Academiejaar 2022-
Belgische
2023
Binnenlandse
Politiek
Samenvatting
Joren Brauwers
, Belgisch Binnenlandse Politiek
INDELING: DE TE KENNEN HOOFDSTUKKEN VOOR
HET EXAMEN
1. Inleiding
2. H1: De Volksunie en erfgenamen
3. H2: De Liberalen
4. H3: De Christendemocraten
5. H4: De Socialisten
6. H5: De groenen
7. H6: Vlaams Belang
8. WEGWIJS IN UW GEMEENTE (boekje)
9. Provinciaal niveau (gastcollege)
10. Actualiteit
1. INLEIDING
Belgische breuklijnen (dit kan gebruikt worden als een kapstok doorheen de cursus)
- Levensbeschouwelijk
o Katholieken vs vrijzinnige (niet katholieken)
De 2 grote partijen in Belgie die hierbij over elkaar staan: CD&V en Liberalen (Open VLD)
- Sociaaleconomisch
o Discussie over: Moeten er meer belastingen komen op arbeid of op kapitaal? (centrale vraag)
o Rol staat vs rol privé/markt
De 2 grote partijen in Belgie die hierbij tegen over elkaar staan: Socialisten vs Liberalen
- Communautair
o Tegenstellingen tussen Nederlandstalige en de Franstaligen (Vlaanderen vs Wallonië)
Belangrijke breuklijn in België, want je ziet in de geschiedenis van de Belgische politiek veel in het
begin Unitaire politieke partijen (Walen en Vlaming samen in 1 partij) opsplitsen in 2 onafhankelijke
politieke partijen maar wel met dezelfde ideologie door communautaire kwesties
- Materialisme vs. Postmaterialisme
o Agalev (voorloper van groen) heeft aanzet gegeven tot een postmaterialistische visie op de maatschappij
(nadenken over NIET-materiele zaken), vroeger vooral gefocust op het realiseren van materiele waarden
(auto, mooi huis,…) leidt tot Nieuwe sociale beweging
- Verticale breuklijn (Luc Huyse)
o 24 november 1991 (!!!) (“Zwarte zondag”) electorale doorbraak van Vlaams Blok, Zij waren winnaar bij de
verkiezingen (ervoor naar achteruit geschoven)
o Hier begon de discussie over relatie tussen burger en de politiek (Breuklijn tussen burgers en de politiek)
Academiejaar 2022-2023
1
, Belgisch Binnenlandse Politiek
2. DE VOLKSUNIE EN ERFGENAMEN
DE AANLOOP TOT DE OPRICHTING VAN DE VOLKSUNIE
DE VOORLOPERS VAN DE VOLKSUNIE
Er waren 2 grote voorlopers van de Volksunie, namelijk de “Frontpartij” en “VNV” (Vlaams Nationaal verbond)
- De Frontpartij (tijdens WOII)
o Deze partij was ontstaan naar aanleiding van de taalproblematiek die in de frontstreek pas ontstaan,
met deze taalproblematiek wordt bedoeld dat tijdens de wereldoorlog de Vlaamse soldaten bevelen
kregen in het Frans, waardoor ze het gevoel hadden dat hun belangen niet werden gerespecteerd.
- Vlaams Nationaal Verbond (in de jaren ’30, en veel leden hiervan zijn in de collaboratie beland)
o Deze partij kwam op voor de belangen van de Vlaming
o MAAR Na WOII kon de VNV als politieke partij niet meer terugkomen door de collaboratie
Enorm veel leden van de VNV waren in de collaboratie beland
Men dacht dat de Vlaamse belangen het beste gerealiseerd konden worden als
men ging collaboreren met de Duitsers.
