Les1: (23/02)
Inleiding: hout:
Voordelen: Waarom hout? (7):
1. Beschikbaarheid: hernieuwbaar, duurzaam materiaal
2. Makkelijk bewerkbaar: zagen, boren
3. Recycleerbaar, hergebruikbaar
4. Relatief sterk -> Grote overspanningen mog
5. Relatief goedkoop, door groot aanbod
6. Natuurlijk uiterlijk afh van hoe hout w gezaagd
7. In te zetten in structurele/interieur toepassingen afh vd houtsoort
Soorten (3):
1. Loofhout
2. Naaldhout
3. Krokushardhout
4. (Afgeleide producten)
Duurzaam bosbeheer en certificering
1970: ‘Grenzen aan de groei’ bezorgdheid over de uitputting van de natuurlijke energiebronnen
-> Duurzaamheidsbewegingen komen op gang (Vb. Greenpeace 1971)
Eind 1980: Besef dat bescherming en behoud van het milieu gezamenlijk belang is
Duurzaam bosgebruik in tropische bossen-> labels voor gegeven, geen label= vanuit gegaan dat het hout niet
duurzaam is gekapt
2000: Duurzaam bosbeheer voor alle bossen (niet enkel tropische)
? wat is duurzaam bosbeheer: (3)
1. Ecologisch verantwoord
= respect v milieu en ecologie (dieren die ih bos leven)
2. Respect voor sociaal-culturele aspecten
= rechten, tradities werkomstandigheden vrijwaren inheems volkeren
3. Economisch haalbaar
= men mag geen inkomsten wegnemen van de bevolking
= integrale aanpak met meerdere facetten
? hoe weet men of hout uit een duurzaam bos:
-> via keurmerken/certificaten:
FSC = Forest Stewardship Council
= raad voor duurzaam bosbeheer
= internationale raad de streeft naar verantwoord bosbeheer wereldwijd
= in 1993 opgericht door milieu- en mensenrechtenorganisaties, inheemse bevolkingsgroepen en bedrijven uit de houthandel
Functies (2): certificering van bossen, labelen van de houtproducten
-> deze labels worden gegeven afh van checklist obv 10 principes periodiek gecontroleerd door onafhankelijk
controle-organisme (= je label kan dus ook opnieuw w afgenomen)
-> wordt wel aangepast aan de lokale omstandigheden, regelgeving, noden bevolking
,De 10 Principes van FSC voor goed bosbeheer (ter info) -> WEL HERKENNEN
1. Het bosbeheer moet de nationale wetten, internationale afspraken/overeenkomsten en de principes en criteria van FSC respecteren.
2. Gebruik en eigendom van het bos moeten zijn vastgelegd en rechtsgeldig zijn.
3. De rechten en gebruiksrechten van inheemse volkeren moeten erkend en gerespecteerd worden.
4. Het bosbeheer moet gericht zijn op het handhaven of verbeteren van het lange termijn sociale en economische welzijn van
bosarbeiders en lokale gemeenschappen.
5. De bosproducten en -diensten moeten efficiënt worden gebruikt, opdat de economische, ecologische en sociale voordelen worden
veiliggesteld.
6. De ecologische functies en biodiversiteit van het bosgebied moeten worden beschermd.
7. Er moet een duidelijk beheerplan op schrift staan, waarin doelen en middelen uiteengezet zijn.
8. De sociale, economische en ecologische gevolgen van de activiteiten in het bos moeten regelmatig worden gecontroleerd.
