Samenvatting
Samenvatting - Aardwetenschappen
- Instelling
- Universiteit Antwerpen (UA)
Samenvatting van de volledige cursus Aardwetenschappen van het eerste jaar bachelor Biologie aan de UA
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 32 pagina's
Voorbeeld 4 van de 32 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
AardwetenschappenInleiding
● Aardwetenschappen = alle wetenschappelijke disciplines waarin de Aarde wordt
bestudeerd (ontstaan, evolutie, functioneren, toekomst)
- fundamentele wetenschappelijke disciplines: wetenschappelijke
nieuwsgierigheid
- toegepaste wetenschappelijke disciplines
● opdeling Aardse milieu:
- lithosfeer → Geologie
- hydrosfeer
- atmosfeer → Meteorologie & Klimatologie
- biosfeer
● Geologie = studie van processen die hun oorsprong vinden in de diepe ondergrond
(Vulkanologie, Seismologie, Petrografie, Mineralogie, etc.)
● Fysische Geografie = studie van fysische processen aan het aardoppervlak
(Bodemkunde,Geomorfologie, Meteorologie, Klimatologie, Hydrologie, etc.)
● Sociaal-Economische Geografie = maatschappelijke en economische processen in
ruimtelijk context (Stedelijke ontwikkeling, industriële ontwikkeling, etc.)
Hoofdstuk 1: Ontstaan & inwendige structuur van de Aarde
STRUCTUUR V/H HEELAL
● Planetenstelsel (Zonnestelsel) < Sterrenstelsel/ galaxie (Melkwegstelsel) < Galaxie
cluster (Lokale Groep) < Galaxie supercluster (Grote muur)
ONTSTAAN V/H HEELAL/ DE BIG BANG
● lichtjaar = afstand afgelegd door licht, in vacuüm, in jaar = 9,46.1012 km
● Big Bang theory = Oerknal theorie → verklaring voor volgende fenomenen:
Roodverschuiving:
- alle sterren zenden elektromagnetische golven uit met bepaalde golflengtes
= stralingsspectrum
→ hoe verder, hoe groter de golflengte
, - Doppler-effect: golven uitgezonden door een object dat zich weg van ons
beweegt, lijken uitgerokken & golven uitgezonden door een object dat naar
ons toekomt, lijken verkort
- hoe groter de afstand , hoe sneller ze zich van ons verwijderen
radiale snelheid: vr = H.R (R = afstand, H = constante van Hubble)
=> heelal zou uit 1 punt zijn ontstaan zo’n 15-18 miljard jaar geleden
Kosmische achtergrondstraling
- stralingen vanuit het heelal
- isotoop = even sterk uit alle richtingen
- golflengte: microgolf
- indicatie van temperatuur: kort na oerknal: 7000K
=> kosmische achtergrondstraling = nagloeien van zeer hete oerknal
Kosmische abundantie
= de chemische samenstelling v/h heelal
- op basis van stralingsspectrum, kwantitatieve verhouding chemische
elementen bepalen
- meest voorkomend = lichte elementen: H & He
~ hoe zwaarder het element hoe minder het voorkomt
- na 10-43 seconde: synthese van elementaire deeltjes (quarks, protonen, etc.)