COLLABORATIE WERELDOORLOG II
Zoals hierboven heb ik al vermeld dat enorm veel leden de Vlaamse Beweging, meer bepaald van de partij VNV
terecht kwamen in de collaboratie. Tijdens de collaboratie zijn er 2 grote groepen
- “Zwarten” (dit waren de collaborateurs)
- “witten” (dit was het verzet tegen de Duitsers)
Zoals men weet is Duitsland de Oorlog verloren, het gevolg daarvan is natuurlijk dat er in Belgie ene REACTIE was op
de collaboratie, namelijk de “Repressie” . Hiermee wordt bedoeld dat men de collaborateurs ging vervolgen en ook
straffen
Deze repressie was een enorm ZWARE klap voor de Vlaamse Beweging en het politiek Vlaams-Nationalisme
o Nu werd alles wat met Vlaams-Nationalisme (en met Vlaamsgezindheid) te maken had bekeken met
een “scheef” oog, het werd meteen gezien als een vorm van LANDVERRAAD, omdat het altijd gelinkt
werd met de collaboratie
o Op deze manier probeerden sommige de Hele Vlaamse Beweging te verwoesten na de WOII
Repressie had een “Anti-Vlaams karakter”: men had de indruk dat die repressie (reactie op de collaboratie
harder was bij de VLAAMSE collaborateurs dan bij de Waalse collaborateurs (ja die waren er ook)
HEROPFLAKKERING VAN HET VLAAMSE BEWUSTZIJN
2 belangrijke gebeurtenissen (+ het anti-vlaams karakter van de repressie) lagen aan de basis van de heropflakkering
van het Vlaamsbewustzijn en die dus aan de basis lagen van een eerste hergroepering van de krachten aan Vlaamse
zijde:
Dynamitering (het weer in bewegig krijgen van) Ijzertoren 1946 (diksmuide):
o De ijzertoren was een symbool voor de Vlaamse frontsoldaten
o En krijgt ook belangrijke betekenis/symboliek voor alle Vlamingen (Vlaamsgezinden)
Talentelling 1947:
o Je moest opgeven welke taal je sprak, als gevolg van de resultaten konden gemeenten van taalstatuut
veranderen, men is daar mee gestopt in ’47 want er werd gefraudeerd (ze hebben een vaste taalgrens
opgesteld)
Hierdoor was het Vlaams Beweging terug op de kaart gebracht, er was ECHTER NOG GEEN nieuwe Vlaams-nationale partij.
Academiejaar 2022-2023
2
, Belgisch Binnenlandse Politiek
EEN NIEUWE VLAAMSE-NATIONALE PARTIJ
Men had door dat de Vlaamse beweging terug populairder werd, en men wou een nieuwe Vlaams-Nationale partij
oprichten, hierbij waren er enkele voorstanders en natuurlijk ook tegenstanders.
Voorstanders (zeiden dat er wel een nieuwe partij moest komen, en dat ze mee moesten doen aan de
verkiezingen want ze maakten een goede kans
Tegenstanders
o Sommige vonden het nog te vroeg, omdat ze waarschijnlijk nog steeds scheef werden bekeken door
de collaboratie en ze hadden nog geen echte organisatie, ze hadden nog niet voldoende middelen
om aan een succesvolle campaigne deel te nemen.
o Één van de grootste tegenstanders voor deze nieuwe partij, was een andere partij namelijk de CVP
(“Christelijke Volks Partij, nu de CD&V)
Zij probeerden de nieuwe partij vorming tegen te werken, want de VNV was een enorme
concurrent voor de CVP, en toen de VNV verdween, was de CVP enorm blij want die
streefden naar de recuperatie van oud-VNV-kiezers
Het probleem was als er een NIEUWE Vlaams-Nationalistsiche Partij kwam, gingen ze
enorm veel stemmen verliezen, want deze nieuwe partij streefde ook voor die
“recuperatie”
Parlementsverkiezingen 1949
Zorgden voor de Oprichting van de ‘Vlaamse Concentratie’ (Vlaams Nationale lijst)
o Aanvankelijk was de Vlaamse Concentratie een Anti-repressiepartij
Ze stappen naar de kiezers en zeggen de repressie MOET STOPPEN. Volgende generaties mogen
niet gestraft worden voor wat de ouders vroeger hebben gedaan
o Eveneens kort bestaan: die haalde bij de verkiezingen 2% van de stemmen => toonde wel dat de
bevolking klaar was voor een nieuwe Vlaamse nationalistische partij
VAN HET ONTSTAAN TOT DE EERSTE POLITIEKE DOORBRAAK 1954-1961
Met het oog op de parlementsverkiezingen van 1954 werd door de al vermelde Vlaams-nationalisten een initiatief
genomen dat leidde tot de oprichting van de Christelijke Vlaamse Volksunie.
