. Het gaat
erom dat regels voor het samenleven worden vastgelegd, niet op welke manier de
samenleving hierdoor wordt georganiseerd of geordend
Vb. Het recht van Noord-Korea ordent de samenleving op een fundamenteel andere manier dan het
recht van de Verenigde Staten, maar in beide gevallen ‘ordent’ het recht het samenleven
Het recht wordt afgedwongen door de overheid
o Afgedwongen door overheid via sanctie en dwang
Gevangenis, boete, …
Naleving regel ultiem verzekerd via gewapende macht van de overheid = rechtsregel
o Niet-afgedwongen door overheid via sanctie en dwang
Morele regels, gedragsregels, religieuze regels
Overheid komt niet tussen om naleving van deze regels te verzekeren
1
, 1.2 Enkele gerelateerde concepten
1) Objectief recht vs. subjectief recht
Objectief recht
Geheel van rechtsregels die op een bepaald ogenblik in een bepaalde samenleving gelden
Buitenaf
Vb. Het eigendomsrecht verleent aan de eigenaar rechtstreeks het recht om het voorwerp ervan te
gebruiken, hiervan het genot hebben en erover te beschikken.
Subjectief recht
Concrete aanspraak of bevoegdheden die een individu aan het objectief recht ontleent
Individualisering en concretisering van een regels van objectief recht op niveau van specifiek persoon
(op iets recht hebben)
Binnenin
Vb. Tim heeft een subjectief recht op deze specifieke laptop die voor hem op de bank ligt. Ontleent een
subjectief recht op de laptop (zijn eigendom + aanspraak op)
2) Positief recht
Positief recht
Rechtsregels op bepaald ogenblik in de samenleving
Synoniem voor objectief recht
“Zoals het is”
Naargelang standpunt goed of slecht zijn
Ideëel recht
“Zou moeten zijn”
3) Dwingende en wilsaanvullende rechtsregels
Dwingende rechtsregels:
Van openbare orde
Heel dwingend
Toegepast door rechter
Beschermde partij kan geen afstand nemen van bescherming die regels bieden
Moet altijd worden nageleefd
Vb. Moord is een misdrijf en dus verboden. Als 2 partijen een overeenkomst zouden sluiten waarbij zij
akkoord gaan dat de ene de andere mag vermoorden tegen betaling, is de overeenkomst nietig.
Slachtoffer mag geen afstand doen van de bescherming.
Regels van dwingend recht
‘gewoon’ dwingend
Beschermde partij kan wel afstand nemen van bescherming die regels bieden
Wettelijke bepalingen waarvan niet mag worden afgeweken door partijen
Veelal ter bescherming zwakkere partij
2
, Vb. Studentenovereenkomsten: Bepaalt dat verhuurder de overeenkomst slechts kan opzeggen op de
einddatum mits een opzeggingstermijn van minstens 3 maanden voor einddatum. Kan niet van worden
afgeweken (= Dwingend)
Wilsaanvullende rechtsregels
Regels waarvan je mag afwijken
Partijen vrij om andere regels/afspraken te maken dan rechtsregels
o Pas van toepassing wanneer je geen andere afspraken hebt gemaakt
Vullen wil van partijen aan
Rechtsregel (desnoods door overheid via sanctie en dwang afgedwongen)
Vb. Wanneer je stopt met studeren, mag je je kot onderverhuren aan een vriend?
o Als de huurovereenkomst niets voorziet, dan niet. Onderverhuring is verboden
o Maar is slechts wilsaanvullende regels: Partijen kunnen perfect in huurovereenkomst anders
bepalen en stipuleren dat onderverhuring wel toegelaten is
o Als ze er niets over bepaald hebben, is de wilsaanvullende rechtsregel van toepassing
2. Inleiding van het recht
2.1 Publiek recht en privaatrecht
Publiek recht Privaatrecht
Regelt verhouding tussen burgers en overheid Regelt verhouding tussen burgers onderling
- Inclusief verhouding tussen overheden - Inclusief verenigingen en vennootschappen
Beoogt bescherming van algemeen belang Beoogt bescherming van private belangen
Verticaliteit Horizontaliteit
Regels doorgaans van openbare orde Meer aanvullende regels
Vragen: Vragen:
- ‘Mag politie een huiszoeking doen wanneer - ‘Ben ik eigenaar van deze laptop?’
ik verdacht wordt van een diefstal?”
Verticaliteit: Overheid maakt juridisch gezien de rechtsregels en dwingt ze af
Overheid treedt meer en meer regulerend op via dwingende regels in privaatrecht Door algemeen belang
Vb. Hoog niveau van consumentenbescherming op markt via consumentenrecht
Overheid gebruikt voor haar eigen organisatie en werking meer en meer privaatrechtelijke technieken
Vb. Contractuele overheidspersoneel aanwerven in plaats van enkel ambtenaren
Sommige rechtstakken zijn ook hybride (vertonen kenmerken van beiden)
Vb. Economisch recht
3. Bronnen van het recht
3.1 Inleiding van het recht
Formele rechtsbronnen
3
, Vehikels die rechtsregels bevatten
Uiterlijke verschijningsvormen waaronder geldende recht zich voordoet
Vb. Belgisch Strafwetboek is een wet van de wetgever en als zodanig een formele bron van het recht:
De regels die erin vervat liggen zijn rechtsregels van positief recht
Enkel federale wetgevende macht produceert wetten in formele betekenis
Alle wetten in de materiële betekenis zijn formele rechtsregels
Bevatten rechtsregels van positief recht
Formele wet = wet in enge betekenis:
- Enkel wet van de federale wetgever
Meeste formele wetten zijn ook materiële wetten, maar niet allemaal
Vb. Federale wetgever kan bij wet de Belgische nationaliteit aan iemand toekennen. Is een formele
wet, maar geen materiële wet: Ze betreft 1 persoon
Verwijst naar elke rechtsregel van algemene en duurzame aard die door een bevoegde overheid wordt
uitgevaardigd
o Algemeen: Op iedereen van toepassing
o Duurzaam: Voor onbepaalde tijd (onveranderlijk)
o Ook wel ‘Wet in materiële betekenis’ of ‘materiële wet’ genoemd
Materieel: inhoud van akte
Verwijst naar wet in de materiële betekenis
Vb. Beslissingen waarbij gemeente mij een bouwvergunning verleent is wel een beslissing van een
bevoegde overheid, maar bevat geen rechtsregel van algemene aard (enkel op mij betrekking).
3.2.2 Verschillende soorten normen die als wet in de materiële betekenis gelden:
3.2.2.1 Internationale normen
Internationale normen
- Op internationaal niveau tot stand
- Materiële wetten als zij regels bevatten die rechtstreekse werking hebben in Belgische rechtsorde
o Burgers kunnen zich er rechtstreeks op beroepen in interne rechtsorde
Vb. Rechten die eruit voortvloeien rechtstreeks voor Belgische rechter kunnen
afdwingen
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lockrondonck. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
