Europa: geschiedenis en instellingen
Schriftelijk examen
- Multiple choice
o 30 vragen: 75% v.d. totaalscore
o Geen …, wel cesuur (60% juiste vragen = helft van de punten)
- 1 Inzichtsvraag
o 25%
o Max. 1 A4-blad vol schrijven
Inleiding: taal als factor in (de geschiedenis van) Europa
Talen
- Taal als distinctiefkenmerk (onderscheidend) van Europese cultuur en politiek -> bepaalt het
denken over Europa op verschillende vlakken + criterium waardoor =/ posities/landen zich
gaan definiëren/verhouden
- Voorbeelden
Nationale literatuur <-> vreemde literaturen onderscheiden eigen
literatuur op basis van taal
Bv. behoort Vlaamse literatuur tot Nederlandse literatuur?
Autochtonen (sprekers van de lokale taal) <-> allochtonen verschillende
talen maakt communicatie moeilijker
Staatsgrenzen =/ <-> taalgrenzen: vele talen stoppen gebruikt te worden bij
een taalgrens, hier meer het geval dan in Afrika
Nederland en België liggen in hetzelfde taalgebied (≠ één land)
Taalpolitiek mensen die in één taalgebied wonen, worden verwacht zich
aan de taal van het gebied aan te passen
Nationale identiteiten (stereotypen)
Bv. moppen over de Nederlanders
- Oorsprong
Johan Gottfried von Herder (1744 – 1803)
Iedereen is verschillend = diversiteit is de essentie van het menselijke
bestaan talen als distinctief kenmerk
o Wat alle mensen verwant maakt met elkaar is het feit dat
iedereen verschilt van elkaar diversiteit = essentieel
wezenskenmerk voor het menselijk bestaan
o Meest typische element van die diversiteit is taal (maakt dat
we verschillend zijn en in ≠ groepen kunnen opgedeeld
worden)
19de – 20ste – (21ste)-eeuwse politieke praktijk
Mensen indelen in groepen/volkeren/landen/staten o.b.v.
(taal)verschillen (met alle gevolgen van dien)
- Verticale en horizontale taalidentiteit
- Verticaal: iedereen heeft het recht om (talig) anders(talig) te zijn (individuele
identiteit)
- Horizontaal: kenmerk waarmee men geografisch en cultureel tot een bepaalde
(taal)gemeenschap gerekend wordt (groepsidentiteit) norm wordt bepaald door
taalgebruik van de groep
, - Talen roepen zeer sterke gevoelens op
Taal = emotioneel – roept sterke emoties en gevoelens op, hangt ook samen met
historische context (schoolstrijd, invoeren taalgrenzen…)
- Nadruk op eigen taalidentiteit riekt naar onwelvoeglijk nationalisme
Bv. in Brussel: officieel tweetalig
Veroorzaakt discussies: racisme
- Andere talen worden ervaren als een bedreiging van de eigen comfortzone
Contact met vreemde talen zorgt voor een gevoel van onwetendheid en
onveiligheid voor mensen die maar 1 taal spreken of begrijpen = een
emotionele discussie
- Meertaligheid vaak ervaren als kosmopolitische pedanterie en neerbuigendheid
t.o.v. ‘gewone’ (niet – meertalige) mensen
Meertaligheid brengt een niveau van opleiding met zich mee = arrogantie
tegenover niet-meertaligen
- Probleem van de Europese identiteit
- Er bestaat geen Europees als taal geen Europese cultuur identiteit,
samenhorigheid want geen verbindende taal?
- Slogan EU: ‘in verscheidenheid verenigd’ (in varietate concordia) = holle slogan? +
een contradictie
Bekt niet goed in NLD, soms ook eenheid in verscheidenheid
Onmogelijk: men kan niet samenhorig zijn met mensen die je niet verstaat
men kan zich niet ‘Europees’ voelen omdat er geen ‘Europese taal’ is, er is
niks gemeenschappelijks, niks dat ons verbindt, dus we zijn niet één
- Talen als distinctief kenmerk kunnen we niet meer weggedacht worden
- Taalverschillen in het Europees denken, zitten al 200 jaar ingebakken in het denken
We kunnen het niet wegdenken
Het niet-denken is onmogelijk, nationalisme kan niet weggedacht worden
(dit leidt niet noodzakelijk tot nazisme, maar betekent ook niet dat je niet
waakzaam moet zijn)
Bv. al vanaf je geboren bent, behoor je tot een bepaalde taalgroep
De gedachte kunnen we niet kwijtraken: er zijn te veel mensen die zo denken
Typisch: op het moment dat een bepaald idee, stelling geformuleerd en
verspreid geraakt is, is dat ingeprent en kan het niet meer weggedacht
worden
We moeten ermee leren leven
Meertaligheid
- Meertaligheid als realiteit?
o Verdwijnen er talen of komen er bij?