9. Bossen met hoge natuurwaarde moeten behouden en op hun waarde ingeschat worden.
10. Plantages moeten een aanvulling vormen op natuurlijke bossen, maar mogen deze niet vervangen. Ze moeten worden beheerd in
overeenstemming men principes 1–9
? wat zit er nog binnen deze labeling
= FSC en duurzaam bosbeheer zijn NIET BEPERKT tot controle van het bos
1. Controle van verschillende partijen betrokken in CHAIN OF CUSTODY
= handelstraject bos-zagerij-eindproduct
2. beheersplan opstellen met regels, begeleiding en controle
( = afh van factoren: - Uitgekiend wegennet - Inventarisatie - Scholing
bosarbeiders - Eerlijke verloning - Veiligheidsmaatregelen en werkomstandigheden - Rechten van de belanghebbenden -
Bescherming van kwetsbare en unieke bosgebieden)
? is een FSC label verplicht
-> nee, maar de maatschappij verwacht dit wel, aannemers of de gemeente kan dit wel als vaste eis stellen
- te zien dat al heel veel bossen duurzaam gelabeld zijn
- Afrika: nog steeds veel wildkap (= wit op de kaart)
-> mensen zijn hier armer, meer gekapt voor landbouw
Certificering
meest gebruikte label: PEFC
enorme toename certificering bossen
dubbele labels kunnen
-> interessanter naar klanten
Houtstructuur
-> boom ~kolom langs onderzijde ingeklemd
Sterkte-eigenschappen: boom w belast op: (3)
1. druk (eigengewicht)
2. buiging (wind) belaste kolom
= spanningen waaraan hout goed kan weerstaan
(-> boom gaat uitbuigen om de spanningen naar de fundering te brengen)
3. trek
enkel axiaal id richting van de vezels
-> voor deze natuurlijke belastingen gaat de boom zorgen voor een goede weerstand
-> op onnatuurlijke belastingen dus minder sterk
vb. belasting loodrecht op lengterichting (dwars op vezels) -> minder weerstand
!! Conclusie -> hout is anisotroop
= eigenschappen van hout zijn richtingsafhankelijk
,Onderverdeling soorten: (3)
1) Naaldhout (Softwood) = Coniferous -> = conus -> kegeldragers
• Overleven in bar klimaat en weinig vruchtbare grond
• Dunne rechte stam, kruin in kegelvorm, open takkenstructuur
• Gaan zuinig om met water:
Kleverige naalden met klein manteloppervlak
Afstoten van lagerliggende takken (ipv naalden laten vallen)
Soorten: Vuren (fijnspar), Grenen (grove den), Oregon (douglas), Lariks/lork
2) Loofhout (Hardwood) = Deciduous = de + cadere -> afvallen
Overleven in meer gematigde klimaten
Weelderige bolvormige kruin met veel bladeren
Dikkere minder rechte stam
Laten bladeren vallen in winterperiode
-> waarom (2): bescherming tegen overgewicht sneeuw (te hoge druk) + minder vochtverlies
Soorten: Eik, Berk, Beuk, Esdoorn/ahorn, Kastanje, Linde, Populieren, Notelaar
3) Tropisch hardhout
-> wordt toegepast in vochtomstandigheden, bv onder water
Soorten: Azobé, Basralocus, Meranti, Bankirai, Merbau, Iroko/Kambala, Robinia/Acacia
Houtanatomie:
boom: bestaat uit (3): wortels, stam, kruin
-> binnen 2 kringlopen:
1. Sapstroom
Opwaartse sapstroom
-> In de bladeren worden sappen m.b.v. zonne-energie en koolzuur omgezet in
nuttige voedingsstoffen (suikers), waarbij zuurstof vrijkomt = fotosynthese
Neerwaartse sapstroom
-> Voedingsstoffen gaan via bast terug naar de wortels (neerwaartse sapstroom)
-> Vallende bladeren en schors worden door bacteriën terug omgezet in
anorganisch materiaal
2. Koolstofkringloop
= opname anorganisch materiaal aan de wortels, omzetting in organisch materiaal (bladeren, schors),
vallen af, gaan opnieuw w omgezet
Op celniveau:
Boom groeit op 2 plaatsen:
1. Primaire groei= groei id hoogte: de takken
2. Secundaire groei= groei id dikte: in het cambium
-> bij toename dikte= verplaatsing cambium: sapstroom meer naar buiten (valt naar binnen stil) -> “= verkerning"
= dood hout, neemt niet meer deel aan de kringloop, de vaten gaan dichtslippen: opwaartse gangetjes gaan toe komen te zitten
Vorming kernhout binnenin (donkere kleur)
vorming van looistoffen, harsen, …
vaten worden afgesloten (thyllen)
vorming bederfwerende middelen
verdikking celwand
, ? sterkte hout
= technisch gezien: hout dat niet meer leeft
-> sterkte vh hout zit id celwand (= bij verkerning gaat de sterkte langs binnen toenemen)
Opbouw lagen:
Microfybrillen
= bouwblokken celwand
= natuurlijke polymeren: cellulose ketens die lange vezels vormen: vezels liggen op versch manieren om
elkaar heen
= vorming natuurlijk composiet materiaal met gecomb eig met een primaire en secundaire wand
-> al deze lagen hebben andere eigenschappen
Primary wall
-> afzetting van lignine of houtstof
= zorgt voor verhoging van de druksterkte vh hout
o Lignine
complexe crosslink moleculen
soort cementlaag -> kan druk opvangen
gevoelig voor zuren!!
Secundary wall (binnen-midden- en buitenlaag)
-> bestaat uit 3 deelwanden opgebouwd uit (2): cellulose en
hemicellulose
= zorgt voor de treksterkte
o Cellulose
semi kristallijne ketens van glucose = vezels
zorgt voor treksterkte celwand
gevoelig voor water en chemicaliën
o Hemicellulose
korter & sterker vertakt dan cellulose
zorgt voor de elasticiteit van de wand
* vezels in de celwand kunnen water opnemen en zwellen (vooral id breedte richting)
-> daardoor zijn de vezels id lengterichting sterker: minder wateropname
!! Conclusie -> hout is hygroscopisch
-> kan uitzetten en inkrimpen afh vh vochtgehalte vd lucht
-> tussen de vezels kan vocht kruipen, kunnen vocht absorberen
Naaldhout en loofhout:
= andere microstructuur
algemeen: loofhout complexer
-> meer verschillende organen