De Christelijke Vlaamse Volksunie behaalde ook slechte resultaten
o Deze verkiezingen stonden in het belang/periode van de schoolstrijd
Dit is een levensbeschouwelijke breuklijn: vrijzinnige vs katholieken)
In Belgie is dit te strijd tussen het rijksonderwijs (vrijzinnigen) en het katholiek onderwijs
De Volksunie was een COMMUNAUTAIRE partij, dus het is logisch een slecht resultaat hadden
Er werd nadien beslist dat het tijd was om een volwaardige Vlaams-nationale politieke partij op te richten.
OPRICHTING VOLKSUNIE
December 1954 oprichting Volksunie (de definitieve Volksunie, door impulsen van onder meer Frans Van der Elst)
Gunstige voedingsbodem
o Koningskwestie
De vraag hierbij was of men Leopold III (hij had België overgegeven/de wapens neergelegd aan de
Duitsers, zonder dat de regering daar toestemming voor gaf, en werd daardoor van de troon gezet)
terug koning moest maken of niet (Vlaanderen en Wallonië waren het oneens)
Als je keek naar deze periode, had 57% van de Belgen gezegd dat Leopold III terug op de troon moest,
dit is uiteindelijk niet gebeurd. En BELANGRIJKER VOOR DE VOLKSUNIE was dat een grote
meerderheid in Vlaanderen wou dat Leopold III terug op de troon kwam, maar toch kwam dat er NIET
van grotendeels omdat de Walen er niet in meegingen.
o Aarzelende houding regering met betrekking tot repressie:
Academiejaar 2022-2023
3
, Belgisch Binnenlandse Politiek
Vlamingen vonden dat de Belgische regering te weinig deed aan de repressie met het Anti-Vlaams
karakter.
Belangrijkste eisen v/d Volksunie (de belangrijkste doelstellingen)
o (1) Federalisme
In die periode was het NOT DONE om over “federalisme” te spreken, MAAR volgens de
Volksunie zou het juist goed zijn voor Vlaanderen om wat meer onafhankelijk te zijn en dat er
meer bevoegdheden zouden gaan naar Vlaanderen
Van een unitaire staat naar enkele gelijkwaardige van elkaar onafhankelijke deelstaten
(horizontale relatie)
o (2) Amnestie:
VolksUnie: laten we de periode van collaboratie, en bijgevolg repressie niet vergeten maar
geen/weinig aandacht meer aangeven (op andere dingen de focus leggen)
VOLKSUNIE BLIJFT ONOPGEMERKT TOT 1958
Volksunie blijft onopgemerkt tot 1958 => waarom hadden ze geen succes?
De Volksunie ontstond in een ongunstig klimaat
o Slecht politieke klimaat (schoolstrijd, was centraal in die periode. Dat is een levensbeschouwelijke
kwestie en de Volksunie was een communautaire partij)
o Men (kiezers) noemde de VU de partij van de ‘zwarten’ (= partij vd collaborateurs)
o CVP zag VU als bedreiging
CVP (voormalig (CD&V) was in die periode een grote partij en zei dat de VU ervoor ging zorgen
dat de CVP minder groot en sterk zou zijn
IN 1958 DAN TOCH ENKELE TEKENEN VAN OPLEVING
Na 1958 ziet men toch enkele tekenen van opleving bij de VU (Volksunie), ze doen het beter en beter, MAAR hoe???
Parlementaire activist Frans Van der Elst (voorzitter sinds 1957)
o Zat er alleen voor zijn partij
Partij organisatorisch beter uitgebouwd
Na schoolstrijd communautaire problemen meer op voorgrond
o Na schoolstrijd kwam er het schoolpact (= een pact tss verschillende politieke partijen over het
onderwijs), dit zorgde voor een levensbeschouwelijke pacificatie. Men wou een ‘wapenstilstand met
betrekking tot de levensbeschouwelijke breuklijn, Hierdoor komen de Communautaire kwesties TERUG
OP DE VOORGGROND
VAN ZWEEPPARTIJ NAAR OPPOSITIEPARTIJ 1961- 1970
Examen: “schets in grote lijnen de evolutie vd VU id jaren 60”
- In de loop vd jaren 60 w de VU electoraal sterker ten koste vd CVP
De Volksunie was initieel een zeer kleine partij (zaten nog niet in de oppositie), het was voornamelijk een
“zweeppartij”, ze staan op de achtergrond maar konden wel bepaalde aspecten (communautaire kwesties) doen
inSLAGEN bij de andere partijen, voornamelijk de CVP. Men gaat vervolgens deelnemen aan verkiezingen, ze behalen
zetels komen zo terecht in de oppositie maar behouden wel hun karakter van een zeeppartij Doorheen de jaren ’60
Parlementsverkiezingen 1961
Volksunie grote overwinnaar (zetels bleef wel kleine partij)
o De communautaire problemen zijn naar de voorgrond gekomen vanaf 1958, dan is het redelijk logisch
dat de Volksunie als “communautaire partij” een overwinning maakt.