→ ontstaan chemische elementen
ONTSTAAN ZONNESTELSEL & AARDE
Nebula theorie:
● roterende stofnevel → contractie door gravitatie → snellere rotatie: toename van
middelpuntvliedende kracht → platte schijf → verdere contractie (centrum: zon, schijf
= planeten)
→ vorming zonnestelsel: 4.7 miljard jaar geleden
nebula theorie verklaart volgende kenmerken:
● 99% massa zonnestelsel zit in de zon → contractie van materie door gravitatie
● roteren van de planeten → roterende stofnevel
● roteren planeten rond zon → ellipsvormig + allemaal in hetzelfde vlak: platte schijf
● patroon chemische samenstelling & omvang hemellichamen:
- zon: vooral lichte elementen: H & He → door chemische abundatie
- binnenplaneten/ Aardse planeten (Mercurius, Venus, Aarde & Mars):
zware elementen
→ ondervonden grootste gravitatie v/d zon: lichtste elementen naar de zon &
zwaarste elementen geconcentreerd in planten → relatief weinig materie
concentreren = relatief kleine planeten
, - buitenplaneten/Jupiter planeten (Jupiter, Saturnus, Uranus & Neptunus):
lichte elementen
→ ondervonden minder gravitatie v/d zon: konden zekere hoeveelheid lichte
elementen vasthouden en meer materie concentreren → grote planeten
Ontstaan Binnenplaneten
● opbouw binnenplaneten:
- kern: zware elementen (Fe, Ni)
- dikke schil: iets lichtere maar relatief zware elementen (silicaatmineralen)
- korst
● ontstaan aarde: 4,6 miljard jaar geleden
- eerste fase: accretie → materie naar zich vormende Aarde getrokken
→ vrij grote brokstukken = planetesimalen
→ potentiële energie omgezet in warmte → volledig smelten
- tweede fase: differentiatie → zwaarste elementen migreren naar de kern
→ afkoelen: buitenste gesmolten massa stollen = primaire korst/lithosfeer
(andere binnenplaneten: afkoeling heel snel & geen platentektoniek)
- lichtste bestanddelen kwamen gasvormig vrij bij opsmelting
→ primaire atmosfeer (maar werd aangetrokken door de zon)
- secundaire atmosfeer: zwaardere gassen die ontsnapten uit silikaatschil
+ vulkaanuitbarsting gassen
! inslagkraters zeer zeldzaam: meteorieten meestal opgebrand door atmosfeer
Ontstaan Buitenplaneten
● opbouw:
- grotendeels lichte elementen
- relatief kleine, zware kern: metalen en silicaten
- dikke mantel: vloeibaar H & He
- buitenzijde: gasvormig H & He
- atmosfeer: wolken van methaan, ammoniak, ammoniumhydrosulfide
INWENDIGE STRUCTUUR AARDE
Informatie uit boringen & omsluitingen
● omsluitingen = plaatsen waar we lokale, verticale doorsnede kunnen bekijken v/d
aardkorst
→ veroorzaakt door rivierinsnijdingen,of antropogeen
● boringen: diepere observaties
- diepste boring: 12 km diep
, Informatie uit Seismische golven
= trillingen of kleine verplaatsingen van gesteentemateriaal opgewekt door aardbevingen
● focus = plaats waar seismische golven ontstaan
● registratie via seismograaf
3 types seismische golven:
● P golven: (compressie golven)
- snelste golven: gemiddelde snelheid = 5 km/s
- afwisseling van compressie & decompressie
● S golven: (schuif golven)
- gemiddelde snelheid = 2,5 km/s
● Oppervlaktegolven:
- traagste golven: gemiddelde snelheid = 2 km/s
- zowel verticale als horizontale verplaatsing
- verantwoordelijk voor meeste schade
● voortplantingssnelheid = afhankelijk v/d dichtheid v/h materiaal waarin golven zich
voortplanten
● reflectie: in een grensvlak tussen 2 verschillende materialen, zal een gedeelte v/d
golf weerkaatst worden
● refractie: in een grensvlak tussen 2 verschillende materialen, zal een gedeelte v/d
golf doordringen in het tweede materiaal onder een bepaalde invalshoek
Gelaagde opbouw
● adhv. voortplanting van seismische golven → (dichtheid) gelaagdheid aarde bepalen
● schaduwzones = zones waarin bij een bepaalde aardbeving de seismografen geen P
& S golven waarnemen
● kern v/d Aarde = vloeibaar → geen voortplanting van S golven
● discontinuïteiten = zeer drastische veranderingen in voortplantingssnelheden op
verschillende diepten → vrij plotse verandering in samenstelling van inwendige aarde
- Mohorovic discontinuïteit (5-65 km): boven = korts & onder = mantel
- Gutenberg discontinuïteit (2950 km): onder = kern
De kern
● voornamelijkste bestanddeel: ijzer
● dichtheid berekenen: mg = c.mM/r² (g = valversnelling, c = gravitatieconstante, r =
gemiddelde straal, M= gemiddelde massa, m= massa van willekeurig lichaam)
● 2 zones:
- buitenkern: vloeibaar
- binnenkern: vast
● geothermische gradiënt = toename v/d temperatuur in functie v/d diepte onder
aardoppervlak → veroorzaakt door gravitatie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marenbergen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 83637 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen