MEDIAGESCHIEDENIS
1. HOOFDSTUK 1: INLEIDING : MEDIAGESCHIEDENIS , GESCHIEDENIS EN MEDIA, MEDIAHISTORIOGRAFIE
1.1. Inleiding
- Mediageschiedenis valt niet te reduceren tot reeks technologische uitvindingen, ook
andere factoren zijn belangrijk (eco, politieke en socioculturele factoren)
- Perspectief vd gebruiker: uitvindingen konden niet tot ontwikkeling komen door
gebrek aan aanvaarding, te hoge verwachtingen en gewoonten v gebruikers
- Snelle ontwikkeling v media en communicatie -> mediahistorisch bewustzijn
=opbouwen v persoonlijke mediageschiedenis
- Ontwikkeling v mediahistoriografie (discipline en praktijk v mediageschiedschrijving)
altijd kiezen van een bepaald narratief in de geschiedenis
1.2. Waarom mediageschiedenis, doel
- Beter begrijpen van de ontwikkeling van media vroeger en vandaag (1)
- Over geschiedenis van de media
1826: start fotografie
1924: uitvinding televisie
1936 “De eerste computer die lijkt op deze van vandaag”
1969 ARPANET: eerste netwerk gemaakt door ARPA van Amerikaanse ministerie van
defensie (ontstaan internet)
1976 Oprichting Apple
1989: start VTM
1993: internet publiek toegankelijk
Bloggen
Social media
- Valkuilen
Feitelijkheid
Klemtoon op individuen, ‘great men’
Rechtlijnigheid, doelmatigheid/gerichtheid
Eurocentrisme
- over geschiedenis vd media
- rol v media in geschiedenis/verleden –(onderzoek terugkerende thema’s of concepten) (2)
- Valkuil: mediacentrisme vs. -relativisme
Belangrijke relatie met media
Stijl weergegeve in de media
Conflictueuze rol met media -> aandacht
- geschiedenis in/via media (2)
Hoe de media omgaan met het verleden
Media als ‘historiserende’ machines
Hoe media historisch besef bijbrengen (of afbouwen)
, Media als historiserende machines, Media is overal aanwezig: expliciet & impliciet
Expliciet zoals bvb in historische documentaires of ih nieuws
Impliciet zoals bvb historische analogieën of adhv interviews of quotes
Nixton -> door media moeten gaan
Actuele feit laten interpreteren door iemand die grote impact had in
VS -> met boodschap en context open oorlog ( media><Trump)
CNN gaat direct historisceren
Hoe elk artikel in de krant op een bepaalde wijze naar het verleden verwijst
- Case Trump & Hitler vergeleken (Zie cursus)-> nog lezen
1.3. Geschiedenis, media, mediageschiedenis
- Etymologie
- Grieks “ἱστορία”-> Latijn “historia”-> Frans “histoire”, Engels “history”…
- Vanaf jaren 1920 begon men te spreken v ‘de media’, maar eigenlijk is belangstelling voor
communicatiemiddelen al veel ouder
- Afgelopen decennia een multidisciplinaire ontwikkeling van mediageschiedenis
- History (verhaal over verleden, narratief) ≠ past
- Histoire (geschiedenis als verhaal) ≠ passé
- Geschiedenis ≠ verleden (zie ook case Vlaamse publieke omroep)
Geschiedenis”
Verleden, of verleden feiten, gebeurtenissen, processen, mensen, artefacten,… (of:
mediaproducten, mediaproductie, -consumptie, - distributie, -betekenisgeving…)
ontwikkeling VL publieke omroep (Politieke besluitvorming, Programmering)
Geschiedschrijving, of historiografie: de act van onderzoek naar het verleden
onderzoek naar beleidsprocessen binnen en rond Vlaamse publieke omroep
adhv beleidsdocumenten, interviews,…
Onderzoek naar ontwikkeling van TV-programmering adhv
programmaoverzichten, interviews, …
Kernprobleem vd theorie vd geschiedenis: vraagstuk vd relatie tss historische
feiten en interpretatie
Resultaat van geschiedschrijving, of narratieven over het verleden
- Basismodel (media)geschiedenis, (media) geschiedschrijving/ historiografie:
interpretatieprobleem in 3
fasen:
1) hoe verleden/ historisch
gebeuren zich vertaalt in
bronnen
2)interpretatie van die
bronnen
3)ordening
broninterpretaties id vorm ve verhaal
->overkoepelende vraag: in welke mate past dit verhaal bij het historisch
gebeuren
Sporen van het gebeuren
Doel mediahistoricus: gebeuren verleden in kaart brengen
Drie fasen:
1) Gebeuren: omroep radio en televisie -> grote impact op taal, politiek,…
2) Bron: Hoe moet je een bron uit het verleden interpreteren?
Kritisch omgaan met de bron
, Bronnenkritiek: Wat is de integriteit, compabiliteit (?), Bron lijkt een
objectief spoor, zeer complex om te interpreteren
3) hitoricus
Heel wat verschillende inzichten, achtergronden
Welk doel heeft de historicus -> andere achtergrond + ander doel
4) Verhaal/ narratief
Hoe ga je de geanalyseerde bronnen vertellen, in een verhaal gieten
Voor boek, artikel, film? -> andere parameters (vb duur)
- Case: De Vlaamse publieke omroep: verleden, geschiedenis en narratief
onderzoekers vd geschiedenis vd Vlaamse publieke omroep maakten verschillende en
uiteenlopende interpretaties
burgelman: politieke aspect -> hoe gaan zuilen ermee om
Van den bulk: de programma’s, keuze die men maakt in de loop v de geschiedenis
- Mediageschiedenis en media als bron: problemen
1) probleem van de beschikbaarheid van mediabronnen (moeilijk te vinden,…)
2) problemen met de bewaring van mediaproducten (archiefproblematiek,…)
3) Probleem omtrent de vraag naar herkomst en auteur (zelden één auteur,…)
4) problemen inzake bronnenkritiek (hoe moeten ze w geïnterpreteerd,…)
historische rol van media raakt ondergesneeuwd
- Vb. kernwerk Britse historicus Ian Kenshaw over Adolf Hitler
‘media komt niet aan bod’
Fragment belangrijkste filmmaakster in Nazi-DL
In die reeks -> even aan bod
1 minuut aan de rol vd media -> alle beelden zijn mediabeelden
Beperkte aandacht media in historische verleden terwijl alles gebaseerd is op media
1.4. Geschiedenis van mediahistoriografie
1.4.1. Voorlopers
- groei MG als dicipline= nauw samen met ontwikkeling v nieuwe media-en communicatie-
technologieën tijdens 2e deel vd 19e eeuw, vooral groei en brede verspreiding vd massakrant
- 19e E: sociale wetenschappen, belang massamedia (krant -> rol: wet studie media)
- Werken over het verleden
- Begin 20ste eeuw: Zeitungswissenschaft
- Latere ! fasen in groei v MG= onderzoek naar:
belang massa(media)- oorlog en propaganda, ° Communicatiewet. tijdens WOI
Politiek-ideologische polarisering tijdens Interbellum en media en propaganda
inspanningen in autoritaire regimes en democratieën
belang mediapropaganda en engagement in WOII en Koude Oorlog
Belangrijke themas: media als vierde macht, propaganda en censuur
1.4.2. Klassieke benadering
- Mediageschiedenis groeide in veel landen id schoot v opleidingen geschiedenis
- In België – fundamenten gelegd door Theo Luyckx
werk: Evolutie vd communicatiemedia (1978), deel vd klassieke benadering
Probeerde objectieve geschiedenis te schrijven
Liefde voor media
Wou verhaal pers vertellen -> groot werk= maakt keuzes die vandaag niet meer
kunnen (laat dinge weg)
gesch schrijven over omroep (radio, tv, niet fotografie, of convergentie vd media)
enkele tendensen:
, Ruimte: nationalistisch, Nazi-centrisch, Eurocentrisme (grote landen, België
Tijd: mijlpalen, grote tijdvakken + namen + gebeurtenissen, (start
boekdrukkunst, WO)
Media: afzonderlijke, klassieke (pre-convergentie) media
‘Determinerende’/ structurerende factoren (technologie, politiek, economie)
Streven naar exhausiviteit van de interpretatie van het verleden
‘Objectiviteit’, feitelijkheid
Descriptief (geen focus op analyse via minder ruime ma contextualisering)
1.4.3. Mediahistoriografie vandaag
1.4.3.1. Vernieuwe aandacht voor mediageschiedenis
- “Communication history is at once a new field and a very old practice.” (*)
- veranderende wereld v media en communicatie -> onderzoeksmatige skills en tools om
mediagechiedenis te bedrijven in aanzienlijke mate veranderd (digitale mogelijkheden)
- in vraagstelling vd klassieke benadering
- convergentie tussen afzonderlijke media-> nieuw veld, nieuwe vragen, nieuwe methoden en
benaderingen, tijdschriften, handboeken,..
- Revival van media geschiedenis ->groeiende aandacht: waarom?
- door drie factoren
1) razendsnelle ontwikkeling v mediatechnologieën, die vragen oproepen over het
verdwijnen of de substitutie van media/technologieën
2) verdwijnen v mediatechnologieën of vormen scherp mediahistorisch bewustzijn aan
3) rol v media/communicatie id ervaring v ruimere historische ontwikkelingen,
breukervaringen en historisch besef(historical awareness)
- Media als (activerende) historische cultuur
1.4.3.2. Nieuwe onderzoeksmogelijkheden
- opkomst van ‘digital humanitites’ of ‘digital turn’ in mediahistorisch onderzoek
- vertaling op 3 niveaus
1) Dataverzameling: mogelijkheid tot opslaan en verzamelen van grote hoeveelheden data
2) Data-analyse: via tools zoals OCR kunnen veel krantenartikelen snel worden
doorgelezen/data kan worden onttrokken uit grote data platforms
3) Data-interpretatie en -visualisatie: adhv nieuwe ‘mapping techniques’ kunnen data
handiger gevisualiseerd worden
1.4.3.3. Diversificatie in ruimte, tijd, fasen, media en factoren of dimensies
- Diversificatie in factoren of dimensies:
Harde + zachte factoren (soc cult): combineren
STEP-model
soc, tech, eco en pol factoren
Vb. filmgeschiedenis: techn benadering:
Voorlopers (voor 1893/5)
Ontstaan: 1893? 1895/6?
Stille film: 1895 - 1927/9 ???
Geluidsfilm: 1927/9, maar voorlopers!!!
Kleurfilm: Jaren 30, gemengde
perioden
1952: breedbeeldfilm
Jaren 1950: experimenten met geluid, beeldkwaliteit (vb. 3-D), enz.
….. Digitale technieken (zie H.21 Cook)
Eco, pol, inhoud en vorm en betekenis, publiek