CVP zwaar verlies (“communicerende vaten”, als de ene partij wint, dan verliest de andere partij)
Regering Lefèvre-Spaak (Christendemocratische socialistische partij)
o CVP zit toch wel in de regering
Academiejaar 2022-2023
4
, Belgisch Binnenlandse Politiek
2 zaken staan in deze regering centraal
Sociaaleconomsiche problematiek (belgische economie in die tijd was blijven steken
(geen vooruitgang)
Communautaire problematiek (taalgrens), komt in de regering ook op de voorgrond,
want men ziet dat de Volksunie groter wordt (deze zijn de grootste drijver van de focus
op communautaire kwesties)
o Als er nieuwe thema’s (nu communautaire) aan de voorgrond komen, gaan de
andere partijen daar ook de focus op leggen.
VU heeft geen rechtstreekse invloed op besluitvorming,
o Maar wel onrechtstreeks als ‘zweeppartij’ voor CVP
Ze sloegen figuurlijk met de zweep op de andere partij, waaronder de CVP, met de bedoeling
communautaire kwesties toch op de voorgrond te brengen terwijl dat de CVP dat niet wou.
Parlementsverkiezingen 1968
o Verkiezingen stonden in het teken van het communautaire (in dit jaar kwam communautaire kwesties
naar boven, bv: Unif Leuven Wordt ook Vlaams)
→ communautaire partijen beste resultaat
o VU derde partij in Vlaanderen
DIT WAREN DE BESTE VERKIEIZNGEN VOOR DE VOLKSUNIE OOIT, krijgen veel zetels komen zo in
de OPPOSITIE terecht
SOORT CORDON SANITAIRE
Gemeenteraadsverkiezingen 1970
VU-verkozenen veelal uit schepencolleges geweerd (cordon sanitair)
o Men wou niet samenwerken met de Volksunie op lokaal niveau, dus eigenlijk ook een soort van cordon
sanitair (maar NIET HETZELFDE als het Cordon sanitair, waarbij geen enkele partij wil samenwerken met
Vlaams Blok/Belang)
VAN OPPOSITIEPARTIJ TOT REGERINGSPARTIJ 1971-1977
De Volksunie bereikt, begin jaren ’70, het “electoraalplafond”, men geraakt gewoon weg NIET aan meer stemmen. Ze
zitten in de oppositie, maar omdat ze NIET MEER STEMMEN halen, zullen ze wel moeten gaan samenwerken met
andere partijen om zo in de regering te komen (regeringsdeelnamen), MAAR HIERDOOR ONTSTAAN SPANNINGEN!!!!.
(Je zal merken dat de Volksunie, in de loop van jaren ’70, een echte stap naar de REGERING zal zetten!!!)
Parlementsverkiezingen 1971: verhaal van de gemeenschappen
FDF-RW (Front démocratique des Francophones – Rassemblemnt Wallon) grote overwinnaar
VU bleef derde partij
o Electoraal plafond bereikt
Ze blijven hangen rond deze aantal stemmen, rond de derde plaats. Ze kunnen NIET meer
stemmen halen, en als men ooit een stapje hoger wilt zetten zullen ze wel met andere partijen
moeten samenwerken, maar hierbij onstaan spanningen binnen in de Volksunie
=> de vraag ontstaat of de Volksunie ooit mee kan beslissen over het beleid... (ze gaan
nadenken over hun strategie)
NIEUWE STRATEGIE VOLKSUNIE (SPANNINGEN)
Nieuwe strategie VU leidt tot spanningen
Keuze voor al of niet regeringsverantwoordelijkheid leidt tot zware spanningen (hierdoor wordt het duidelijk dat
binnen de volksunie er sprake was van een “linkerzijde” en een “rechterzijde”, die LATER aan de basis zouden
liggen van de opsplitsing van de Volksunie)
o Linkervleugel => Deze zeggen dat ze verantwoordelijkheid wel moeten opnemen en in regering gaan,
door COMPROMISSEN te sluiten met andere partijen (dit wil zeggen dat men een deel van hun
programma zal aanpassen, om zo in de regering te stappen) = “Participationisme” (meedoen aan)
o Rechtervleugel => wil geen compromissen sluiten en niet in regering gaan, zij willen HELEMAAM geen
compromissen sluiten, ze willen NIET afwijken voor wat ze staan
1973 partijcongres Oostende beheerst door Hugo Schiltz
Academiejaar 2022-2023
5
, Belgisch Binnenlandse Politiek
o Definitieve Bevestiging van het participationisme (linkerzijde van de Volksunie): waarbij men
aangeeft dat men in de regering wil stappen
Parlementsverkiezingen 1974 met vorming regering Tindemans
Na val v/d regering Leburton (door een politiek schandaal), zal de regering Tindemans gevormd worden
o In deze periode was er een Economische crisis waardoor de communautaire partijen verliezen
(en bij gevolg: communicerende vatten, er een winst was voor de CVP/verlies communautaire
partijen winst CVP/PSC)
Zoals hierboven vermeld kwam door het politiek schandaal de regering Tindemans
o Vorming regering Tindemans (de Volksunie werd uitgenodigd bij de
regeringsonderhandelingen
VU voor het eerst betrokken bij regeringsonderhandelingen
MAAR finaal komt men NIET in de regering Tindemans terecht
MACHTSSTRIJD BINNEN DE PARTIJ
Binnen partij (VU) is er sprake van een machtsstrijd aan de top
Schiltz versus Van der Elst
HET EGMONTPACT
WAT IS HET “EGMONTPACT”?
Het “Egmontpact” staat wel bekend als het ‘gemeenschapsakkoord’. Het was een communautaire
akkoord/overeenkomst gesloten in 1977 over de omvorming van het Unitaire België naar een federale staat (federaal
niveau + deelstaten) en de regeling van de verhoudingen tussen taalgemeenschappen in het land
Het is een akkoord waar veel mensen vinden dat Vlaanderen zich heeft laten rollen tegenover de
Franstaligen, omdat men vond dat de Franstalige kant meer heeft gekregen in dit akkoord dan de Vlaamse
kant, dit leidt tot een moeilijke situatie
VU was erbij betrokken
Parlementsverkiezingen 1977: met regering Tindemans en het Egmontpact
In 1975 geraakten men niet tot de regering onder Tindemans. MAAR in 1977 was de partij bereid Tindemans aan
een regeringsmeerderheid (coalitie) te helpen door middel van het ‘Gemeenschapsakkoord’ → Egmontpact
Er kwam hevig verzet vanuit Vlaamse zijde tegen het Egmontpact. Ook hevige onenigheid binnen de VU dat
resulteerde in 2 scheurpartijen (dissidenties = niet-geweld verzet)
o Deze twee dissidenties, scheurpartijen (scheurden zich af van VU) wilden NIET dat de Volksunie in de
regering ging (regeringsdeelname), en waren tegen het Egmontpact (want Franstaligen hadden meer
gekregen)
(1) Vlaamse Volkspartij (VVP) opgericht door Lode Claes
(2) Vlaams-Nationale Partij (VNP) door Karel Dillen
o Samen vormen de 2 scheurpartijen de Basis voor Vlaams Blok
Examen: Vlaams blok zijn standpunten kan je samen vatten in “de 4 V’s”: (1) Vlaanderen, (2)
Vreemdelingen, (3) vrijheid van meningsuiting en (4) veiligheid
o (!!!) Partijvoorzitter Hugo Schiltz verdedigde het Egmontpact
De regering Tindemans kan een Tweede regering opstarten, namelijk Regering Tindemans II, mét VolksUnie
(REGERINGSPARTIJ NU in 1977) en FDF (Franstalige Brusselaars)
o De Volksunie wordt betrokken bij de regering, want velen vinden dat men de regionale/communautaire
partijen en nu zeker met het Egmontpact in de lucht in de regering moesten hebben
Academiejaar 2022-2023
6
