PSYCHOPATHOLOGIE
HOOFDSTUK 1: INTRODUCTIE
Psychopathologie:
o psychè (= ziel) + pathos (= lijden): de ziel die aan het lijden is
o deelgebied/grijze zone v psychiatrie en klinische psychologie
o Houdt zich bezig met afwijkende emoties, gedragingen en gedachten
o Weten wat er aan de hand is en waarom men doet wat men doet
o beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken/verklaringen ervan en behandeling
Psychiatrie:
o medisch specialisme gericht op diagnostiek en behandeling van psychische stoornissen (medisch
oogpunt op het omgaan met psychisch lijden)
Klinische psychologie:
o beschrijving, oorzaken en behandeling van psychische stoornissen en bevordering van psychische
welbevinden (psychologisch oogpunt om om te gaan met psychisch lijden)
o niet medicamenteus
Psychische stoornis =
o geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragingen
o mét storing in het functioneren en persoonlijk lijden
prevalentie:
er heerst nog steeds een stigma
o nochtans iemand met ‘psychische problemen’ is niet per definitie afwijkend
o belang v destigmatisering! (vb. rode neuzen dag, getuigenissen van BV’s,…)
Religieuze, morele, maatschappelijke oordelen – omgeving speelt belangrijke invloed in mate dat iets als
afwijkends wordt gezien!
Eigen gevoelens, observaties en gedachten spelen ook rol in hoe je met mensen omgaat, hoe je hen gaat
behandelen en begeleiden
o Dus: heel belangrijk van zicht te hebben op hoe jezelf in elkaar steekt want zo kan je beter
behandelen en begeleiden
Hoe definiëren we afwijkend gedrag?
o Medisch model biologische/genetische oorzaak
o Breder kijken: ‘psychische stoornis’ = bio-psycho-sociaal
o Iedereen heeft angst, verdriet, paniek, lusteloosheid… maar wanneer afwijkend?
o Wanneer symptoom (kenmerken passend bij bepaalde stoornis)?
1
, o Wanneer stoornis? Diagnostisch criterium bep. symptomen, kenmerken moeten voldoen aan
bep. voorwaarden alvorens beschouwd als afwijkend en horend bij bepaalde stoornis
6 criteria voor abnormaliteit:
o Uitzonderlijk (prevalentie, cultuur, record)
Vb. stemmen horen die er niet zijn
o Sociaal afwijkend (cultuur, samenleving, generatie)
Vb. achterdocht
o Foute perceptie/interpretatie van de realiteit (religie)
Vb. wanen
o Emotioneel lijden (afwezig of aanwezig?)
Op zich niet voldoende, ook tijdsbepaling (nog aanwezig lange tijd na aanleiding?
o Ongepast of contraproductief gedrag (ondanks neg gevolgen)
Verstoord het functioneren? Vb. alcoholmisbruik
o Gevaar (sociale context, religie)
Voor zichzelf of een ander
afwijkend G = op meerdere manieren definieerbaar
combinatie van deze criteria
in bepaald opzicht afwijkend zijn ≠ geheel afwijkend zijn!
Culturele aspecten v afwijkend gedrag
o gezondheid en ziekte verschilt van cultuur tot cultuur
Indianen: ‘ziekten van de blanke man’ (alc, drugs) vs ‘indiaanse ziekten’ (probl in stam)
o afwijkend gedrag verschilt van cultuur tot cultuur
angst in Westen (financieel) vs Afrikaanse landen (voortplanting)
o terminologie verschilt van cultuur tot cultuur
depressie: schuld/verdriet in Westen vs hoofdpijn, vermoeidheid, zwakte in Oosten
HISTORISCHE VISIES OP AFWIJKEND GEDRAG
Hippocrates (ca 400 v.C.)
o Ziekten v lichaam & geest= gevolg v natuurlijke oorzaken, niet v bezetenheid
o Naturalistische verklaring: evenwicht vs onevenwicht in humores / lichaamssappen
o Verstoring in humores zorgt voor afwijkend gedrag
Flegma (slijm): flegmatiek traag, lethargisch
Zwarte gal: melancholie depressief
Bloed: sanguinisch opgewekt, zelfverzekerd
Gele gal: cholerisch driftig
o 3 categorieën abnormale gedragspatronen:
2
, Melancholie: buitensporige depressie
Manie: uitz opwinding
Bezetenheid: bizar gedrag
Arabische psychiatrie (8ste - 16de eeuw)
o Ontwikkeling eigen psychiatrie: aandacht voor behandelingen, theorieën, diagnostiek
Voorloper v onze meer humane aanpak
o Typisch: mensgerichte benadering van geestesziekten
o Vermoedelijk gevolg van Koran: adviseert humane en fatsoenlijke behandeling van geestziekten
want psych. stoornis is een praktisch probleem
o Voorloper van goed ontwikkelde behandelingen en gespecialiseerde hulp (in Europa pas in 1900!)
Exorcisme & heksenvervolging in Europa (330 – 1500 n.C.)
o Heropleving geloof in bovennatuurlijke oorzaken
Afwijkend gedrag = teken van bezetenheid
Geesten/duivel => bezeten
Behandeling = uitdrijving / exorcisme
Aframmeling, geseling, gebed, uithongering,…
o Heksenvervolging eind 15E eeuw
Door inquisiteurs aangesteld door K.K.
Via ‘diagnostische tests’
Vb. drijftest: pure metalen zinken – onzuivere metalen stijgen nr oppervlakte – hoofd
boven water houden = samenspannen met duivel
o Geloof in natuurlijke oorzaken nooit helemaal verdwenen
Krankzinnigheid owv lichamelijke ziekte – hersentrauma (in Engeland)
Trepanatie: gat id schedel maken
o Mss bedoeld om slachtoffer te bevrijden vd demonen die men verantw achtte voor het afwijkend
gedrag
Gekkenhuizen (ca 1600)
o Overal in Europa krankzinnigengestichten
o Bedelaars + geestelijk gestoorden
o Erbarmelijke levensomstandigheden
Vastgeketend aan bed
Geen hygiëne
Rondzwerven op terrein
o Tegen betaling naar fratsen van bewoners gaan kijken: “dolhuizen”
Hervormingen (ca1800)
o Artsen Pussin & Pinel (Fr)
Mensen met afwijkend gedrag zijn ziek
Dus, recht op menselijke behandeling
o Behandelfilosofie = morele therapie
Respectvolle & ontspannen omgeving & behandeling => normaliteit
o Guislain (B) & van der Kolk (Ndl)
o Guislain instituut Gent - ‘moderne gestichten’
o 1841 ° Wet: kwaliteit behandeling patiënten: kwaliteitseisen aan behandeling en verpleging van
psychiatrische patiënten
Apathie (1850):
o ‘afwijking is ongeneeslijk’ - idee van succesvolle behandeling raakt in ongenade
o Wel psychiatrische ziekenhuizen
o Psychiatrie = angstaanjagende plekken
o Mensonwaardige behandelingen (dwangbuizen, riemen, handboeien,…)
3
, 20ste eeuw:
o Terug aandacht voor wijze waarop men behandelt maar nog steeds ‘weggestopt’ in psychiatrische
ziekenhuizen
Sociaal gerichte psychiatrische principes (1950)
o Men gaat naar patiënt toe ipv wachten tot patiënt komt
o Psychofarmaca
o Nieuwe therapeutische behandelingen gericht op reïntegratie
o Patiënten worden niet langer ‘weggestopt’ in psychiatrische ziekenhuizen die ver van bewoonde
wereld liggen
De antipsychiatrische beweging (1970)
o Psychische stoornissen bestaan niet
o Gevolg van kapitalistische maatschappij
o Dus geen behandeling, zeker niet in ziekenhuis
o Daling aantal psychiatrische ziekenhuizen
o Stijging ambulante zorg – grootschalige projecten om psych zieken in maatschapppij te houden
Nu: enkel opname als werkelijk geen alternatief
o ° van beschut wonen – zorg in gastgezinnen (Geel)
o Deïnstitutionalisering – ‘liberaal beleid’: patiënt moet voor zz kunnen zorgen – geen behandeling
onder dwang
o Keerzijde: als geen vrijwilligheid worden patiënten aan lot overgelaten
o Verwaarlozing, daklozenbestaan, suïcide
o ° bemoeizorg (outreachende zorg): hulpverleners bekommeren zich om zorgmijders
o = sociaal-psychiatrische hulpverlening -> voor behoeftigen die zelf stap naar hulpverlening niet
zetten
o Nu recent: mobiele psychiatrische teams, (vermaatschappelijking van de zorg)
Herstelbenadering:
o Nadruk op eigen kracht, empowerment, psychiatrische patienten krijgen actieve rol in eigen
herstel en maatschappelijke participatie
o Destigmatiserend werk en taboe doorbrekend
Evidenced-based medicine
o Streven naar gebruik maken van best beschikbare bewijs bij maken van keuze voor patiënt => dus
behandelen obv
o Behandelprotocollen
Kwaliteit van zorg verbeteren
Resultaten meer meetbaar en vergelijkbaar maken
o MAAR: wat met uniciteit van patiënt & zijn interactie met omgeving?
Protocollen niet ideaal (vb. 4 bezoekjes aan psycholoog zou moeten volstaan, moet
gediagnosticeerd & doorverwezen worden door huisarts op voorhand (die eig niet
opgeleid is hiervoor)…
o Gebrek aan bewijs ≠ bewijs aan effectiviteit !
o Leidde tot ° van Evidenced- based practice
Professioneel neemt besluiten obv
Beste onderzoeksresultaten
Ervaring
Voorkeur van patiënt
Beschikbare hulpmiddelen
4