Tal van schattingen
Maar, wat beschouw je als een aparte taal?
o A language is a dialect with an army and a navy (Weinrech)
Wat een taal is, hangt af van een politieke
constellatie van een politieke beslissing
Tegen 2060/2200/… meer dan de helft van het huidige 5 à 10.000
talen verdwenen
o Talen zijn massaal aan het verdwijnen
o In 2050 zouden er 90% van de talen verdwijnen
, Oorzaken
Economische en culturele globalisering
Mobiliteit
o We zoeken/vinden onze (huwelijks)partners verder van huis
o Sommige talen zijn makkelijker aan te nemen dan andere
o Globalisering en het einde van de natiestaat
= staten die gevormd worden onder een bepaalde groep met één bepaalde
taal die zich onderscheid
Natie = een volk die een bepaalde taal spreekt.
Staten = politiek, administratiefs die een grens trekt in een bepaalde
regio en die zegt, degene die in deze regio wonen, ongeacht hun
afkomst moeten zich houden aan deze wetten
Indo – Europese taalfamilie, Baskisch, Afro – Aziatisch, Oeralise talen
Moedertaal =/ nationale of schooltaal
Vallen niet altijd samen: veel mensen die de officiële taal niet als
moedertaal beschouwen
EU – beleid?
2000: Lissabonstrategie
o Talenkennis bevordert de economische ontwikkeling en
groei van de EU in haar geheel en van de verschillende
landen
o Europa moet economisch (meest) competitief worden (tegen
2010)
2001: Europees jaar van de talen
o Meertaligheid = een ‘wondermiddel’ (zo kan je makkelijker
leren, meer vaardigheden verwerven, …)
Meertaligheid wordt centraal gezet – als officiële
doelstelling -> loskomen uit ééntaligheid
2002: Barcelona – norm
o Verderzetting van de Lissabon-richtlijn
o Aanleren van 2 vreemde talen vanaf zeer jonge leeftijd via
scholen
2005: A new Framework Strategy for Multilingualism
o Barcelonadoelstelling niet overal helemaal haalbaar
o Ook door druk van nationale staten (waar meertaligheid
norm is vs. waar geen enkele andere taal gekend is)
Nu: geen echt concrete doelstellingen meer
o 2007 – 2010: eurocommissaris voor meertaligheid
Wel hegemonic multilingualism (HM = idiologie)
o Engels
- Meertaligheid is een realiteit!
o Meertaligheid ontwikkelde zich niet volgens de schema’s van de EU
Organisch, ongecontroleerd, verschillende snelheden
o Geen tegenstelling tussen nationale talen, maar tussen officiële en niet-officiële
, o Meertaligheid in de praktijk
Ondernemingen
Overschakeling naar Engels (meer bereik)
Internationale organisaties
Onderzoek en onderwijs
Sport
Cultuur
- Uitdagingen in het (hoger) onderwijs
o Hoe meertaligheid bevorderen en aanleren?
o Hoe communicatievaardigheden bevorderen?
Binnen één taal: stimuleren van creatief taalgebruik
Tussen talen: nadruk op interculturele communicatie – culturele diplomatie
Bereidheid elkaars taal en cultuur te leren kennen
Rekening houden met individuele noden bij aanleren van indiv. skills
Taalpolitiek binnen het hoger onderwijs: nationale taal of Engels / Globisch?
- Alternatieven?
o 1 Europese taal?
Talen in Brussel
- Frans, Nederlands, Engels, Arabisch, Spaans, Italiaans, Duits, Portugees, maar Nederlands en
Frans zijn officiële talen (taalbarometers)
Johannes Goropius Becanus (Jan van Gorp/van Beek)
- Ging er vanuit dat de oudste taal het Antwerps was
- Als we 1 taal willen in de wereld, dan is het beste dat we allemaal Antwerps spreken over de
hele wereld
o Goropiseren, becaniseren vergezochte etymologieën uitvinden
Bv. Adam = haat + dam dam tegen de haat van de slang
Lijst van verklaringen van Bijbelse naam o.b.v. Nederlandse/Antwerpse
woorden
Toren van Babel
- Op Pieter Bruegel de Oudes schilderij
- God wilde niet dat de toren tot de hemel reikte en Hij heeft ervoor gezorgd dat de bouwers
van die toren allemaal een andere taal spraken, niet meer konden samenwerken en de toren
niet meer afgemaakt kon worden
Vertaling (naar 1 Europese taal?)
- De zoektocht naar een gemeenschappelijke (tussen)taal
o Probleem van de Babylonische spraakverwarring
Genesis, O.T.
Einde van de ‘adamitische’ taal: taal van Adam
o Op zoek naar de oorspronkelijke taal
Hebreeuws?
Dacht men vnl. tot aan de renaissance
Keltisch, Zweeds, Nederlands…?
Eigen talen naar voren geschoven, maar geen eensgezindheid